Seçim 2023 | Hıdır Göktaş’ın Sivas izlenimleri: AKP’nin çantada keklik gördüğü kentte işler tersine dönebilir

Atatürk’ün “Cumhuriyetin temellerini burada attık’ dediği Sivas’ı AKP çantada keklik olarak görüyor ama işi zor. AKP’nin “Yanlış” adayları sonrasında CHP iki milletvekili çıkarma arayışında. 

Kurtuluş Savaşı öncesinde 4 Eylül 1919’da Sivas’ta toplanan ve Ankara’da meclis kurulmasına giden yolda dönüm noktasını oluşturan kongrede, Amerika mandası isteyenlere karşılık, “Hiçbir ülkenin manda ve himayesi kabul edilemez” kararı alındı. 

Yılan hikayesine dönen hızlı tren

Sivas öteden beri birçok medeniyet ve yol arasında kavşak noktası oldu. Tren istasyonu olarak da kavşak noktasında olan Sivas, yılan hikayesine dönen hızlı trene bayramdan sonra, seçimden önce kavuşacak. Son anda yine bir değişiklik olmazsa 28 Nisan’da açılacak, 16 yıldır yapımı süren hızlı tren. Sivas’ı Yozgat üzerinden Ankara’ya bağlayacak olan tren hattının açılışı seçimler için de bekletilmiş olabilir. 

Sivas’ın ekonomik can damarlarından biri de Sultan II. Abdülhamit döneminden beri var olan demiryolu istasyonunun hemen yanına 1939’da kurulan, cumhuriyet tarihinin de ilk vagon ve lokomotif fabrikası ve Cer atölyesi. Kısaca TÜDEMSAŞ olarak anılan fabrikada AKP’den önce yedi binden fazla işçi çalışırken bugün sayı 500’e kadar düşmüş durumda. 

Kentteki askeri dikimevinin kapatılması da bir çok kişinin işsiz kalmasına yol açmış ve bir çok kişi bu nedenle göçmüş. Sivas çok göç veren bir kent ama göçün nedeni sadece bu değil. Sivas’ın 1960 yılı nüfusu 669 bin ve şu an nüfusu 664 bin. Bu sayı bile göçün boyutlarını ortaya koyuyor ve büyük kentteki, özellikle İstanbul’daki Sivaslılar, esprilere konu olacak kadar çok. Hatta İstanbul’u Sivas kökenli bir belediye başkanı, Ekrem İmamoğlu yönetiyor şu an.

81 ilde seçimin nabzını tutuyoruz. Bütün il izlenimi videolarımız için aşağıdaki YouTube oynatma listemizde gezinebilir, şehrinizi bulabilirsiniz:

Göçün nedenleri

Tarıma dayalı ekonomi ve Alevi köylerine hizmet götürülmemesi 60’lı, 70’li yıllarda buralardan Ankara ve İstanbul’a yoğun göçlere yol açtı. Daha sonraki dönemde İzmir, Mersin gibi büyük kentler de bu göçten payına düşeni aldı. Ayrıca 1980’den önce yaşanan Sivas olayları, 2 Temmuz 1993’te Pir Sultan Abdal şenliklerinde Madımak Oteli’nin yakılması sonucunda 33 sanatçı, aydın ve Alevi ile iki otel çalışanının yanarak ve dumandan boğularak ölmesi de kentteki Alevilerin büyük kentlere göçüne sebep olmuştur. Madımak Oteli’nin müze yapılması talepleri karşılanmazken, otel binası İl Özel İdaresi’ne bağlı Bilim ve Kültür Merkezi’ne dönüştürüldü.

Sivas’ta konuştuğum bir deneyimli gazeteci, “Aleviler, okumuşlar, muhafazakar olup da biraz para kazananlar büyük kentlere giderken, köylerdekiler Sivas merkezine göçtü. Dışarıya göç, kenti kent olmaktan çıkarırken, köyden göçler, kent merkezini köylüleştirdi” diye özetledi durumu. 

Mevcut milletvekili dağılımı

Sivas’ın muhafazakarlaşması 12 Eylül darbesi sonrasına rastlar. 1980 öncesinde CHP ve Adalet Partisi ağırlıklı olarak dörder milletvekili çıkarmışlardır. 1969 ve 1973 seçimlerinde Alevilerin partisi olarak kurulan Türkiye Birlik Partisi de Sivas’ta milletvekili çıkarmıştır. 12 Eylül sonrasına 1983 yılında yapılan seçimlerde ise yedi milletvekilinin üçünü ANAP, üçünü Halkçı Parti ve birini de Milliyetçi Demokrasi Partisi çıkarmıştır. 

1987 seçimleriyle birlikte Sivas’ta muhafazakar ağırlık kendini hissettirdi ve ANAP altı, SHP bir milletvekili çıkarırken, 1991 seçimlerinde ise Refah Partisi dört, SHP iki milletvekili çıkardı. 1995 seçimlerinden sonra ise CHP 2018’e kadar yapılan tüm seçimlerde ancak birer milletvekili çıkarabildi. 2002’den sonra ise AKP egemenliği ve zaman zaman da MHP ve BBP’nin de milletvekili çıkardığı dönemler oldu.

2018 seçimleri

2018 cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinde Sivas’ın seçmen sayısı 450 bin. Erdoğan bu seçimde 284 bin (%72) oy alırken, Muharrem İnce Türkiye’de aldığı ortalamanın çok gerisinde kalarak 77 bin (%19,7) oy alabildi. Akşener 24 bin (%6,1), bir çok kez Sivas milletvekilliği, 1989-1994 yılları arasında da belediye başkanlığı yapan Temel Karamollaoğlu ise kendi kentinden beş bin 400 (%1.3) oy alabildi.

Milletvekilliği seçimlerinde ise AKP 223 bin (%54,6), MHP 77 bin (%18,9) olmak üzere Cumhur ittifakı yüzde 73,6 oranında oy alırken AKP üç, MHP ise bir milletvekili çıkardı. CHP ise 62 bin (%15,2) oy alarak bir milletvekili çıkardı. 28 bin civarında oy alan İYİ Parti ile yedi bin civarında oy alan SP ise sadece seçimlere katılmış oldu. Bu üç partinin oluşturduğu Millet İttifakının toplam oyu ise 97 bin 528 (%23,8) oldu.

Mevcut durum analizi ve tahminler

14 Mayıs’ta yapılacak seçimlere sayılı günler kaldı ve Sivas’ta dengeler çok karışık. Tüm partilerin adayları illerde görüşmeler ve yoklamalar yapılsa da genel merkezler tarafından belirlendi. CHP ise listelerinden dört partiye kontenjan ayırdı. Geçmiş dönem Sivas’ta birinci sıradan aday olan ve halen AKP Grup Başkanı olan İsmet Yılmaz bu kez Sivas’tan da başka bir yerden de aday gösterilmedi. Diğer Sivas milletvekillerinin hiçbiri de aday listesinde yer almadı.

Sivas doğumlu ve 2018’de İstanbul Milletvekili olan Abdullah Güler birinci sıradan aday gösterilirken, ikinci sıraya Hakan Aksu, üçüncü sıraya ise Rukiye Toy alındı.

AKP listesinde Hatay valisi sıkıntısı

Depremde en çok yıkıma uğrayan Hatay’da vali olarak görev yapan Rahmi Doğan, milletvekili adayı olacağını belirterek istifa etti. Sivas’ta en güçlü Türkmen aşiretlerinden İlbeyli (Elbeyli) aşiretinden olan Doğan adaylık başvurusu yapmasına karşın, listede yer bulamadı. İlbeyli aşireti 42 köye yayılmış geniş bir aşiret ve oylar bugüne kadar AKP’ye gitmiş. Doğan’ın aday gösterilmemesi üzerine aşiret oylarının nereye gideceği seçimde etken olacak, MHP’ye gitme durumu söz konusu.

MHP’de de liste karışık. Ahmet Özyürek mevcut milletvekili ve yine liste başı. Onun liste başına koyulması sıkıntı yaratmış ancak İlbeyli aşiret oyları MHP’ye dönerse, Özyürek tekrar parlamentoya girebilir. Onun dışında MHP’nin bir milletvekili çıkarması zor olabilir.

İYİ Parti sıkıntılı

İyi Parti listesinin ilk sırasında yer alan Celal Dağgez 7 Haziran 2015 seçimlerinde Sivas MHP milletvekili olarak parlamentoya girdi. Hükümet kurulamaması ve erken seçim kararı alınması üzerine 1 Kasım 2015’te yapılan seçimlerde ise aday gösterilmedi. Beş aylık MHP milletvekilliği, Dağgez’in ve İYİ Parti’nin bir milletvekili çıkarmasının önündeki en büyük engel olarak duruyor. İYİ Parti’nin ikinci sırasında yer alan Ahmet Bozdoğan’ın ilk sırada olması halinde bir milletvekilliğinin kesin olduğu yorumları öne çıkıyor.

CHP listesinde Alevi küskünlüğü

CHP listesinin ilk sırasında CHP’nin mevcut milletvekili Ulaş Karasu yer alırken, DEVA Partisi il başkanlığı yapmış olan Serdar İnce ikinci sırada.  İlk sıradaki iki adayın Alevi olmaması ve öteden beri Sivas’ta CHP’nin kazandığı milletvekilliğinin Alevi oyları sayesinde olması ve listeye kazanacak yerde Alevi adayı olmaması, seçmen tabanında bir burukluk yaratmış durumda. Bu olumsuz havayı dağıtmak için Karasu ve İnce ilçe ilçe dolaşarak gönül almaya uğraşıyor. Ayrıca genel merkezden üst düzey bazı yöneticiler de bu kırgınlığı gidermek ve desteğin sürmesini sağlamak için bölgeye gidecek. Genel Merkez’de üst düzeyde bir yetkili ile bu durumu konuştum ve “Halledeceğiz, ziyaret edip, gönüllerini alacağız, bir sorun yaşanmaz” yanıtını aldım. 

Millet İttifakı oylarını sandığa bölmeden yansıtabilir mi?

Sivas’ta uzun yıllardır gazetecilik yapan Sirer Doğan, kentte dengelerin çok hassas olduğunu, seçimden önceki son bir haftada ortaya çıkacak seçmen tercihlerinin sonucu belirleyeceğini belirterek, Medyascope’a şunları anlattı:

“AKP’nin eski milletvekillerinin yerine sil baştan yeni bir liste yapması etkili oldu. Hatay Valisi Rahmi Doğan’ın listeye koyulmaması İlbeyli grubunda tepkilere yol açtı. AKP’ye gitmeyecek olan bu oylar MHP’ye giderse, beklemediği şekilde iki milletvekili çıkarabilir MHP. 

Millet İttifakının dört partisi, Saadet, Deva ve Gelecek partileri oylarını bölmeden sandığa taşırsa CHP iki çıkarabilir. İkinci sıradaki DEVA Partisi’nin eski il başkanı Serdar İnce, Sivas’ın köklü ailelerinden ve tanınan sevilen biri. 

Beş milletvekilinin dağılımı iki AKP, bir CHP ve bir MHP olarak görünüyor. Kalan bir milletvekili her üç partiye de gidebilir ama CHP ve MHP daha avantajlı görünüyor. AKP’nin bire düşmesi, BBP’nin milletvekili çıkarması ise sürpriz olur.”

Sivas’ın sorunları

Sirer Doğan, Sivas’ın üç temel sorununu ise “İşsizlik, göç ve kamu yönetiminin kalmaması” olarak sıraladı ve şunları söyledi:

“1940’larda başlayan göç sürüyor. Sivas kökenli her 10 kişinin sekizi Sivas dışında yaşıyor. Sivas’ta kamuya ait hiçbir kurum kalmadı. Cer atölyesi zayıflatıldı ve Ankara’nın şubesi durumuna getirildi. Çalışan işçi sayısı çok azaldı. Köy Hizmetleri, Karayolları, DSİ gibi kamu kuruluşları etkinliğini kaybetti ve eskiden üç bin civarında insan çalışırken şimdi 300 civarında. Şu an Organize Sanayi Bölgesi’nde 28 bin kişi çalışıyor ama TÜDEMSAŞ’ta eskiden çalışan yedi bin 200 işçinin aldığı parayı alamıyor ücret olarak. Bu bile Sivas ekonomisinin ne kadar geriye gittiğini anlatmaya yeter.”

DEVA adayı İnce: “İyi bir hava yakaladık”

Millet İttifakı çatısı altında CHP listesinden ikinci sırada aday gösterilen DEVA Partisi’nin Sivas kurucu il başkanı Serdar İnce ile yoğun seçim çalışmaları ve ilçeleri ziyaretleri nedeniyle ancak gece yarısına doğru ofisinde konuştuk. Ofisin bulunduğu bina tarihi sayılabilecek bir bina, 1952 yılında Serdar İnce’nin dedesi Celal İnce tarafından yapılmış ve Sivas’ın ilk apartmanı.

İnce, “İyi bir hava yakaladık” diye söze girdi ve ittifakın bir olan milletvekilini ikiye çıkarmaya kararlı olduklarını söyledi ve hatta “15 Mayıs’ta Ankara’da görüşeceğiz” sözü verdi. Sivas’ın “Cumhuriyetin temellerinin atıldığı il” olduğunu vurgulayan İnce, “İktidarın ‘Altı benzemez’ dediği yapı, Türkiye’de güzel bir tablo ortaya koydu. Ülke huzura kavuştuğunda bu yapılan işin önemini daha iyi anlayacağız” dedi.

Sahipsizlik

Sivas’ın sorunlarını “İşsizlik, göç ve sahipsizlik” olarak niteleyen İnce, “Sivas kaderine terk edilmiş bir şehir. Genç nüfusu kentte tutabilmek çok önemli” dedi. Sivas’ın cumhuriyet’in ilk yıllarında en büyük 15 kent ve ekonomiden birini olduğunu anlatan İnce, “Doğru ellerde Sivas’ın hak ettiği değeri bulacağına inanıyorum” diyerek umudunu dile getirdi. 

İnce Millet İttifakı olarak iki milletvekili çıkaracaklarını, diğer partilerin adaylarının “Dışarıdan ve ithal aday” olduğunu, kendilerinin ise Sivas’ın yerlisi olduğunu ve bunun da avantaj olduğunu anlattı. 

AKP adayı Hakan Aksu

AKP’nin ikinci sıra adayı Hakan Aksu, ailesi Malatya Darende kökenli olsa da kendisi Sivas doğumlu. “AKP Sivas dışından aday gösterdi” eleştirilerine, “Sivas’ta doğup, büyüdüğünü” belirterek yanıt veriyor. Aksu, AKP’nin iktidara gelmesinden bu yana Sivas’ta çok şey yaptığını ve yapılan yatırımlar bakımından Sivas’ın ilk 10 il arasında yer aldığını belirterek şunları söyledi:

“AK Parti Sivas’a yapması gereken her yatırımı yaptı. En büyük beklentimiz hızlı trendi ve inşallah bu ayın sonuna doğru açıyoruz. İnşallah iki, iki buçuk saatte hemşerilerimizi Ankara’ya ve Ankara üzerinden İstanbul, Konya’ya ulaştıracağız.”

Sivas’ta Nuri Demirağ Organize Sanayi bölgesinin yapımına başlandığını vurgulayan Aksu, “40 bin kişinin çalışması bekleniyor. Şu ana kadar 55 yatırım kesinleşti. Sivas’ta istihdam açısından önemli olacak. İnşallah Sivas büyük hizmetler aldı ve seçimden sonra da almaya devam edecek” diyerek yapılanları ve yapılacakları sıraladı.

 Aksu, Sivas’ın “AKP’nin kalesi” olarak bilindiğini belirterek, beş milletvekilinin beşine de talip olduklarını ve yine en az üç milletvekili çıkaracaklarını söyledi.

Üçüncü sırada kadın aday

Hemen tüm partilerin listelerinde erkek egemenliği ön planda. AKP’de de ilk iki sırada erkek aday var ama üçüncü sıra adayı bir kadın, Rukiye Toy. Toy ile de İl Başkanlığı binasında konuştuk. Uzun yıllardır siyasetin içinde olduğunu, aile olarak Refah Partisi ve Milli Görüş geleneğinden geldiğini söyledi Toy, MHP’nin Sivas’ta iki milletvekili çıkarması durumunda milletvekili olmasının zor olacağını hatırlattığımızda oldukça politik bir yanıt verdi:

“Biz bu yola çıkarken şöyle düşündük. Sayın Cumhurbaşkanımızın davasına inanarak yola çıktık. Ak Parti’nin kalesidir Sivas ama biz çalışmalarımıza devam edeceğiz. Gayret bizden, himmet Allah’tan.”

Taksicilerin desteği AKP’ye

Sivas’ın merkezi Cumhuriyet Meydanı’ndaki taksi durağına girdim. 5-6 şoför müşteri beklerken sorunlarına ve seçimde neler olacağına ilişkin sohbet ettik. Her gün onlarca yolcu taşıdıklarını, siyasette ve kentte ne olup bittiğini sorduğumda aldığım ilk yanıt, “Sivas’ta Ak Parti bir numara, başka bir şey olmaz” oldu. Bir başkası sözü aldı ve “Sivas’ın hiçbir sorunu yok” dedi, “Allah, devlete zeval vermesin.” Bu söz üzerine dört beş taksici koro halinde, “Allah Tayyip’i başımızdan eksik etmesin” diye karşılık verdi.”

Pide kuyruğunda “Niye çekiyorsun” tepkisi

Belediyeye ait ekmek büfesinin önünde Ramazan pidesi almak için kuyruğa girenlerle konuşmak istedim, vatandaşlardan bazıları konuşmak isterken, kuyruktan biri, “Niye çekiyorsun, kimden izin aldın” diye tepki gösterince, konuşmak isteyenler de yüzünü öte yana çevirdi ve video çekimi yapmaktan vazgeçtim. Kuyrukta bekleyenlerden emekli makine mühendisi olduğunu söyleyen bir yurttaş ise 10 liralık pidenin büfede üç lira 75 kuruşa satıldığını, kuyrukta bekleyen ve itiraz edenin hem ucuz pide için beklediğini hem de bunun AKP’ye yönelik tepkiye dönüşmesini istemediği için engel olduğunu anlattı, kısık sesle.

“Muharrem İnce’yi tercih ediyorum”

Cumhuriyet meydanında birbirlerinin gözünün içine sevgiyle bakan el ele oturan iki gence kendimi tanıtıp, konuşmak istediğimi belirtince, başörtülü kadın konuşmak istemediğini söyleyip banktan kalkarken, erkek arkadaşı sorularımı yanıtlamayı kabul etti:

“23 yaşındayım, ilk kez oy kullanacağım. Sivas muhafazakar bir coğrafya. Üniversitede okuyorum ve otobüs sorunumuz var. Su sorunumuz var, sık sık kesiliyor kampüste sular, şu anda geçici olarak düzeldi. Arkadaşlarımın bir çoğunun ailesi muhafazakar, AKP’ye, Erdoğan’a oy verecek. Bazı arkadaşlarımın Muharrem İnce’yi tercih ettiğini görüyorum, ben de Muharrem İnce’yi tercih ediyorum.”

“Benim gözümde hepsi kötü ama Erdoğan’dan yanayım”

20 yaşında olduğunu, ilk kez oy kullanacağını belirten bir genç kadın ise Sivas’ta genç olmanın güzel bir şey olmakla birlikte sorunlarının da olduğunu belirterek, “Her şeyin pahalı olması mesela. Az önce çıktım ve bir kaban bile alamadım üstüme çok pahalı. Şu an da bankta oturuyoruz, kafeye gidecek paramız yok. Gençler bu durumdan muzdarip” diye yakındı. Üniversiteye hazırlandığını ama hiçbir umudunun olmadığını belirterek, “Okuyanlara da soruyorum, hiçbir şey olduğu yok, okuyorsun sadece. O kadar önü kapalı ki üniversitelerin. Üniversiteden sonra bir yere giremiyorsun” diye anlattı sıkıntılarını.

Oyunu AKP’ye vereceğini belirterek, gerekçesini de, “İyi yok çünkü. Hepsi benim gözümde kötü. Ak Parti daha mantıklı geliyor bana ve senelerdir ona güveniyorum. Muharrem İnce’ye de yönelen arkadaşlarım var ama ben Erdoğan’dan yanayım” diyerek görüşlerini dile getirdi.

Horoz şekeri satan genç

 Sivas’ta çok sayıda seyyar satıcı göze çarpıyor. Horoz şekeri ve elma şekeri satıcısı da hayli fazla. Bir gencin de horoz şekeri sattığını görünce yaşını sordum önce. “21 yaşındayım” yanıtını alınca neden bu işi yaptığını sordum, anlattı:

“Sivas’ta iş imkanı kısıtlı. Ben de okulu erken bıraktım. Elimde diplomam da yok, şimdi açıktan tekrar yazıldım, lise diplomamı alıp devlet işlerine başvuru yapacağım. İş imkanı kısıtlı olunca da bunu yapıyorum. Daha önce iş deneyimim yok, hep deneyimli arıyorlar. Bizi işe almadıkları sürece nasıl tecrübe kazanacağız. Bunu da anlatamıyoruz. İşi öğreteceksiniz ki, biz de öğreneceğiz. Bu işten bin lira haftalık alıyorum. Dört bin lira yapıyor ayda ve o da yetmiyor. İnanın telefon bile kullanmıyorum. Telefon alamıyorum. Geçim sorunumuz var, ülkenin düzelmesini istiyoruz.”

İlk kez oy kullanacağını ve tercihinin ne olacağını sorduğumda ise pek umutlu bakmasa da geleceğe, düşüncelerini şöyle dile getirdi:

“Ben çocukluktan beri Recep Tayyip Erdoğan’ı çok severim. AKP’yi, çok severdim, babamın omuzlarında izlerdim eskiden. Şimdi bakıyorum, uzaklaştım biraz sayın başkanımızdan. İlk oyumu ona vermek isterdim ama bu gidişata artık dur demesi lazım insanların. CHP’yi düşünüyorum. Kılıçdaroğlu’nu da görmek istiyoruz, bir de onu deneyelim. Bakalım düzelecek mi, sanmıyorum ama yine de CHP’ye vereceğim, inşallah düzelir.”

“Verecek misiniz hepsini, kanalınızı kapatırlar”

Beyaz bıyıklarını sıvazlayarak konuşan orta yaş üstü bir Sivaslı, önce benimle pazarlık yaptı: “Verecek misiniz hepsini, kanalınızı kapatırlar.” Sonra da sorularıma samimi bir dille şu yanıtı verdi: “AKP ve Tayyip kaybedecek. Kemal Kılıçdaroğlu gelecek. Büyük bir ihtimalle Meclis’te çoğunlukta olan partilerden biri de İYİ Parti olacak. Millet, ben buyum demekten korkuyor. İki CHP, İki İYİ Parti bir de AKP olur.”

“Bu çok iyimser bir yaklaşım değil mi”  soruma ise bir anda ciddileşerek şu karşılığı verdi: “Niye, millet 2018’deki millet değil. Millet uyandı. Her şeyi biliyor, görüyor. Gerçek ortada.”