Türkiye’nin 12 Eylül darbesi hakkındaki ilk fiziksel ve dijital hafıza mekânı “Geçmiş Bugündür” sergisi, darbenin 43. yıldönümünde açıldı. Sergi, 12 Eylül darbesinden doğrudan etkilenmiş öznelerin kolektif katkılarıyla düzenlendi. Tütün Deposu‘nda 8 Kasım’a kadar ziyaretçilerini ağırlayacak serginin küratörlüğünü Aylin Tekiner, Eylem Delikanlı ve Sevim Sancaktar üstleniyor. Sergiyi, Aylin Tekiner ve proje hukukçusu Hülya Deveci Medyascope’a anlattı.
Türkiye’nin 12 Eylül darbesi hakkındaki ilk fiziksel ve dijital hafıza mekânı “Geçmiş Bugündür” sergisi, darbenin 43. yıldönümünde açıldı. Sergi 8 Kasım’a kadar İstanbul Tophane’deki Tütün Deposu’nda ziyaretçilerini tarihi bir yolculuğa çıkarmaya devam edecek. 12 Eylül darbesinden doğrudan etkilenmiş öznelerin ortak katkılarıyla oluşturulan serginin küratörlüğü Aylin Tekiner, Eylem Delikanlı ve Sevim Sancaktar üstleniyor.
Tarihsel Adalet İçin Bellek Müzesi, 12 Eylül’e dair yapılmış ilk dijital müze ve insan hakları arşivi. 12 Eylül 2022’de erişime açılan bellekmuzesi.org iki buçuk yıl süren bir çalışmanın ürünü. Dava Dosyaları Koleksiyonu, Sözlü Tarih Koleksiyonu ve Bellek Koleksiyonu olmak üzere ilk yıl üç koleksiyondan oluşan dijital müzeye bu yıl Adalet Arayışı Koleksiyonu eklendi.
Bellek Müzesi’nin daimi koleksiyonlarında, 235 dijital, 93 fiziki dava dosyası, binlerce sayfalık hukuki belge, 35 ayrı bağışçıdan edinilen 40 bin bellek nesnesi, 300 saati aşan 120 sözlü tarih kaydı, 518 fiziki belge, 65 gazete ve 150 kitap bulunuyor.
Yazılarıyla sergiye katkı veren Gültan Kışanak ve Osman Kavala ile birlikte, Aylin Tekiner, Doğa Yirik, Gülçin Aksoy, Gülsün Karamustafa, Güneş Terkol, Nil Yalter, Özlem Sulak, Sevim Sancaktar ve Tan Oral’ın da sergide eserleri yer alıyor.
Türkiye’nin yüzleşme pratiklerini hayata geçirebilmiş bir ülke olmadığını dile getiren küratör ve sanatçı Aylin Tekiner, “Biz bir bellek mekânı kurmak istedik, bunu dijitalde kurduk. ‘Geçmiş Bugündür’ sloganıyla bir sergi mekânında Bellek Müzesi’ni fiziksel bir sergilemeyle sunma ihtiyacı duyduk. Müzemizdeki koleksiyonları olabildiğince özgün bir seçki ile göstermeye çalışıyoruz. Bu koleksiyonlarla aynı zamanda konuşan birtakım sanat eserlerine yer verdik” diyerek sergiyi anlatıyor.
Sergide ve müzede yer alan işkence haritasını anlatan proje hukukçusu Hülya Deveci, bu harita ile darbe sırasındaki hak ihlâllerinin ne kadar sistematik ve yaygın olarak uygulandığını göstermeye çalıştıklarını söylüyor. O dönem 650 bin kişinin gözaltına alındığının söylendiğini dile getiren Deveci, maddi ve somut verilere dayanarak, şimdiye kadar dava dosyaları, belgeler ve sözlü tarih anlatılarından 13 bin kişinin ihlâle uğradığını tespit ettiklerini ve bunun 8 bin 752’sini doğrulama kaynaklarından teyit ettiklerini anlatıyor.
478 tane işkence mekânı tespit ettiklerini dile getiren Deveci, “Bu mekânlar sadece emniyet ve askeri birimler değil, aynı zamanda; okullar, yatılı okullar, eğitim enstitüleri, et-balık kurumları ve başka resmi yerleri de işkence mekânı olarak kullanmışlar” diye devam ediyor.
Deveci, bunun bitmeyecek bir çalışma olduğunu ve üstüne veriler eklenerek devam ettiğini söylüyor.
İhlâle uğrayanların üzerinden çıkarılan istatistikler şöyle:
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Yetişkin kadın: Yüzde 5,36
Yetişkin erkek: Yüzde 47,13
Çocuk: Yüzde 13,50
Bilinmeyen: Yüzde 34,01
Aylin Tekiner, 12 Eylül’e dair fotoğraf, mektup, dava dosyaları ve iddianameler gibi belgeleri Bellek Müzesi’ne kazandırmak isteyenlerin müze üzerinden iletişime geçmelerini rica ediyor.
