Rusya’da muhalefet, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in baskılarından kaçamıyor. Putin’in göreve gelmesinden bu yana birçok muhalif şüpheli bir şekilde öldü ve işkenceye maruz bırakıldı. Yolsuzluk karşıtı aktivist Aleksey Navalni’nin şüpheli ölümünden sonra tekrar gündeme gelen şüpheli bir şekilde ölen ve işkenceye maruz bırakılan Rus muhalif liderleri tanıyalım.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 1999’da iktidara geldiğinden bu yana birçok muhalif figür şüpheli bir şekilde öldü. Şüpheli bir şekilde ölmeyen bazı muhalif figürler ise sinir gazlarıyla işkenceye maruz bırakıldılar, zehirlendiler veya ülkeden kaçmak zorunda kaldılar.
Rusya’da şüpheli bir şekilde ölen son muhalif figür ise yolsuzluk karşıtı belgeselleri ve çalışmalarıyla bilinen aktivist Aleksey Navalni. Rus yetkililer, Navalni’nin 16 Şubat Cuma cezaevinde öldüğünü duyurdu. Yetkililerin açıklamalarına göre Navalni “yürürken bir anda bayıldı” ve hayatını kaybetti. Yetkililerin Navalni’nin ailesine yaptığı açıklama ise muhalif liderin “ani ölüm sendromu” sebebiyle öldüğünü vurguluyor.
Ancak Navalni, ölümünden önceki gün cezaevi koğuşundan bağlanarak duruşmaya katıldı. Duruşmanın görüntülerine göre Navalni’nin sağlık durumu oldukça iyi görünüyordu.
Putin iktidarında şüpheli bir şekilde ölen ve işkenceye maruz bırakılan muhalif isimleri sizler için derledik.
Aleksey Navalni
Aleksei Navalni, 4 Haziran 1976’da Rusya’nın Butyn şehrinde doğdu.
Defalarca tutuklanan, mahkemeye çıkan, hapis yatan, sinir gazı ile zehirlenen Aleksei Navalni, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in en güçlü rakibiydi. Asıl mesleği avukatlık olan Navalni, 2008’de Rusya hükümetindeki ve kamu şirketlerindeki yolsuzlukları bir blogda duyurmuştu. Siyasette yükselişi de böyle başlamıştı.
Navalni, 2011’deki parlamento seçimlerinde takipçilerini iktidar partisi hariç diğer partilere oy vermeye çağırdı. Hükümet binası önünde protesto yaparken gözaltına alınan Navalni, 15 gün tutuklu kaldı. Putin, 2012 seçiminde iktidara gelmesinin ardından Navalni’nin geçmiş çalışmaları hakkında soruşturma başlatılmasını talep etti. Geçmiş çalışmaları sebebiyle beş yıl hapis cezası alan Navalni, daha sonra bir üst mahkeme tarafından serbest bırakılmıştı.
2015’te Moskova Belediye Başkanlığı seçimlerine aday olan Navalni, oyların yüzde 27’sini aldı. Ancak Putin’in desteklediği Sergey Sobyanin seçimi kazandı. Yine de bu sonuç Navalni ve destekçileri için ciddi bir zaferdi. Çünkü kısıtlı imkanlarla seçim kampanyasını yürütmüş, televizyon kanallarında da kendisine yer bulamamıştı.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Temmuz 2019’da izinsiz gösteri düzenlediği gerekçesiyle 30 gün hapis cezasına çarptırılan Navalni, hapiste dermatit geçirmiş ve doktoru muhalif liderin zehirlenmiş olabileceğini söylemişti. Ağustos 2020’de sinir gazı ile zehirlenen ve tedavi için Almanya’ya giden Navalni, gözaltına alınacağına dair uyarılara rağmen Moskova’ya dönmüş ve döner dönmez Vnukovo Havalimanı’nda gözaltına alınmıştı.
Aşırılık, yolsuzluk ve diğer çok sayıda suçtan hükûm giyen Navalni, 20 yıl boyunca cezaevinde kalacaktı. Kendisine yöneltilen suçlamaları siyasî olarak nitelendiren Navalni, Putin hayatta ve iktidarda olduğu sürece serbest kalamayacağına inandığını söylemişti.
Yevgeni Prigojin
Rus paralı asker grubu Wagner’in lideri Yevgeni Prigojin, Ağustos 2023’te bir uçak kazasında hayatını kaybetti.
Prigojin’in Haziran 2023’te Putin’e karşı bir isyana liderlik etmesi, ölümünün şüpheli hale gelmesine yol açtı. Prigojin, birliklerine Moskova’ya ilerleme emri vermişti.
Putin ise silahlı isyanını kınadığı Wagner’i “vatan hainliği” ile suçlamıştı. 23 Haziran’daki ayaklanmadan sonra Putin’in ilk sözleri, “Sırtımızdan bıçaklandık. İhanette olan herkes cezasını çekecek ve hesap verecek” olmuştu.
Sergey Skripal
İngiliz istihbaratına sırlarını aktaran eski bir Rus çifte ajan olan Sergey Skripal ve kızı Yulia, Mart 2018’de Salisbury’deki bir alışveriş merkezinin dışındaki bir bankta bilinçlerini yitirmiş halde bulundu.
İngiliz yetkililer, Soğuk Savaş’ta Sovyet ordusu tarafından geliştirilen bir grup sinir gazı olan Novichok ile zehirlendiklerini açıkladılar . Her ikisi de hayatta kaldı. Rusya zehirlenmede herhangi bir rolü olduğunu reddetti ve İngiltere’nin Rusya karşıtı histeriyi körüklediğini söyledi.
Vladimir Kara-Murza
Rus muhalif aktivist Vladimir Kara-Murza 2015 ve 2017 yıllarında kendisini zehirlemeye çalıştıklarına inandığını söyledi. Reuters tarafından görülen tıbbi raporlara göre, daha sonra bir Alman laboratuvarı kendisinde yüksek düzeyde cıva, bakır, manganez ve çinko buldu. Moskova olayla ilgisi olduğunu reddetti.
Aleksandr Litvinenko
Eski bir KGB ajanı ve Putin muhalifi olan Aleksandr Litvinenko’nun 2006 yılında Londra’daki Millennium Otel’de nadir ve güçlü bir radyoaktif izotop olan polonyum-210 ile dolu yeşil çay içtikten sonra 43 yaşında öldü.
İngiliz soruşturması, 2016’da Putin’in muhtemelen cinayeti onayladığı sonucuna vardı. Kremlin olayla ilgisi olduğunu reddetti.
Üst düzey bir İngiliz yargıç tarafından yürütülen soruşturma, eski KGB koruması Andrei Lugovoy ve bir başka Rus olan Dmitry Kovtun’un, Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) tarafından yönetildiğini söylediği bir operasyonun parçası olarak cinayeti işlediklerini tespit etti.
Litvinenko zehirlenmeden altı yıl önce Rusya’dan İngiltere’ye kaçmıştı.
Aleksandr Perepiliçny
44 yaşındaki Perepiliçny, Kasım 2012’de koşuya çıktıktan sonra Londra’nın dışındaki seçkin bir sitede bulunan lüks evinin yakınlarında ölü bulundu.
Perepiliçny, Rusya’nın kara para aklama planıyla ilgili bir İsviçre soruşturmasına yardım ettikten sonra 2009 yılında İngiltere’ye sığınmıştı. Ani ölümü, öldürülmüş olabileceği iddialarını gündeme getirdi.
İngiliz polisi, nadir bulunan bir zehirle öldürülmüş olabileceği şüphelerine rağmen cinayeti ihtimal dışı bıraktı. Soruşturma öncesi yapılan duruşmada, midesinde gelsemium bitkisinden elde edilen nadir ve ölümcül bir zehirin izlerine rastlandı.
Rusya olayla ilgisi olduğunu reddetti.
Viktor Yuşçenko
O dönemde Ukrayna muhalefet lideri olan Viktor Yuşçenko, Moskova yanlısı Başbakan Viktor Yanukoviç’e karşı Batı yanlısı bir aday olarak yarıştığı 2004 başkanlık seçimleri kampanyası sırasında zehirlendi.
Ukrayna güvenlik servislerinden yetkililerle Kiev dışında akşam yemeği yerken zehirlendiğini söyledi. Rusya herhangi bir dahli olduğunu reddetti.
Vücudunda normalde bulunandan bin kat daha fazla dioksin bulundu. Zehirlenme nedeniyle yüzünün ve vücudunun şekli bozuldu ve sonrasında düzinelerce ameliyat geçirdi.
Ukrayna Yüksek Mahkemesi’nin “Turuncu Devrim” olarak adlandırılan sokak protestoları sırasında Yanukoviç’i kazanan ilan eden sonuçları iptal etmesinin ardından yeniden yapılan bir seçimde cumhurbaşkanlığını kazandı.
Anna Politkovskaya
İnsan hakları ihlallerini haberleştiren gazeteci Anna Politkovskaya, 7 Ekim 2006’da süpermarketten evine döndükten sonra Moskova’daki evinin önünde vurularak öldürüldü. İki çocuk annesi 48 yaşındaki Politkovskaya’nın öldürülmesi batıda büyük tepki yarattı ve Rusya’da çalışan gazetecilerin karşı karşıya olduğu tehlikelere ilişkin endişelerin altını çizdi.
Vladimir Golovlyov
Rusya’nın muhalif milletvekillerinden Vladimir Golovlyov, 2002’de köpeğini Moskova’da gezdirirken vurularak öldürüldü.
Putin’in başa geçmesini başta destekleyen Golovlyov daha sonra Rus lideri eleştirmeye başlamıştı.
Golovlyov’un cesedi kafasından vurulmuş bir halde ormanda bulunmuştu.
Sergey Yuşenkov
Sergey Yuşenkov, Moskova’daki evinin girişinde 17 Nisan 2003 öldürüldü. Yuşenkov, Golovlyov ile aynı partidendi.
Yuşenkov, Çeçen militanların suçlandığı ve Eylül 1999’da gerçekleşen apartman saldırılarını soruşturan parlamento komitesinin başındaydı. Yuşenkov, saldırılan Rus gizli servisi tarafından düzenlendiğinden şüpheleniyordu.
Boris Nemtsov
Muhalif politikacı Boris Nemtsov, Moskova’da 27 Şubat 2015’te öldürüldü.
Nemtsov, Ukrayna’daki çatışmaların karşısında olması nedeniyle ölüm tehditleri aldığı için yetkililere başvuruda bulunmuştu.
Nemtsov, 2008’de Putin’e karşı başkanlık yarışına girmeye çalışmış, daha sonra bundan vazgeçerek önde gelen muhaliflerden Garry Kasparov ile bir parti kurmuştu.
