Özgür gazeteciliğe destek olun
Search
Close this search box.

Mısırlı kadın hakları savunucusu Neval El Seddavi yaşamını yitirdi

Türkiye’de “Sıfır Noktasındaki Kadın”, “Tanrı Nil Kıyısında Öldü” ve “Şeytanın Masumiyeti” gibi kitaplarıyla tanınan Mısırlı kadın hakları savunucusu, yazar, hekim Neval El Seddavi, 21 Mart Pazar günü 89 yaşında Kahire’de hayata gözlerini yumdu.

Mısır medyasında bir süredir hasta olduğuna dair haberler çıkan feminist yazar Neval El Seddavi dün Kahire’de hayatını kaybetti. Seddavi’nin ölüm nedeni belirtilmedi.

Arap dünyasında kadın hakları mücadelesinin önemli temsilcilerinden biri olan Neval El Seddavi, Arap Kadınları Dayanışma Derneği’nin kurucusu ve başkanıydı.

“Çocukluğumdan itibaren adaletsizliğe karşı çok duyarlıydım ve fakir, köylü bir aileden gelen bir kız çocuğu olduğum için etrafım adaletsizliklerle çevriliydi”

1931 yılında Kafr Tahla’nın küçük bir köyünde, dokuz çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olarak doğan Seddavi’nin babası Eğitim Bakanlığı’nda devlet memuru olarak çalışıyordu. Eğitime önem veren bir aileden gelmesine rağmen Seddavi’ye, dönemin ve yaşadığı coğrafyanın gelenekleri nedeniyle altı yaşındayken “kadın sünneti” uygulandı.

Çocukluğu kırsal bölgelerde geçen Seddavi, Kahire Üniversitesi’nde tıp eğitimi aldı. 1955 yılında mezun olan Seddavi, ataerkil yapının kadın bedeni ve psikolojisi üzerinde yarattığı baskıyı yakından gözleme fırsatı yakaladı.

Bir söyleşisinde “Çocukluğumdan itibaren adaletsizliğe karşı çok duyarlıydım ve fakir, köylü bir aileden gelen bir kız çocuğu olduğum için de etrafım adaletsizliklerle çevriliydi” diyerek geldiği çevreyi tanımlayan Seddavi, sınıfsal farklılıkların ve cinsiyetçi baskıların arasında, hep başka bir dünyanın varlığını hayal ederek isyanını körüklediğini belirtmişti.

Neval El Seddavi, doğduğu yer olan Kafr Tahla’da bir hekim olarak çalışırken taşralı kadınların karşılaştığı zorlukları gözlemledi. 1972’de yayımlanan, “kadın sünneti” de dahil olmak üzere kadın vücuduna yönelik bütün saldırıları gerçekçi bir şekilde anlattığı “Women and Sex” kitabının ardından Seddavi, Sağlık Bakanlığı’ndaki görevinden alındı. Yine de “kadın sünneti”ne karşı başlattığı ve sürdürdüğü savaş ile kadın bedenini erkek egemen zihniyetten kurtarma mücadelesi, tüm dünyada yayılan ikinci dalga feminizmin önemli yapı taşlarından oldu.

Sınıfsal ve cinsiyetçi baskıların var olduğu toplumlarda kadınların özgürlüklerine kavuşamayacaklarını söyleyen Seddavi, yazdığı kitaplarla birlikte tüm bu sınıfsal, cinsiyetçi ve dini baskılara karşı mücadelesini sürdürdü.

1975 yılında Seddavi, ölüm hücresinde tanıştığı bir kadının gerçek yaşam hikayesini anlattığı Sıfır Noktasındaki Kadın kitabını yayımladı.

Bunu 1977’de yazıp yayımladığı, cinsel taciz, “namus cinayetleri” ve fuhşa tanık olan bir köy doktoru olarak deneyimlerinin belgelendiği “Havva’nın Gizli Yüzü” izledi. Bu kitap, eleştirmenler tarafından “Arap kadını klişelerini pekiştirmekle” suçlandı.

Seddavi, 1981’de “Çatışma” adlı feminist bir derginin yayımlanmasına yardım etti. Aynı yılın eylül ayındaysa Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat tarafından hapse mahkûm edildi ve üç ay hapiste kaldı. Sedat’ın bir suikast sonucu ölümünün ardından serbest bırakıldı. Ancak serbest bırakılmasından sonra da çeşitli faaliyetleri yasaklandı, kitapları sansürlendi.

Üzerindeki politik baskılara daha fazla dayanamayan Seddavi, Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) göçmek zorunda kaldı ve burada farklı üniversitelerde ders verdi.

 “Yüksek sesle konuşuyorum çünkü kızgınım”

ABD’de yaşarken de aynı şekilde dini, eril baskılara karşı mücadelesini sürdüren Seddavi, Batı toplumlarının ikiyüzlülüğünü ve sömürge kavramlarını da tartışmaya açmaktan çekinmedi.

Farklı yayın kuruluşlarında fikirlerini savunan yazar, 2018 yılında BBC sunucusu Zeyneb Bedevi’ye verdiği bir söyleşide, sunucunun kendisine “eleştirilerini biraz hafifletmesini” önermesi üzerine şu cevabı vermişti: “Hayır, daha açık sözlü olmalıyım, daha saldırgan olmalıyım çünkü dünya giderek daha agresif bir hale geliyor ve bizim, adaletsizlikler karşısında yüksek sesle konuşacak insanlara ihtiyacımız var. Ben yüksek sesle konuşuyorum çünkü kızgınım.”

Yaşadığı süre boyunca kadın mücadelesinde “kurtarıcı” mitlerini kırmak için uğraşan Seddavi, “Kadınlara haklarının herhangi bir hükümet ya da lider tarafından verildiğine inanmıyorum. Kadınlar, haklarını sarf ettikleri gayret sayesinde kendileri kazandı” diyerek inandığı kadın mücadelesinin önemini vurgulamıştı.

Eserleri 40’tan fazla dile çevrilen Neval El Seddavi, dünyanın birçok yerinde kitapları sayesinde tanınıp takip edildi.

Dünyanın dört bir yanındaki üniversitelerden sayısız onur derecesi aldı. 2020’de Time dergisi, yazarı kapak yaparak onu Yılın 100 Kadını’ndan biri olarak seçti.

Bize destek olun

Medyascope sizlerin sayesinde bağımsızlığını koruyor, sizlerin desteğiyle 50’den fazla çalışanı ile, Türkiye ve dünyada olup bitenleri sizlere aktarabiliyor. 

Bilgiye erişim ücretsiz olmalı. Bilgiye erişim eşit olmalı. Haberlerimiz herkese ulaşmalı. Bu yüzden bugün, Medyascope’a destek olmak için doğru zaman. İster az ister çok, her katkınız bizim için çok değerli. Bize destek olun, sizinle güçlenelim.

İlgili içerikler