Pozitif-İz Derneği, yayımladığı yeni raporla HIV ile yaşayan bireylerin karşılaştığı hak ihlallerine dikkat çekti. Rapora göre, sağlık ve çalışma haklarındaki ihlaller öncelikli sorunlar arasında yer aldı. Ayrıca, deprem bölgesinden gelen başvurularda da belirgin bir artış gözlemlendi. Depremin ilk haftasında yaşanan iletişim ve koordinasyon eksiklikleri, sağlık hizmeti sunucularının bulunduğu binaların yıkılması, HIV ile yaşayan kişilerin sağlık hizmetlerine erişimini ve ilaç teminini zorlaştırdı.
Pozitif-İz Derneği, her yıl yayımladığı hak ihlalleri raporunun yenisini yayımladı. Derneğin 2018 yılında başlattığı “HIV Pozitiflerin Maruz Bırakıldıkları Hak İhlalleri Raporu” çalışmalarında, alınan başvuruların ve hak ihlallerinin sayısının yüzde 857’den fazla arttığı belirtildi. İhlallerdeki 8,6 katlık artış, HIV ile yaşayanlara yönelik ayrımcılığın ve damgalamanın derinleştiğini gözler önüne serdi.
Etkiniz AB Programı’nın Avrupa Birliği desteği ile hazırlanan raporda, 2023 yılında Pozitif-İz Derneği’ne gelen başvurular anonimleştirilerek veri olarak kullanıldı ve HIV ile yaşayanların maruz kaldığı hak ihlalleri raporlaştırıldı.
Raporda, 2023 yılında Pozitif-İz Derneği’ne yapılan başvuruların nitelik ve nicelikleri ile hak ihlali türleri incelendi. Raporun sonunda, Türkiye’de hasta hakları mevzuatının bulunmasına rağmen HIV ile yaşayanların maruz kaldığı kalıcı ihlallerin nedenleri, hak arama sürecinde karşılaştıkları engeller ve harekete geçmekte zorlanmalarının sebepleri ele alındı.
Ayrıca, sivil toplum kuruluşları ve devletin bu duruma ilişkin neler yapabileceğine dair tespitler ve önerilere de yer verildi.
2023 yılı içerisinde Pozitif-İz Derneği’ne toplam 360 danışanın hak ihlali başvurusu ulaştı. 2022’de başvurucular arasında hak ihlaline maruz kalanların oranı yaklaşık yüzde 28 iken, 2023’te bu oran yaklaşık yüzde 33’e yükseldi.
Kesişimsel haklar birlikte ihlal edildi
Pozitif-İz Derneği tarafından sınıflandırılan hak ihlallerinin çoğunda çeşitli haklar bir arada ihlal edildi. Bu çoklu ihlaller genellikle, sağlığa erişim hakkına ve çalışma hakkına ilişkin mevzuat kaynaklı ihlaller olarak ortaya çıktı.
Pozitif-İz Derneği’ne gelen 360 başvuru sonucunda, hukuki yollara başvuranların sayısı sadece 17 olarak belirlendi.
Bu başvuranların,
- Yüzde 42’si sağlığa erişim hakkına ilişkin mevzuata dayalı hak ihlalleri,
- Yüzde 29’u çalışma hakkına ilişkin mevzuata dayalı hak ihlalleri,
- Yüzde dokuzu kişisel verilerin korunması mevzuatına ilişkin hak ihlalleri,
- Yüzde dokuzu seyahat-barınma hakkına ilişkin hak ihlalleri,
- Yüzde dördü ceza hukuku mevzuatına dayalı hak ihlalleri,
- Yüzde dördü aile hukuku mevzuatına dayalı hak ihlalleri,
- Kalan yüzde üçü de askeri mevzuata dayalı hak ihlalleri sebebi ile derneğe başvurdu.
En çok sağlığa erişim ve çalışma hakları ihlal edildi
İhlal başvuruları hak kategorilerine göre incelendiğinde, en çok sağlığa erişim hakkının ihlal edildiği görüldü; bu oran yüzde 42. Çalışma hakkı ihlalleri ise yüzde 29 ile ikinci sırada yer aldı. Bir önceki yıla göre, çalışma hakkı ihlallerinde önemli bir artış yaşandı. 2022’de bütün ihlallerin yüzde 19’unu oluşturan çalışma hakkı ihlalleri, bu yıl yüzde 29’a yükselerek yüzde 10 oranında bir artış gösterdi.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Yabancıların GSS sorunu devam ediyor
2022 yılında olduğu gibi, 2023 yılında da Pozitif-İz Derneği’ne ulaşan başvuruların önemli bir kısmını yabancı ülke vatandaşlarının Genel Sağlık Sigortası (GSS) ile ilgili şikâyetleri oluşturdu. GSS, HIV ile enfekte olduğu varsayılan bireylerin giriş tarihinden önceki durumu nedeniyle ilaç ve tedavilerinin geri ödeme kapsamından çıkarılmasıyla kronik bir sorun haline geldiği gözlemlendi.
Yabancıların ilaca erişimindeki engeller, sadece bireysel sağlıklarını tehdit etmekle kalmadı, aynı zamanda toplum sağlığı açısından da ciddi sorunlar yarattı.
Deprem bölgesinden başvurular arttı
6 Şubat depremlerinin etkileri, Pozitif-İz Derneği’ne gelen başvurulara da yansıdı. 2023 yılında Adana, Gaziantep, Hatay ve Kahramanmaraş illerinden gelen başvuru sayıları, bir önceki yıla göre artış gösterdi.
Depremin ilk haftasında yaşanan ulaşım sorunları, iletişim eksiklikleri ve sağlık hizmeti sunucularının bulunduğu binaların yıkılması, HIV ile yaşayan kişilerin sağlık hizmetlerinden yararlanmasını ve ilaç teminini zorlaştırdı. Bu durum, bu bölgelerdeki HIV pozitif bireylerde büyük bir korku ve endişeye neden oldu.
Pozitif-iz Derneği değerlendiriyor
Pozitif-İz Derneği avukatı Cihan Tuğcu, başvurulardaki artışın hem hak ihlallerindeki artışa hem de HIV ile yaşayan bireylerin hak arama farkındalığındaki artışa işaret ettiğini belirtti. Tuğcu, “Hak ihlaline maruz kalan HIV pozitif bireyler, Pozitif-İz Derneği’ne başvurarak haklarına sahip çıkmayı tercih etti. Ancak, başvurucuların çoğunluğunun hukuki yollara başvurmamasının nedeni, dava açmadan sorunlarını çözebilecek mekanizmaları tercih etmeleriyle açıklanabilir,” dedi.
Pozitif-İz Derneği yönetim kurulu üyesi aktivist Çiğdem Şimşek, hak ihlallerinin sadece HIV ile yaşayanları değil, tüm toplumu etkileyen ciddi bir sorun olduğunu vurgulayarak, HIV pozitif bireylere seslendi: “Değerli HIV pozitif dostlarımız, lütfen ‘Ben de hak ihlali yaşar mıyım?’ diye endişe etmeyin. Olası bir durumda haklarınızı bilmek ve talep etmek önemlidir. Bir ihlale maruz kaldığınızda, Pozitif-İz Derneği her zaman yanınızda; hem akran desteği hem de hukuki danışmanlık hizmetleri sunuyor. HIV, yönetilebilir bir sağlık durumu ve herkesle aynı haklara sahipsiniz. Olası bir ihlalde veya oluşmadan bizimle iletişime geçin. Beraber haklarınızı savunalım.”
