TÜİK’in “İstatistiklerle Aile 2024” raporuna göre, Türkiye’de aile yapısı hızla değişiyor. Ortalama hanehalkı büyüklüğü 3,11 kişiye düşerken, tek kişilik hanehalkı oranı yüzde 20’ye yükseldi. Yoksulluk en çok geniş aileleri etkiliyor. Genç yetişkinlerin yüzde 70’den fazlası ebeveynleriyle yaşamayı tercih ediyor.
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçları, Türkiye’de aile yapısının hızla değiştiğini gösteriyor. Ortalama hanehalkı büyüklüğü 2008 yılında 4 kişiyken, 2024 yılında 3,11 kişiye geriledi. Bu düşüş, toplumsal yapıdaki değişimin önemli bir göstergesi olarak dikkat çekiyor.
TÜİK verilerine göre yalnız yaşayan fertlerden oluşan tek kişilik hanelerin oranı da artış gösterdi. Bu oran 2016 yılında yüzde 14,9 iken 2024 yılında yüzde 20’ye yükseldi. Geleneksel aile yapısından uzaklaşma eğiliminin güçlendiği görülüyor.
İllere göre hanehalkı büyüklüğünde belirgin farklar var
Ortalama hanehalkı büyüklüğünün en yüksek olduğu il 4,85 kişi ile Şırnak olarak belirlendi. Şırnak’ı 4,63 kişi ile Şanlıurfa ve 4,50 kişi ile Batman izledi. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde geleneksel geniş aile yapısı varlığını sürdürüyor.
Ortalama hanehalkı büyüklüğünün en düşük olduğu iller ise 2,53 kişi ile Giresun ve Çanakkale oldu. Bu illeri, 2,55 kişi ile Tunceli ve 2,59 kişi ile Eskişehir takip etti. Batı illerinde ve büyükşehirlerde daha küçük hanehalklarının yaygınlaştığı gözlemleniyor.
Tek kişilik hanehalkları Gümüşhane’de zirve yaptı
İllere göre hanehalkı tipleri incelendiğinde, 2024 yılında tek kişilik hanehalkı oranının en yüksek il yüzde 31,7 ile Gümüşhane. Gümüşhane’yi yüzde 29,8 ile Tunceli ve yüzde 29,7 ile Giresun takip etti.
Tek kişilik hanehalkı oranının en düşük olduğu il yüzde 11,1 ile Batman olarak belirlendi. Batman’ı yüzde 11,9 ile Van ve yüzde 12,3 ile Diyarbakır izledi. Doğu illerinde geleneksel aile yapısı etkisini daha güçlü biçimde sürdürüyor.
Tek çekirdek aile Gaziantep’te en yüksek oranda
Tek çekirdek aileden oluşan hanehalkları oranının en yüksek olduğu il yüzde 71,4 ile Gaziantep oldu. Gaziantep’i yüzde 70,8 ile Şanlıurfa ve yüzde 70,7 ile Diyarbakır takip etti.
Tek çekirdek aileden oluşan hanehalkları oranının en düşük olduğu il yüzde 50,5 ile Tunceli olarak saptandı. Tunceli’yi yüzde 51,9 ile Gümüşhane ve yüzde 54,1 ile Artvin izledi.
Türkiye’de aileler küçülüyor
Tek çekirdek aile olarak ifade edilen hanehalkları oranı 2016’da yüzde 66,4 iken, 2024’te yüzde 63,5’e geriledi. Yalnızca eşlerden veya eşler ve çocuklarından veya tek ebeveyn ve çocuklarından oluşan hanehalkları azalıyor.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Geniş aile olarak tanımlanan hanehalkları oranı 2016’da yüzde 16,3 iken 2024’te yüzde 13,3’e düştü. En az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan bu yapı, Türkiye’de giderek azalıyor.
Tek ebeveynli aileler artıyor
Türkiye’de 2024 yılında hanehalklarının yüzde 10,9’unu tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hanehalkları oluşturdu. Bu hanelerin yüzde 2,6’sı baba ve çocuklardan, yüzde 8,4’ü ise anne ve çocuklardan oluşuyor.
Tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hanehalkı oranının en yüksek olduğu il yüzde 13,5 ile Bingöl. Bingöl’ü yüzde 13,4 ile Elazığ ve yüzde 13,1 ile Adana illeri izledi.
Geniş aileler en çok Hakkari’de görülüyor
Geniş aileden oluşan hanehalkları oranının en yüksek olduğu il, 2024 yılında yüzde 20,3 ile Hakkari. Hakkari’yi yüzde 18,7 ile Batman ve yüzde 17,9 ile Bartın izledi.
Geniş aile oranının en düşük olduğu il ise yüzde 9,2 ile Eskişehir olarak belirlendi. Eskişehir’i yüzde 10,1 ile Ankara ve Çanakkale takip etti.
Çocuklu ailelerin dağılımı
Türkiye’de 2024 yılında toplam hanehalkı sayısı 26 milyon 599 bin 261 olarak kaydedildi. Hanelerin yüzde 42,8’inde 0-17 yaş grubunda en az bir çocuk bulunuyor.
Bu hanelerin yüzde 19’unda bir çocuk, yüzde 14,6’sında iki çocuk, yüzde 6’sında üç çocuk bulunduğu tespit edildi. Hanelerin yüzde 2’sinde dört çocuk, yüzde 1,1’inde ise beş ve daha fazla çocuk yaşıyor.
Evlerde yaşlı nüfus artıyor
Türkiye’de 2024 yılında hanelerin yüzde 25,3’ünde en az bir yaşlı fert yaşıyor. Toplam 26 milyon 599 bin 261 haneden 6 milyon 726 bin 583’ünde 65 yaş üstü birey bulunuyor.
En az bir yaşlı fert bulunan hanelerin 1 milyon 750 bin 900’ünü tek başına yaşayan yaşlı bireyler oluşturuyor. Yaşlı nüfusun artışıyla birlikte yaşlı hanehalkı sayısı da yükseliyor.
Genç yetişkinler ebeveynleriyle yaşamayı tercih ediyor
ADNKS sonuçlarına göre 2024 yılında, 25-29 yaş grubundaki hiç evlenmemiş 3 milyon 374 bin 686 kişinin yüzde 72,6’sı ebeveynleriyle yaşıyor. Bu oranın yüzde 44,8’ini erkekler, yüzde 27,9’unu ise kadınlar oluşturuyor.
Akraba evliliği oranında düşüş eğilimi
Türkiye’de 2024 yılında toplam resmi evlilikler içinde son evliliğinde akraba evliliği yapanların oranı yüzde 8,1 olarak belirlendi. Akraba evliliği yapanların yüzde 46,4’ü hala/dayı çocuklarıyla evlendi.
Evlenme istatistikleri, akraba evliliği oranının 2010’da yüzde 5,9’dan 2024’te yüzde 3,3’e düştüğünü gösteriyor. Akraba evliliğinin en yüksek olduğu il yüzde 16,9 ile Şanlıurfa oldu.
Mutluluk kaynağı aile
Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2024 sonuçlarına göre, bireylerin yüzde 72,9’u en büyük mutluluk kaynağı olarak ailelerini gösterdi. Bunu yüzde 13,2 ile çocuklar, yüzde 4,2 ile kendisi, yüzde 3,4 ile eş izledi.
Yetim çocuk sayısı
Türkiye’de toplam 21 milyon 817 bin 61 çocuk içinde babası vefat etmiş çocuk sayısı 258 bin 515. Annesi vefat etmiş çocuk sayısı ise 81 bin 373 olarak belirlendi.
Hem annesi hem babası vefat etmiş çocuk sayısı 5 bin 276 olarak kaydedildi. Bu çocukların 2 bin 740’ı erkek, 2 bin 536’sı kız çocuğu.
Koruyucu aile sistemi ve boşanma sonrası çocuklar
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verilerine göre 2024 yılında koruyucu aile yanında bakımı sağlanan çocuk sayısı 10 bin 430. Kuruluş bakımı altında bulunan çocuk sayısı ise 15 bin 135 olarak belirlendi.
2024 yılında 187 bin 343 çift boşanırken, 186 bin 536 çocuk velayete verildi. Boşanma sonucu çocukların velayeti yüzde 74,4 oranında anneye, yüzde 25,6 oranında babaya verildi.
Hanelerde teknoloji kullanımı yaygınlaşıyor
Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına göre, evden internete erişim oranı 2004’te yüzde 7 iken 2024’te yüzde 96,4’e ulaştı. Taşınabilir bilgisayar bulunma oranı yüzde 0,9’dan yüzde 45,2’ye yükseldi.
Cep telefonu/akıllı telefon bulunma oranı ise yüzde 53,7’den yüzde 99,6’ya çıktı. Teknolojik cihazların hanelerde bulunma oranındaki artış dikkat çekiyor.
Geniş ailelerde yoksulluk oranı daha yüksek
Gelir ve yaşam koşulları araştırması sonuçlarına göre, 2024 yılında yoksulluk oranı yüzde 21,2 olarak gerçekleşti. Geniş ailelerin yüzde 26,9’u yoksulluk sınırının altında yaşıyor.
Tek kişilik hanehalkları (yüzde 11,7) ve çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalkları (yüzde 15,3) yoksulluk oranı daha düşük. Hanehalkı tipi, yoksulluk riskini etkiliyor.
Konut sorunları ve mülkiyet durumu
Türkiye’de fertlerin yüzde 56,1’i kendilerine ait bir konutta yaşıyor. Nüfusun yüzde 28’i kiracı konumunda bulunuyor. Lojmanda oturanların oranı yüzde 0,9, kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı yüzde 15.
Nüfusun yüzde 31,3’ü konutunda sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçevesi gibi sorunlarla karşılaşıyor. Isınma sorunu yaşayanların oranı yüzde 30,2, çevre kirliliği yaşayanların oranı yüzde 21,7 olarak belirlendi.
2025 yılı “Aile Yılı” olarak ilan edilirken, Uluslararası Aile Günü’nün bu yılki teması “Sürdürülebilir Kalkınma İçin Aile Odaklı Politikalar” olarak belirlenmiş durumda.
