Bir yandan Azerbaycan hükümetinin Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Komisyonu ile gerçekleştirdiği anlaşmalar kapsamında “yargı sistemini düzenlemek” için aldığı fonlar, diğer yandan Azerbaycan’daki siyasi tutsakların artan sayısı… Devlet ajansları ve devletle bağlantılı Sivil Toplum Kuruluşları (STK) tarafından kullanılan fonlar, Azerbaycan yargısındaki işkence iddialarını azaltmazken Aliyev rejimini güçlendiriyor. Azerbaycan’ı 2014’ten beri fonlayan Avrupa ise Azerbaycan’daki işkence iddiaları karşısında sessizliklerini koruyor.
Araştırmacı gazetecilik medya kuruluşu Abzas Medya’nın Genel Yayın Yönetmeni Sevinc Vagifkızı, 20 Kasım 2023’te, İstanbul Havalimanı’ndan bir video kaydetti. Videoda, birkaç saat önce meslektaşı ve Abzas Medya’nın direktörü Ulvi Hasanlı’nın, polisin evine baskın yapması sonrası Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de tutuklanmasını konu ediniyordu.
Vagifkızı videoda “Hasanlı’nın tutuklanma emrinin doğrudan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’den geldiğini size bildirmek isteriz” dedi.
Vagifkızı, Bakü’ye döndüğünde meslektaşıyla aynı şeyleri yaşayacağını biliyordu. Özgürlüğünün son anlarını, Azerbaycan rejimine bir mesaj göndermek için kullandı:
“Hasanlı’yı, beni veya bizden herhangi birini tutuklasalar bile insanlar kaldığımız yerden devam edecek. Bu soruşturmalara son vermek için bizi tutuklayarak durdurabileceklerini düşünmesinler, bu olmayacak. Hasanlı’yı içeride bırakıp rahat bir hayat sürmeyeceğim.”
Bakü’ye varışında Vagifkızı, Heydar Aliyev Havalimanı’nda yetkililer tarafından yakalanıp gözaltına alındı.
Azerbaycan’da rejime muhalif gazeteciler tutuklanıyor
Polis, Absaz Medya’nın Bakü’deki merkezinde 40 bin euro nakit paranın ele geçirildiğini iddia etti. Tutuklanmadan önce Hasanlı, gazetecilere verdiği demeçte paranın Azerbaycan rejimi tarafından kendisini yabancı para kaçakçılığıyla suçlamak için yerleştirildiğine inandığını söyledi.
Vagifkızı’nın anlattığına göre Hasanlı, tutuklandığında fiziksel şiddete maruz bırakıldı.
Son bir ay içinde Abzas Medya ile düzenli olarak işbirliği yapan dört gazeteci Mahammad Kekalov, Nargiz Absalamova, Elnara Gasimova ve Hafiz Babali, tutuklandı. Bu medya baskınlarının ardından Aliyev, planlanandan sekiz ay öncesi için erken cumhurbaşkanlığı seçimi gerçekleştirme çağrısında bulundu.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Forbidden Stories ve ortakları tarafından 22 Ocak 2023’te Avrupa Konseyi Genel Kurulu’nda sorgulanan Azerbaycan delegasyonunun temsilcileri, Azerbaycan’da siyasi mahkumların varlığını reddetti. “Bizde kuralları ihlal eden kişiler var” diyen temsilci Samad Seyidov, Azerbaycan’ın hukukun üstünlüğü için savaştığını iddia etti.
Absaz Medya’nın Azerbaycan’daki araştırmalarının en önemlilerinden biri “Terter Case” ismiyle bilinen araştırma. Bu araştırma, Azerbaycan askerlerinin gerçekleştirdiği işkenceleri konu alıyor ve işkence sonucu 10 kişinin öldüğünü belirtiyor. Absaz Medya, bu tip işkence haberlerini konu ediniyor ve Azerbaycan rejiminde yolsuzlukları araştırıyordu.
Azerbaycan, yargı sisteminin düzenlenmesi için Avrupa’dan fon alıyor
Azerbaycan 2001’de Avrupa Konseyi’nin üyesi oldu. O zamandan beri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa Konseyi’nin mahkemesi, Azerbaycan’ın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi veya protokollerini 263 kez ihlal ettiğini buldu. Bu ihlallerin 33’ü “işkence” veya “insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele” suçlamalarını içeriyordu.
İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT) 2017’deki raporunda Azerbaycan cezaevlerinde gerçekleşen birçok kötü muamele vakası olduğunu bildirdi.
Forbidden Stories’in bulgularına göre Azerbaycan, 2014’ten bu yana “yargı sistemi gelişimi” projelerini finanse etmek için Avrupa Konseyi’nden 23 milyon eurodan fazla para transfer etti. Forbidden Stories’in incelediği kamu belgelerine göre bu fonlar, çoğunlukla Avrupa Birliği’nin (AB) bütçesinden kaynaklanıyor. Fonların Azerbaycan’a ayrılmasının nedenleri arasında ise “yargı sisteminin kapasitesini artırma”, “personel eğitimi”, “hapishane koşullarının artırılmış denetimi” ve “şeffaflığı artırma ve yolsuzluğu önleme” bulunuyor.
Bugğne kadar Avrupa Konseyi’nden Azerbaycan’a yaklaşık 23 milyon euro aktarıldı.
“Göstermelik” toplantılara ayrılan bütçe: 1,3 milyon euro
Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Konseyi, Azerbaycan’ın ceza sisteminin reformunu sağlamaya odaklanan 1,3 milyon euro değerindeki SPERA projesini ortaklaşa finanse etti.
Program, “organizasyonel güvenlik” hakkında Zoom toplantıları düzenlemeyi, Azerbaycan hapishane muhafızlarına eğitim vermeyi ve İspanya’daki bir hapishaneyi ziyaret etmeyi içeriyordu.
Brüksel’de muhalefet figürü olarak sürgünde olan eski Azerbaycan Avrupa Konseyi büyükelçisi Arif Mammadov, “SPERA programlarına katılanlar Norveç veya başka yerlerdeki hapishaneleri ziyaret edebilir. Ancak bu hiçbir şeyi değiştirmez. Hepsi anlamsız” diyor. SPERA programının hiçbir şeyi değiştirmediğini belirten Mamadov, şunları söyledi:
“Bu sistem, Azerbaycan’ın Avrupa ile çalıştığını söylemesine olanak tanıyor. Toplantıalrda Azerbaycanlı bürokratlar notlar alıyor. Sonrasında herkes birbirini tebrik ediyor ve bir restorana gidip kutlama yapıyor. Azerbaycan, belirli bir sayıda kişiyi işten çıkardığını veya bir vakada altmış kişiyi mahkum ettiğini söyleyebilir… Ancak sistem aynı kalıyor ve her iki taraf için de işe yarıyor. Sonuçta her iki taraf için de kârlı.”
SPERA programına “işkenceciler” de katılıyor
İnsan hakları savunucuları Arif ve Leyla Yunus, 30 yıldır Azerbaycan’daki hak ihlalleri üzerine çalışıyor. Arif ve Leyla, Azerbaycan rejimine karşı direnişin yüzü haline geldi. 30 Temmuz 2014’te Azerbaycan devletine karşı ihanetle suçlandılar ve sekiz yıla kadar hapis cezasına çarptırıldılar. Arif ve Leyla, yurt dışına kaçtı.
Sürgünde olan Arif ve Leyla, Azerbaycan’daki insan hakları ihlallerinin raporlarını almaya ve belgelemeye devam ediyor.
Cezaevinden serbest bırakılmasının ve Azerbaycan’dan kaçmasının üzerinden birkaç yıl geçmiş olmasına rağmen Arif, cezaevinde geçirdiği iki ay boyunca işkence gördüğü zamanları hatırlıyor:
“Kollarımı tavana bağladılar. Çok acı vericiydi. Kollarım öyle uyuşmuştu ki onları artık hissetmiyor ve kullanamıyordum. Acı içinde bağırmak istedim ama hücrede yeterince oksijen yoktu.”
SPERA programına katılan doktor İftihar Kurbanov, Arif ve Leyla’ya göre özel hizmetlerle bağlantılı. Arif, doktoru tanıdıklarını söyleyerek “Beni ve Leyla’yı biz Azerbaycan’dayken göz dağı vererek korkutmaya çalışıyordu” dedi.
Avrupa Konseyi raporları ilerleme var diyor, Azerbaycan’da muhalifler tutsak ediliyor
Avrupa Konseyi’nin ilerleme raporu, Azerbaycan’da “bir dizi suçun suç olmaktan çıkarıldığını, alternatif cezaların getirildiğini, tutuklama dışı tedbirlerin uygulandığını” belirtiyor. Konsey ayrıca, Nisan 2019’da yayımlanan “Yargı ve Hukuk Sistemi Reformları Başkanlık Kararnamesi”ni, AB’nin standartlarındaki yargı ve hukuk sistemi reformlarını içerdiğini belirtiyor.
Ancak ülkedeki insan hakları uzmanlarına göre, bu reform söylemleri sadece kağıt üstünde kalıyor.
Azerbaycanlı avukat Yalçın İmanov, “Özellikle siyasi mahkumlar konusunda kağıt üstünde hangi tür düzenlemelerin getirildiği hiç önemli değil” dedi.
Avrupa Konseyi ilerleme raporu, “Avrupa Konseyi standartları konusunda farkındalıkları artırmak için 85 yeni avukat adayının” eğitildiğini vurguluyor. Ancak Yalçın İmanov, bir müvekkilinin işkence görmesi nedeniyle savcılığa şikayette bulunduktan sonra barodan çıkarıldı.
Avrupa Konseyi’nden 20 milletvekili Haziran 2019’da, “Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği’nden gelen fonların, Azerbaycan sivil toplumuna veya halkına yardımcı olmayan projeler ve programlar için sahte STK’ler ve devlet ajansları tarafından kullanıldığını” belirten bir karar tasarısına imza atmışlardı.
Forbidden Stories Avrupa Konseyi’nin basın ofisi ile iletişime geçmeyi denedi. Basın ofisi, Azerbaycan’da finanse edilen programlar için değerlendirme prosedürleri hakkında daha fazla detay vermedi. Sahte STK’ler riski hakkında ise Genel Sekreterlik ofisi, STK’lerin “kamuoyuna açık ve şeffaf bir ihale prosedürü temelinde seçildiğini” söyledi.
Azerbaycan’da işkenceler devam ediyor, Avrupa Konseyi üstünün kapatılmasına yardımcı oluyor
CPT, 2020 ve 2022’de iki kez Azerbaycan’ı ziyaret etmesine rağmen işkence kayıtları yalnız 2018’e kadar bulunuyor. Avrupa Konseyi’ne bağlı çalışan CPT, Azerbaycan rejiminin rızası olamdan işkence kayıtlarını paylaşamıyor.
Bakü’nün Avrupa ile güçlü bağlantısı, uzmanlara göre Azerbaycan ve AB arasında sıvı gaz ticaretiyle ilgili.
Azerbaycan’ın 2022’de Rusya’dan gaz ihracatının askıya almasının ardından Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, İlham Aliyev ile yılda en az 20 milyar metreküp gaz tedariği içeren bir sözleşme imzaladı.
Geçtiğimiz zamanlarda Von der Leyen’in Aliyev hakkında yaptığı “güvenilir bir müttefik” açıklaması Avrupa Komisyonu’na Forbidden Stories tarafından sorulduğunda Avrupa Komisyonu Başkanı sözcüsü Peter Stano, “Komisyon başkanı bunu Enerji Memorandumu anlaşmasıyla ilgili olarak söyledi” dedi.
Stano, temel haklarını kullanırken hapse atılan siyasi tutukluların serbest bırakılması çağrısında bulunduklarını söyledi. Ancak Azerbaycan’da Avrupa fonlarıyla finanse edilen programların geçerliliği olduğunu da belirtti. “Bu tür projelerdeki angajmanın mantığı, farkındalığı artırmak” diyen Stano, “Azerbaycan, 70 yıllık komünist totaliter rejimden çıkan bir ülke. Hala yarı otoriter bir rejimde bulunuyorlar. Bunu değiştirmek istiyorsanız, ya onları görmezden gelirsiniz ya da onlarla angaje olursunuz” açıklamasında bulundu.
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Forbidden Stories’in sorularını yanıtlamayı reddetti.
Kaynak: forbidden stories
