Dünyaca ünlü fast food markası McDonald’s’ın en sevilen hamburgerlerinden Big Mac’in ekonomik bir gösterge olarak da kullanıldığını biliyor musunuz? Dünyada yaygın bir şekilde tüketilen ve standart boyutlara sahip Big Mac, ülke ekonomileri hakkında bize güzel ipuçları veriyor.

Big Mac Endeksi, farklı ülkelerdeki farklı para birimlerinin satın alma gücünü ölçmeye yarayan göstergelerden biri. Big Mac Endeksi, 1986’da dünyanın önde gelen ekonomi dergilerinden The Economist tarafından satın alma gücü paritelerinin daha kolay anlaşılması için ortaya atıldı. Adını da tabii ki, dünyaca ünlü fast food markası McDonald’s‘ın en sevilen hamburgerlerinden Big Mac’ten alıyor.
Çıktığı yıllarda hızlıca kabul gören endeks, temel olarak dolar üzerinden bir ülkede, bir Big Mac hamburger için ödenmesi gereken parayı temsil ediyor. Hesaplama yapılırken tüm para birimleri, dolara çevriliyor ve hesaplamanın yapılacağı ülkede Big Mac’in satış fiyatına göre kaç dolar ödenmesi gerektiği bulunuyor. Bu hesaplama için Big Mac’in tercih edilmesinin başlıca sebepleri var. Bu sebeplerin başında McDonald’s’ın dünyada çok fazla ülkede restoranının olması geliyor. Bir diğer sebep ise, Big Mac’in tüm dünyada standart bir boyuta sahip olması…
Dünyada Big Mac endeksi
2023 Ağustos‘ta yayımlanan verilere göre, Türkiye‘de bir Big Mac hamburger 3,53 dolar. Verilere göre en pahalı Big Mac, 7,73 dolarla İsviçre‘de satılıyor.
Big Mac Endeksi, satın alma gücü paritesine (SAGP) dayanıyor. Satın alma gücü paritesi ise ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılaşmasını ortadan kaldıran para birimi dönüştürme oranı olarak tanımlanıyor. Big Mac de burada bir para biriminin satın alma gücünün göstergesi olarak kullanılıyor.
Yukarıdaki verilere göre, 2023’te Türkiye’de bir Big Mac hamburger almak için 3,53 dolar ödemek gerekiyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) ise bu tutar 5,58 dolar.
Buna göre; Türkiye’de bir Big Mac ABD’ye göre yüzde 36,8 daha ucuz. Gayri safi yurt içi hasılaya (GSYİH) bağlı olarak da Big Mac’in maliyeti yüzde 18 daha düşük olmalı. Bu da Türk Lirası’nın dolar karşısında olması gerekenden yüzde 22,8 daha değersiz olduğunu gösteriyor. Yani endekse göre dolar, 22,1 TL olmalı.
Para birimleri üzerinden Big Mac hesabı
Bunun yanı sıra her ülkenin kendi para birimleri üzerinden yapılan Big Mac Endeksi hesabı mevcut.
Bu hesap, para birimlerine herhangi bir çevirme uygulanmadan yapılır.
Big Mac’in fiyatı Türkiye’de 95 TL, ABD’de ise 5,58 dolar. Burada iki kur arasındaki fark 17,03 olarak gözüküyor. Ancak bugün itibarıyla (22 Eylül) dolar/TL paritesi 27,15.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Elimizdeki verilerle hesabı şu şekilde yapıyoruz:
(17,03-27,15) / 27,15 = Yüzde 37,2
Yani GSYİH farklılıkları dahil edilmeden yapılan hesaba göre TL, dolar karşısında olması gerekenden yüzde 37,2 daha değersiz.
Big Mac Endeksi hakkındaki görüşler
Dünyadaki tüm ülkelerde enflasyonu hesaplamak için TÜFE kullanılıyor fakat bu yöntem kimilerince tartışmalı. Bazı ekonomistler TÜFE’nin çok fazla ürünü kapsaması nedeniyle sonuçların gerçek hayatta karşılığının olmadığını düşünüyor. Ayrıca kurumlar, enflasyon sepetindeki oynamalarla TÜFE’yi manipüle edebiliyor. O yüzden bazı ekonomistler Big Mac Endeksi’nin daha iyi sonuçlar verdiği düşünüyor. Ayrıca Big Mac’in gerçek hayattaki ekonomik duruma işaret ettiğini söyleyen ekonomistler de var.
Ancak bazı ekonomistler de daha fakir ve gelişmemiş ülkelerde işçiliğin ucuz olması nedeniyle Big Mac fiyatlarının daha düşük olabileceğini bu nedenle endeksin doğru bilgiyi veremeyeceğini düşünüyor. Ayrıca The Economist, Big Mac Endeksi’ni bilimsel amaç için hazırlamamıştı. Derginin amacı, satın alma gücünü okuyuculara daha basit ve eğlenceli bir şekilde aktarmaktı ama fakat beklenenin aksine endeks, çok büyük bir değer gördü. McDonald’s dünyanın çoğu ülkesinde bulunsa bile her ülkede ABD’de olduğu kadar yaygın değil.
Bu sebeple, bazı ekonomistler bir ülkenin alım gücünü ve ekonomik durumunu göstermek için Big Mac Endeksi’ni kullanışlı bulurken, bazı ekonomistler de endekse temkinli yaklaşmakta ve sadece bir eğlence aracı olarak görmekte.