Türkiye, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar’dan bakanlar, Basra Körfezi’ni Avrupa’ya bağlayacak 17 milyar dolarlık Kalkınma Yolu Projesi’ni görüşmek üzere İstanbul’da bir araya geliyor. Toplantıda projenin yol haritası, geleceği ve bölgesel etkileri masaya yatırılacak.
Türkiye, bölgesel ticaret ve ulaşım için kritik öneme sahip Kalkınma Yolu Projesi kapsamında dört ülkeli bir zirveye ev sahipliği yapıyor. 29 Ağustos’ta İstanbul’da gerçekleşecek toplantıya Türkiye’den Ulaştırma Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, Katar’dan Ulaştırma Bakanı Casim bin Seyf es-Saliti, BAE’den Enerji ve Altyapı Bakanı Süheyl Muhammed el-Mezrui ve Irak’tan Ulaştırma Bakanı Razzak Muheybes es-Sadavi’nin katılması bekleniyor.
Zirve, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 12 yıl aradan sonra Nisan ayında Irak’a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında imzalanan mutabakat zaptının devamı niteliğinde. Dolmabahçe Sarayı’nda gerçekleşecek toplantıda “önemli kararlar” alınması öngörülüyor.
Projenin kapsamı ve maliyeti
Kalkınma Yolu Projesi, Basra Körfezi’ni karayolu ve demiryolu ile Türkiye üzerinden Avrupa’ya bağlamayı hedefliyor. Proje kapsamında:
- Basra’dan Türkiye sınırındaki Ovaköy’e 1190 km uzunluğunda otoyol
- Basra’dan Türkiye’ye 1176 km uzunluğunda yüksek hızlı demiryolu
- Türkiye içinde 320 km otoyol ve 615 km demiryolu inşası planlanıyor
Toplam maliyeti 17 milyar dolar olarak öngörülen projenin, 2028, 2033 ve 2055’te üç etap halinde tamamlanması hedefleniyor. Irak hükümeti, projenin tamamlanmasıyla Şanghay-Rotterdam arasındaki nakliye süresinin 33 günden 15 güne düşeceğini öngörüyor.
Uzmanlar tartışıyor: Kalkınma Yolu’nun gerçekleşme şansı ne kadar?
Uzmanlar, Kalkınma Yolu Projesi’nin gerçekleştirilmesi konusunda farklı görüşlere sahip. Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Irak Çalışmaları Koordinatörü Bilgay Duman, projenin bölgesel istikrara katkı sağlayacağını ve diğer ulaşım projelerine tamamlayıcı olacağını savunuyor. Duman’a göre, “Bu yalnızca bir yol projesi değil, aynı zamanda bir kalkınma projesi. Körfez ülkelerinin desteği nedeniyle finansman sorunu yaşamayacaktır.” Duman, projenin Çin’in Kuşak ve Yol girişimine alternatif olmadığını, aksine onu tamamlayıcı nitelikte olduğunu belirtiyor. Ayrıca, İran’ın da projeye dahil olma isteğinin bulunduğunu ve Avrupa ülkelerinin enerji kaynaklarını çeşitlendirmek için projeye sıcak bakacağını öne sürüyor. Duman’ın bu görüşleri, projenin geniş bir bölgesel işbirliği potansiyeline sahip olduğunu ve çeşitli ülkelerin çıkarlarına hizmet edebileceğini gösteriyor.
Öte yandan, Türk Rus Araştırmaları Merkezi Direktörü Aydın Sezer, projenin uygulanabilirliği konusunda ciddi şüpheler dile getiriyor. Sezer, “Kalkınma Yolu ilk bakışta uygulanabilir gibi görünse de ölü doğacak bir proje” değerlendirmesinde bulunuyor. Bu görüşünü, Ortadoğu’daki mevcut kriz ortamı, Irak’ın içindeki siyasi ve statü sorunları, İran’ın olası çekinceleri ve bölgedeki diğer ulaşım projeleriyle rekabet gibi faktörlere dayandırıyor. Sezer, Rusya’nın Kuzey-Güney Koridoru ve Çin’in Kuşak ve Yol projesinde İran’ın kilit konumda olduğunu hatırlatarak, bu ülkenin Kalkınma Yolu’na karşı çıkabileceğini öne sürüyor. Ayrıca, Türkiye’nin Irak’ı bağımsız ve istikrarlı bir ülke olarak görmesine rağmen, mevcut durumun bu algıyla örtüşmediğini belirtiyor. Sezer’in bu analizleri, projenin önündeki jeopolitik engellere ve bölgesel dinamiklerin karmaşıklığına dikkat çekiyor, böylece projenin gerçekleştirilmesinin sanıldığı kadar kolay olmayabileceğini vurguluyor.
Türkiye-Irak ilişkileri ve güvenlik boyutu
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Zirve, Türkiye ve Irak arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi çabalarının bir parçası. Nisan ayındaki ziyarette enerji, ticaret ve su paylaşımı konularında 26 anlaşma imzalanmıştı. Geçen hafta ise iki ülke arasında “tarihi” olarak nitelendirilen bir askeri işbirliği anlaşması imzalandı.
- Erdoğan 12 yıl aradan sonra Irak’ta: Kalkınma Yolu Anlaşması imzalandı
- Türkiye-Irak Güvenlik Anlaşması: Beklentiler, şüpheler ve uygulamadaki zorluklar
Türkiye, projenin güvenliği için Kuzey Irak’taki PKK varlığının sonlandırılmasını kritik görüyor. Irak Başbakanı Muhammed Şia es-Sudani, “Irak topraklarından başka bir ülkeye saldırıya izin veremeyiz” açıklamasını yaparken, Cumhurbaşkanı Erdoğan da PKK’nın yakında Irak tarafından terör örgütü ilan edilmesini beklediklerini belirtti.
Kalkınma Yolu Projesi, bölgesel ticaret ve ulaşım dengelerini değiştirebilecek potansiyele sahip. Ancak projenin başarısı, finansman sorunlarının çözülmesi, bölgesel istikrarın sağlanması ve ülkeler arasındaki işbirliğinin sürdürülmesine bağlı görünüyor. İstanbul’daki zirve, bu mega projenin geleceği için kritik bir dönüm noktası olabilir.
Kaynak: Al-Monitor, VoA Türkçe, Middle East Eye
