Yozgat 14 Mayıs seçimlerine hazırlanıyor. Kenti iyi bilenler, marka olma beklentisiyle yola çıkan kentin geri bıraktırıldığını söylerken, bu kez “olağanüstü bir seçim” beklentisi hakim.
AKP ve MHP’nin kalesi olarak bilinen Yozgat, geçmişi Hititlere kadar giden bir kent. Kentin merkezinde yer alan Çapanoğlu Camisi’ne adını veren aile, Osmanlı’nın son döneminde yaklaşık 300 yıl bölgeyi yöneten güçlü bir aile. Çapanoğlu ailesi Kurtuluş Savaşı’nın başlarında, Ankara’da Meclis’in ilk toplantısını yapmasından kısa bir süre sonra Mayıs 1920’de Yozgat bölgesinde ayaklanma başlatmış. Bu ayaklanma Çerkez Ethem komutasındaki Kuva-yi Seyyare birlikleri tarafından bastırılmış.
Dünden bugüne Yozgat’ta seçimler
Yozgat öteden beri milliyetçi ve muhafazakar kimliğiyle bilinen ve bu partilere destek veren bir kent. CHP, en güçlü ve Türkiye genelinde birinci parti olarak çıktığı 1977 milletvekili seçimlerinde yüzde 30 oy alarak iki milletvekili çıkarmış. Adalet Partisi yüzde 29 oy alarak iki milletvekili, MHP yüzde 23 oy alarak bir milletvekili ve Milli Selamet Partisi de yüzde 13 oy alarak bir milletvekili çıkarmış.
12 Eylül 1980 darbesinden sonra yapılan ilk seçimlerde Halkçı Parti bir milletvekili çıkarabilmiş Yozgat’tan. 1983 seçimlerinden 2002’ye kadar ANAP, Fazilet ve Milliyetçi Hareket Partisi milletvekilliklerini kazanmış. AKP’nin ilk kez seçime girdiği 2002 seçimlerinde ise sadece AKP ve CHP barajı aşabildiği için CHP sadece bir milletvekili çıkarırken kalan beş milletvekilini AKP aldı. Ondan sonra 2018 seçimlerine kadar da ya tamamını AKP aldı milletvekilliklerinin ya da arada MHP de milletvekili çıkardı.
Medyascope olarak Yozgat’ta dünden bu yana siyasetin nasıl şekillendiğini, kentin öne çıkan sorunlarının ne olduğunu ve 14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerde Yozgat halkının tavrının ne olacağını araştırdık.
20 yılda üç Yozgatlının biri göç etti
Bu süreçte göç veren Yozgat’ın milletvekili sayısı altıdan, dörde düştü ve AKP ile MHP arasında paylaşıldı. 2018 seçimlerinde AKP iki, MHP bir milletvekili alırken, CHP 16 yıl aradan sonra Ali Keven’i Meclis’e taşımayı başardı. Yozgat’ın 2000 yılında 682 bin olan nüfusu, 2022’de 418 bine geriledi. Yirmi yılda her üç Yozgatlıdan biri başka kentlere göç etti.
2018 oy dağılımı
AKP 2018 seçimlerinde 138 bin 261 (%53.3) oy alırken, MHP 64 bin 26 (%24.7) oy aldı. Cumhur İttifakı’nın toplam oyu 202 bin 287, oy oranı ise yüzde 78. Buna karşılık Millet İttifakı toplam 52 bin 346 oy alırken, oy oranı da yüzde 20,2’de kaldı. CHP 30 bin 138 (%11,6), İYİ Parti 19 bin 162 (%7,39), Saadet Partisi (SP) üç bin 46 (%1,17) oy aldı 2018’de.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Yozgatlı bakanlar, üst düzey yöneticiler
Yozgat küçük bir il olmasına karşın ANAP döneminden beri kabineye bakan vermiş bir il. ANAP döneminde Lütfullah Kayalar Tarım ve Köyişleri Bakanı ve Maliye Bakanı olarak görev yaptı. Cemil Çiçek Devlet Bakanlığı ve Hükümet Sözcülüğü, Adalet Bakanlığı, TBMM Başkanlığı yaptı. Bekir Bozdağ halen Adalet Bakanlığı görevini yürütüyor.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ve Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan Yozgatlı. 2014’te cumhurbaşkanı adayı olan Ekmelettin İhsanoğlu her ne kadar 1943 Kahire doğumlu olsa da babası Mehmet İhsan Efendi Yozgatlıdır.
İYİ Parti Sözcüsü Kürşad Zorlu da Yozgatlı.
Yozgat 2018 seçimlerinde iki AKP’li, bir MHP’li ve bir de CHP’li milletvekilini Meclis’e yolladı.
81 ilde seçimin nabzını tutuyoruz. Bütün il izlenimi videolarımız için aşağıdaki YouTube oynatma listemizde gezinebilir, şehrinizi bulabilirsiniz:
Millet İttifakı’nda durum
AKP’nin ve muhafazakar yapının bu kadar güçlü olduğu bir ilde Millet İttifakı son anda beklenmedik bir hamle yaptı. ANAP döneminin bakanlarından Lütfullah Kayalar, aday belirlemeye kısa süre kala İYİ Parti’ye katıldı ve seçimlerde liste başı yapıldı. Burada CHP aday göstermedi ve CHP’nin mevcut milletvekili Ali Keven de İYİ Parti listesinden ikinci sıradan aday gösterildi.
Millet İttifakı Yozgat’ta Kayalar’ın siyasi gücüne ve Ali Keven’in Yozgat’ta her kesim tarafından sevilen biri olmasına bel bağlamış durumda. Kayalar, 2015 seçimlerine bağımsız aday olarak katıldı ve 28 bin 664 oy (% 11,4) oy almasına karşın milletvekili seçilemedi.
Cumhur İttifakı’nda durum
Millet İttifakı dört milletvekilinin ikisini almak amacıyla sıkı bir hamle yaparken Cumhur İttifakı’nda bir parçalanmışlık göze çarpıyor. AKP ve MHP güçlü oldukları Yozgat’ta, ayrı listelerle seçime giriyor. AKP 2018 seçimlerinde birinci sıradan seçilen ve Adalet Bakanlığı yapan Bekir Bozdağ’ı bu kez Şanlıurfa’dan aday gösterdi. Diğer milletvekili Yusuf Başer’i ise aday göstermedi. AKP’nin ilk iki sırasında Abdulkadir Akgül ve Süleyman Şahan yer alıyor. Bu iki aday da Yozgat’ın ilçelerinden ve Yozgat merkezden aday gösterilmediği için seçmen tabanında bir huzursuzluk yaşanıyor.
MHP ise ilk sıraya mevcut milletvekili İbrahim Etem Sedef’i koyarak bir milletvekilliğini garanti edebilmenin arayışında.
Fakirler, müritler…
Yozgat’ı çok iyi bilen ve yıllardır çeşitli sivil toplum kuruluşlarında, siyasi yapılarda etkin görevler almış bir kişi ile konuştum. Yaşının verdiği olgunluk ve birikimle “Yozgat’ın hiçbir yerde olmayan bir siyaset tarzı var” diyerek girdi söze:
“Yozgat, AKP’nin Türkiye genelinde en çok oy aldığı 10 ilden biri ve 138 bin, 100 bin bandında dolaşır. Bunun nedeni, sosyal yardımlaşmadan, fonlardan ve belediyeden yardım alan önemli bir kesim var. Kısaca Fak-Fuk-Fon (Halk arasında “Fakir Fukara Fonu” (Fak–Fuk–Fon) olarak bilinen 1990’larda kurulan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu) dediğimiz oylar. Bir de tarikat oyları var. Türkiye’de ne kadar tarikat varsa, burada da temsilcisi vardır ve onlar da AKP’ye destek verir. Yozgat 1950’lerden beri Demokrat Parti’nin, Adalet Partisi’nin, Özal’ın, MHP’nin kalesiydi, şimdi kalenin anahtarını AKP aldı.”
Millet İttifakı’nın tek parti olarak seçimlere girmesinin ve listenin başına da ANAP’ın eski bakanlarından Kayalar’ın koyulmasının ise önemli bir hamle olduğunu belirterek, şu tespitte bulundu:
“Lütfullah Kayalar bir şutla üç gol attı. İYİ Parti’nin oylarının üstüne oturdu. CHP oylarının üstüne oturdu. Üçüncü sıradaki DEVA Partisi adayı İsmail Yılmaz sevilen biri ve o da Kayalar için çalışacak. Diğer partilerin listeleri de Kayalar açısından çok iyi. O nedenle AKP, CHP ve MHP birer milletvekili çıkarır. Bir milletvekilliğini de ya AKP ya da CHP alır. Bunun dışında bir seçenek de MHP’nin oylarının düşmesi ve milletvekilliğini kaybetmesi, o zaman da AKP ve CHP ikişer milletvekili çıkarır.”
Yatırım yok, işsizlik ve göç var
Yozgat’ın kalkınmada öncelikli iller kapsamına alınmasıyla Organize Sanayi Bölgesi (OSB) hizmete girmiş ve 10 binden fazla istihdam yaratılmış. AKP’nin iktidara gelmesinin ardından yapılan yasa değişiklikleriyle Yozgat bu ayrıcalıktan ve buna bağlı olarak da yatırımlardan mahrum kalmış. Şimdi aynı bölgede üç bin dolayında bir istihdamdan söz ediliyor.
Yozgatlı olan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın kentte toplantılar yaptığını anlatan Yozgat siyasetine hakim kişi, “Yeni bir OSB sözü verdi. İstihdamın iki yılda beş bine, beş yılda ise 10 bine çıkarılacağı sözü verildi” dedi ve ekledi:
“Yozgat celladına âşık bir toplum. Yozgat marka şehir olacaktı, arka şehir oldu. Yapılan bu haksızlıkları yurttaşlar idrak etse, Yozgat’ın girişine, ‘AKP giremez’ diye yazması lazım.”
“Yozgat’ta Kılıçdaroğlu’na ilgi çok fazla”
CHP İl Başkanı Abdullah Yaşar, AKP’nin Yozgat’taki desteğinin giderek azaldığını anlattı: “Yozgat AKP’ye her zaman Türkiye ortalamasının 10-15 puan üzerinde oy verdi ama hizmet olarak karşılığını hiçbir zaman alamadı. Kabinede Yozgatlı üç bakanın olduğu dönemler oldu ama bir faydaları olmadı. Olduysa, yirmi yılda 200 binden fazla insan niye göç etti?”
Yozgat’ta Kılıçdaroğlu’na olan ilginin son zamanlarda çok arttığını belirten Yaşar, şehre son iki yılda çokça gelen Kılıçdaroğlu’nun hem Yozgat’ın sorunlarıyla ilgilenmesinin hem de Yozgat’ın kokulu mercimeğini tanıtma yolunda gösterdiği çabanın çok etkili olduğunu anlattı.
Yaşar, Yozgat’ın tarıma dayalı üretim yapan bir kent olduğunu, yanlış politikalar sonucu tarımın bitirildiğini vurgulayarak, “Nüfus 620 binden 417 bine düştü, milletvekili sayımız iki azaldı. 29 belde kapatıldı ve köye dönüştürüldü, buralardaki kamu binaları harabeye döndü” diye anlattı sıkıntıları. Yozgat’ın sorunlarını ise, yatırımın olmaması, işsizlik ve göç olarak sıraladı.
Adaya değil partiye tepki
Cumhur İttifakı’nın milletvekili adaylarına yönelik fazla bir sıkıntı olmadığını ancak her iki partiye yönelik de tepkilerin olduğunu ve bunun giderek arttığını vurgulayan Yaşar, “Özellikle MHP’ye ciddi tepki var. Tepki, ‘İktidar mıyız, muhalefet miyiz, belli değil’ ifadesiyle karşımıza çıkıyor ve bu da MHP’ye ciddi oy kaybettiriyor” dedi.
Yaşar, milletvekili dağılımı konusundaki tahminini ise şöyle açıkladı: “Millet İttifakı’nın İYİ Parti listesi ve AKP ikişer çıkarır. Ya da biz iki çıkarırız, kalan ikiyi de AKP, MHP paylaşır.”
“AKP’nin etkisi kırıldı”
Gelecek Partisi Merkez İlçe Başkanı Ali Polat ise Millet İttifakı’nın çıkaracağı milletvekili sayısı için, “İki garanti, hatta üç bile çıkarabiliriz” diyerek iddialı konuştu. Bu iddianın aşırı olup olmadığı konusunda ise Polat, “Yozgat’ta Lütfullah Kayalar rüzgarı var. Ali Keven CHP’den sevilen bir isim. DEVA’dan aday İsmail Yılmaz da çok sevilen biri. Yozgat’taki AKP etkisi eskidendi, o kırıldı. Geçen seçimde Ali Keven’i gönderirken kırıldı. Kılıçdaroğlu’na ilgi çok fazla” diyerek iddiasında haklı olduğunu anlattı.
Bu görüşmeyi yaparken televizyonda da Kılıçdaroğlu’nun Çanakkale konuşması canlı yayınlanıyordu ve o sırada Polat, Kılıçdaroğlu’nun konuşmasına, “Lider bu işte, bak, ‘Malı götürmeyeceğim’ diyor. Bizi ayrıştırdılar, biz bunları yıktık. Kim bu ülke için çalışıyorsa biz onun yanındayız” sözleriyle tepki verdi.
29 belde köy oldu
Yozgat’ın merkezine 30 kilometre uzaktaki Osmanpaşa Köyü’ne gittik. Belde iken köye dönüştürülen 29 yerleşim biriminden biri. Orada yaşayan insanlarla konuştuk. Biri çok sert sözlerle AKP’yi ve uygulamalarını eleştirdi ve bunları kamerayla kayda aldık. Bir başkası ile konuşurken yanımıza geldi ve “Ben kamuda çalışıyorum, bunlar yayınlanırsa ne olacağım belli olmaz, sürerler başka yere” diyerek görüntüleri kullanmamamızı istedi. Bunun üzerine kendisiyle birlikte yaptığımız kaydı sildik.
Beldede yaşayan Ercan Yazarel ise ilkokul ve ortaokulun olduğunu ve öğretmenlerin beldede kaldığını, köye dönüşünce öğretmenlerin gittiğini, 10 yıl önce belediye iken dört bin olan nüfusun şimdi 500’e düştüğünü, belediye çalışanlarının gittiğini, postanenin irtibat bürosuna dönüştüğünü, sağlık ocağının kapandığını, doktorların, hemşirelerin ve sağlık personelinin gittiğini ve onlar gidince de belediyeye ait 30 kadar dükkanın kapandığını ve çürümeye yüz tuttuğunu, sağlık ocağı lojmanlarının yıkıldığını ve ekonominin de iki köy kahvesiyle sınırlı kaldığını anlattı, uzun uzun.
“Yozgat’ta olağanüstü bir seçim yaşanacak”
Yozgatlı, uzun yıllar kamuda görev yapmış emekli bir bürokrat, “Yozgat’ta da Türkiye’ye paralel olarak siyasi bir değişimi gözlüyoruz, daha çok Millet İttifakı üzerinde yoğunlaşıyor millet. AKP’ye taraftar olanlar da var ama kalan sürede onlar da değişim gerçekleştirecekler. Yozgat’ta olağanüstü bir seçim yaşanacağına inanıyorum” diye konuştu.
“Ne değişti de AKP ve MHP’ye olan ilgi Kılıçdaroğlu’na ve Millet İttifakı’na döndü” sorumuza ise şu yanıtı aldık aynı emekli bürokrattan:
“Türkiye’nin ekonomisi çöktü. Hazine soyuldu. İşsizlik had safhada. İnsanların, gençlerin gelecek endişesi ortada. İktidar yalan dolanla bugüne kadar getirdi. Enflasyon tek haneye düşecek diyorlardı, çift haneyi geçti ama normalde üç haneli. Sürekli kriz büyüyor. İnsanlar AKP’ye oy verince ne değişecek. Dolayısıyla güven kalmadı. Yozgat da bundan etkilendi. Altılı Masa büyük bir şans bu konuda. Bence bir halk hareketi çağlayan gibi geliyor.”
Geçmiş dönemlerde her partiye oy verdiğini ve geleneksel olarak Yozgat’ta sağ partilere oy verildiğini vurgulayarak, “Altılı Masa ile birlikte çatışan unsurlar kalmadı, birleşti. Sağ, sol ülkenin çıkarları doğrultusunda birleşti. Geçmişte kutuplaşmadan beslenen siyasi bir yapı vardı. Türkiye şimdi o yapıyı diskalifiye etti” diye konuştu.
Ülkücüyüm, desteğim Kılıçdaroğlu’na
Yozgat’ta öteden beri AKP’nin önde çıktığını ve “Başımıza Müslüman bir hükümet geldi” yaklaşımının da bunda etkin olduğunu anlatan bir Yozgatlı, bu anlayışın anlamının kalmadığını, AKP’ye olan güvenin yitirildiğini belirtti ve düşüncelerini şöyle açıkladı:
“Bundan sonra Yozgat halkı aynen benim düşündüğüm gibi düşünecektir. Tamamıyla cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’na oy vereceğine inanıyorum. Milletvekilliği seçiminde de Millet İttifakı’na oy vereceğini düşünüyorum. Ülkede büyük bir kriz var ve bunun nedeni belli, hortumlamalar. Mevcut iktidarın vekilleri de gelip Yozgat’a bakmamışlardır. Yozgat’ta üç, bir olacak.”
Ülkücü olduğunu, MHP’de görev yaptığını anlatan aynı Yozgatlı, Sinan Ateş olayı ve Bahçeli’nin tutumu nedeniyle Ülkücü hareketin birçok unsurunun farklı partilerde çalıştığını anlattı ve “Dolayısıyla Kemal Kılıçdaroğlu’na destek veriyoruz” dedi.