Kira fiyatlarında yaşanan fahiş artış sonrası 2022’de yürürlüğe konulan yüzde 25 zam sınırı, Temmuz 2023’te bir yıl daha uzatıldı. Yaklaşık iki yıldır uygulanan zam sınırı, 1 Temmuz itibarıyla sona erdi. Bu sınırın kalkmasıyla yeni zam oranı neye göre belirlenecek? Ev sahibi-kiracı ilişkisinde gerilim tırmanacak mı? Avukat Ali Güvenç Kiraz Medyascope’a anlattı.
Kira fiyatlarında yaşanan fahiş artış sonrası yürürlüğe sokulan yüzde 25 zam sınırı kaldırıldı. 1 Temmuz 2024 itibarıyla uygulanmayacak olan bu sınırlama, kira artışlarının belirli bir oranın üzerine çıkmasını engelleyerek kiracıları korumak amacıyla yapıldı.
Zam oranları 12 aylık enflasyon üzerinden hesaplanacak
Kirada yüzde 25 zam sınırı 1 Temmuz 2024 itibarıyla son buldu. Sınırın kalkmasının ardından kira artışları eskiden olduğu gibi 12 aylık ortalama enflasyon üzerinden hesaplanacak. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), haziran ayı enflasyon oranını, 3 Temmuz 2024 Çarşamba günü açıklayacak. Veriler açıklanınca 12 aylık ortalama enflasyon oranı dikkate alınarak zam yapılacak. Ev sahipleri, temmuz ayında kontrat yenileme zamanı gelmişse en fazla bu oranda kira zammına gidecek.
“Sınırın kaldırılması olumlu olacak”
Zam sınırının kalkması, özellikle büyük şehirlerdeki kiracıları ve ev sahiplerini doğrudan etkileyecek. Yüksek enflasyon oranlarının kira artışlarına nasıl yansıyacağı iki taraf için de merak konusu.
Avukat Ali Güvenç Kiraz, zam sınırının ilk yıl, enflasyon ve dövizin çok hızlı artışında vatandaşı koruma tedbiri olarak getirildiğini söyledi. Kiracı ve ev sahibi arasında yaşanan şiddetli gerilimlerin asıl nedeninin, zam sınırının bir sene daha uzatılması olduğunu aktaran Av. Kiraz, bu kuralın tamamen ortadan kaldırılmasının piyasa açısından olumlu olacağı düşüncesinde:
“Kriminal vakaların ortaya çıkmasına sebep olan asıl problem, kuralın bir sene daha uzatılacağının söylenmesi ve söylendikten sonra uygulanmasıydı. Bu nedenle kiracı-mal sahibi ilişkisi onarılamaz şekilde bozuldu. Kriminal vakalar ortaya çıkmaya başladı. Ardından davalarda bir patlama ortaya çıktı.”
Ev sahibi ve kiracıların anlaşamamasından dolayı Arabuluculuk Daire Başkanlığı’nın olaya müdahil olduğunu hatırlatan Kiraz, “Zam sınırının ikinci yılı, özellikle enflasyonun da çok yüksek olması sebebiyle mal sahiplerini de ciddi şekilde mağdur etti. Mal sahipleri, yeni yapılan evlerini kiraya vermemeye başladılar. Çünkü bu kuralı uygulamak istemediler ve beklediler. Kiracısını tahliye edenler yine bu kuralın devam edebileceği düşüncesiyle yeni kiralamalara girmemeye başladı. Hâlâ tahliye davaları devam ediyor ve bu evlerin bir kısmından yine kiracılar tahliye edilecekler” dedi.
“Piyasa dengeyi bulur”
Piyasa dengesinin sınırlandırılmalarla bozulmaması gerektiğinin altını çizen Av. Kiraz, piyasanın 2 Temmuz’dan sonra yavaş yavaş rayına oturacağını ve dengeyi bulacağını söyledi, “Piyasa dengesini bulduğunda herkes bu anlamda kendi ekonomisine göre bir süreç işletecektir. Bu hemen olmaz, süreç bir süre daha devam eder ama iki yıl içerisinde yeniden toparlanır” diye konuştu.
Zam sınırı nasıl belirlenecek?
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Kira artışları, sınırdan önce olduğu gibi 12 aylık ortalama enflasyon üzerinden hesaplanacak. Peki, nasıl? Avukat Kiraz’a sorduğumuz iki sorunun cevabına bakalım:
1 Mayıs tarihli kira sözleşmem var ve 2024 Mayıs ayında kira artışı yüzde 25 sınırında ev sahibime ödedim. 2 Temmuz sabahı ne olacak? Yeniden bir artış olacak mı veya aradaki farkı ödeyecek miyim?
“Eğer 1 Temmuz ve öncesi yüzde 25 artış uyguladığınız bir sözleşmeniz varsa 2 Temmuz’da ayrıca ve ekstra bir artış yapmayacaksınız-ödemeyeceksiniz. 1 Mayıs 2024’te, yenileme dönemin geldi, yüzde 25’ini uyguladın. Artık 1 Mayıs 2025’e kadar ev sahibi herhangi bir artış, kiracı da fazladan ödeme yapmayacak.”
2 Temmuz’da ne olacak? Yenileme dönemi gelen veya yeni eve çıkan kiracılar ne uygulayacak?
“TÜİK her ay enflasyon oranı açıklar. Bu açıklanan oran uygulanacak. Bir önceki ayın enflasyon oranına tâbi tutulacaksınız. Örneğin, temmuz ayı için haziran ayı enflasyon oranı, ağustos ayı için temmuz ayı enflasyon oranını dikkate alacaksınız. 2 Temmuz ve sonrası tarihlerde yenileme dönemi gelmiş kiracılar, bir önceki ayın TÜFE’sinin 12 aylık ortalamasını artış oranı olarak uygulayacaklar. Diyelim ki, 10 Temmuz 2022’de yaptığınız bir kira sözleşmesi var. 10 Temmuz 2023’te yüzde 25 artış kuralı uygulandı. 10 Temmuz 2024’de geldik. 2 Temmuz sabahı kural değişti, 10 Temmuz 2024’de artık 2024 Haziran ayının açıklanan TÜFE’sinin 12 aylık ortalamasında artış yapılacak. Dolayısıyla 14 Haziran 2022’de ne uyguluyorsak ona geri döneceğiz.”
Medyascope‘tan daha önce Mert Gümüş’ün konuştuğu kiracılar ve ev sahipleri de yüzde 25 sınırının kaldırılması gerektiğini söyledi. Taraflar, krizin enflasyonu düşürmeden çözülemeyeceği ortak paydasında buluştu.
İstanbul’da 11 yıldır kirada yaşayan Melih Kaymaz, “Sürekli artan kiralarla devletin yüzde 25 kuralı arasında bir uçurum oluştu. Ev sahibim pazarlık döneminde mahalledeki yüksek kira ücretlerini emsal gösteriyor. Yüzde 25 kuralını baz almasak bile, TÜİK’in resmi verilerine göre yeni kira ücretleri çok yüksek kalıyor” diyerek ev sahipleriyle kiracılar arasındaki çıkmaza vurguladı. Kiralık konutların fiyatları nedeniyle yeni eve çıkmanın asla mümkün olmayacağını belirten Kaymaz, daha az stresli bir yaşam adına ev sahipleri ile anlaşmanın da kendisine bir yük getirdiğini söyledi.
Sertan İşsever, Üsküdar’ın Salacak Mahallesi’nde bir ev sahibi. İşsever, konut ve kira krizinin sorumlusunun mevcut ekonomik durum ve yüksek enflasyon olduğu görüşünde. Orta bir yolun bulunabilmesinin artık zor olduğunu düşünen İşsever, ülkenin dörtte üçünün asgari ücretle geçindiğini ve kira fiyatlarının gerçekçi olmadığını söyledi.
