Arapça isimlerin Türkçe’ye aktarılmasında yaşanan karmaşa, HTŞ lideri el-Golani’nin adının yazımıyla yeniden gündeme geldi. Dilbilimciler, özel isimlerin çevirisinde tutarlı bir yaklaşım gerektiğini vurguluyor.
Öncelikle şu konuda anlaşmak gerekiyor; kelimenin Arapça orijinali ne Golani ne de Colani.
Hiçbir Arapça kaynak “Colani” kelimesini kullanmıyor. Zaten bilindiği gibi Arapça’da “o” harfi bulunmuyor.
Bu büyük çoğunlukla Türkiye basınının dili oldu.
En sonda söylenmesi gerekeni bu noktada söyleyelim. Yerel adı “Jawlan” olan bir bölgeden lakabını alan HTŞ liderine “Colani” demek, bölgedeki İsrail işgaline karşı bir mesaj olarak bile hatalı.
Kelimenin orijinali, Suriye Arapçası ile “Jawlani” ya da “Jewlani” olarak telaffuz ediliyor. Farklı ülkelerde farklı kullanımları mevcut. Örneğin Katar merkezli El Cezire “Julani” olarak yazıp “Juwlani” şeklinde seslendiriyor.
Golan’dan Golani’ye uzanan yol
HTŞ liderinin takma adı, İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri’nden geliyor. Bölgenin adı İbranice’de “Golan” (גּוֹלָן), Suriye Arapçası’nda ise “Jawlan, Jewlan” (جولان) şeklinde yazılıyor.
“Jawlan” kelimesinin Türkçe’ye aktarımında iki problem bulunuyor.
- İlki Arapça orijinalindeki “cim” harfi. Türkçe’deki ne tam “c”yi karşılıyor ne de “j”yi. Fakat ikisine de yakın.
- İkinci problem ise kelime içindeki “w” harfi.
Alfabede “w” bulunmadığı için Türkçe birebir çevirisi zaten yok. Orijinale en sadık kalarak “Javlani” denebilir.
Fakat “w” problemini çözdükten sonra bu kez başka karmaşalar çıkıyor.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Karmaşa, HTŞ liderinin tam adının yazımında daha da belirginleşiyor.
“Ebu Muhammed el Colani” şeklindeki tam kullanım kendi içinde başka tutarsızlıklar barındırıyor. Arapça -sert bir h harfi ile- “Abu Muhammad” ismini “Ebu Muhammed” olarak Türkçeleştirirken, aynı ismin devamındaki “Colani” lakabını Arapça telaffuzuyla yazmak çelişki yaratıyor.
Tek bir isim içinde hem Türkçeleştirme hem de Arapça telaffuzu koruma yaklaşımı, dil açısından sorunlu görünüyor.
Dilbilimsel açmazlar
Arapça’da bulunmayan “g” sesi, çeviri sorunlarının başında geliyor. Araplar “g” sesini “c” veya “j” olarak telaffuz ediyor. Ancak Türkçe’de, özellikle yer adlarında, orijinal telaffuzdan ziyade yerleşmiş kullanımlar tercih ediliyor.
Golan örneğinde olduğu gibi, “Gazze” kelimesi de Arapça’da -sert bir ğ ile- “Ghazzah” olmasına rağmen Türkçe’de bu harf olmadığı için en kolay yoldan “g” ile yazılıyor.
Benzer örnekler ne diyor?
Türkçe’de yerleşmiş kullanımlar incelendiğinde tutarlı bir yaklaşım görülüyor. Yemen’deki Husi hareketi “Houthi” ya da “Huti” değil, “Husi” olarak yazılıyor.
Eski IŞİD lideri “Abu Bakr el-Baghdadi” değil, “Ebu Bekir el-Bağdadi” şeklinde Türkçeleştiriliyor. Bir yer adı olan Bağdat’ın Arapça orijinalindeki peltek “d” yok sayılıyor.
El Kaide’nin kurucusu “Osama bin Laden” Türkçede “Usame bin Ladin” olarak anılıyor. Halife “Othman” değil, “Osman” olarak biliniyor. Bu örnekler, Arapça isimlerin Türkçe ses yapısına uyarlamanın genel kabul olduğunu gösteriyor.
Golani, Colani, Jewlani, Julani: Dünya basını nasıl kullanıyor?
Uluslararası basının etkisi İngilizce yayın yapan uluslararası medya kuruluşları, Arapça isimleri kendi ses yapılarına göre Latin harflerine aktarıyor. Örneğin Reuters veya AP “Golani”, The Guardian da “Colani” diyor. Daha önce de belirttiğimiz gibi el Cezire ve Arap basını ise “Julani” demeyi tercih ediyor.
Dilbilimciler, dilde standartlaşma için Arapça isimlerin Türkçe’ye aktarılmasında üç temel kriter öneriyor:
- İsmin kaynağını dikkate alma (Golan örneğinde olduğu gibi)
- Türkçedeki yerleşik kullanımları gözetme (Osman, Bağdat örneklerinde olduğu gibi)
- Türkçe ses yapısına uygunluk (Husi örneğinde olduğu gibi)
Sonuç olarak iki kullanım da orijinalinden uzak. Fakat “Colani” kelimesi Türkçeleştirmenin yanlış bir örneği iken Golani daha doğru bir kullanım olarak öne çıkıyor.
