Rus avukat, aktivist ve politikacı Aleksey Navalni, Rusya’da muhalefetin en önemli temsilcisi olarak biliniyor. Navalni, 20 Ağustos’ta Sibirya’daki Tomsk kentinden Rusya’nın başkenti Moskova’ya dönmek için bindiği uçakta rahatsızlandı. 26 gün boyunca komada kalan Navalni, Almanya’nın başkenti Berlin’deki bir hastanede tedavi gördü. Navalni’nin basın sözcüsü Kira Yarmysh, Twitter hesabından yaptığı açıklamada Rus muhalif liderin kasıtlı bir şekilde zehirlendiğine inandıklarını duyurdu. Avrupa’da birden fazla laboratuvarda yapılan analizler, Navalni’nin Rusya tarafından geliştirilen, “Noviçok” adlı ölümcül bir kimyasal madde nedeniyle zehirlendiğini gösteriyor.
The New Yorker dergisinden Masha Gessen, 8 Ekim’de hâlâ tedavi gördüğü Berlin’de bulunan Navalni’yle internet üzerinden bir söyleşi yaptı. Rusça aslından İngilizce’ye çevrilen ve 18 Ekim Pazar günü yayımlanan söyleşinin öne çıkan kısımlarını, Medyascope’tan Özge Çakır Somlyai Türkçe’ye çevirdi.
Masha Gessen: Başına ne geldiğini nasıl anladın?
Aleksey Navalni: İşte en zor kısmı orasıydı. Zehirlendiğimi anladığım an, hayatımın sona erdiğini düşündüğüm andı. O ana kadar hissettiklerimi bir türlü kavrayamadım. Bir kalp krizini ya da felci hissedebiliriz, anlayabiliriz ama kimyasal enzimlerin üzerimizdeki etkisini anlamak çok güç. Evrim bizi buna hazırlamamış. Odağını kaybediyorsun ve giderek kendini daha da tuhaf hissediyorsun. Bu hissi Harry Potter’daki ruh emiciler tarafından dokunulmaya benzettim. Yaşam enerjinizin sizi terk ettiğini hissediyorsunuz. Noviçok denilen maddenin etkisiyle, sanki saniyede milyonlarca kez kendi elime dokunuyormuşum gibi hissettim. Vücudumdaki her hücre çılgına döndü. Beynim ise sona yaklaştığımı algılıyordu.
MG: Sonra bir bakmışsın, bir ay geçmiş…
AN: Hastanede olduğumu idrak ettikten sonra bir süre bacaklarımı kaybettiğimi ve benim için yeni protez bacakların yapılmasını beklediğimi zannettim. Eşim Yulia ve Leonid Volkov’un (Navalni’nin politikayla ilgili her çalışmasında en yakınında olan isim) bana bir kaza geçirdiğimi ve protez bacaklara ihtiyacım olduğunu söylediğini zannettim. Daha sonra bunların halüsinasyondan başka bir şey olmadığını fark ettim. Ancak hâlâ bacaklarımı hissetmiyordum. Bir süre gerçekten etkileyici, korkunç halüsinasyonların gölgesinde yaşadım. Bir hapishane hücresinde olduğumu ve polislerin uyumama izin vermediğini sandığım zamanlar oldu.
Hastanede geçirdiğim günlere dair konuşamadığım ya da yazamadığım için kendimi ne kadar kötü hissettiğimi hatırlıyorum. Doktor, “Aleksey Navalni olduğunun farkında mısın? Şu anda Berlin’de olduğunun farkında mısın? Bir sözcük söyleyebilir misin?” gibi sorular soruyordu. Adımı, yaşımı, Berlin’de olduğumu biliyordum ama bunları dile getiremiyordum. Kafamın içinde dolaşan birçok kelime vardı ama hiçbirini dile getiremedim. İşkenceden farksız bu durum bir hafta kadar sürdü. Yulia ve Volkov, konuşmaya başlar başlamaz kullandığım ilk dilin İngilizce olduğunu söyledi. Daha sonra bir süre yazamadığımı fark ettim. Sorun ellerimde değildi, kelimeleri anlıyordum ama yazıya dökemiyordum. Bir süre dikey biçimde yazdım, yanlış olduğunu fark edip üstünü karalıyordum. Bu durum bir süre devam etti.
MG: Kendine geldiğinde, zehirlenmene ilişkin bütün detaylar ortaya çıkmıştı, değil mi?
AN: Biri İsveç’te, diğeri Fransa’da yer alan iki laboratuvarda yapılan testler sonucunda beni bu hale getiren şeyin Noviçok olduğu tespit edildi. Testleri ben hâlâ komadayken, Yulia’nın izniyle yaptılar. O zamandan beri Rus yetkililer CIA (Amerikan İstihbarat Örgütü) ajanı olduğum gibi saçma iddialar ortaya atıyor.
MG: Noviçok ile zehirlendiğini sana söyleyen kimdi?
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
AN: Yulia. Önce kulaklarıma inanamadım, bana tekrar tekrar söylemek zorunda kaldı. Hâlâ kulağa tuhaf geliyor. Ama ortada laboratuvarlarda yapılan testlerin sonuçları var. Her şey açık ve net. Rus yetkililerin muhalifleri etkisiz hale getirmek için yaptıklarıyla ilgili bütün bildiklerimiz tepetaklak oldu. Eskiden Putin’in muhalifleri farklı kategorilere ayırdığını bildiğimizi zannederdik. Örneğin, gizli ajanlar ve eski gizli ajanlar birbirini öldürebilir, zehirleyebilir ve bunun için Noviçok kullanabilir çünkü oyunun kuralları böyle. Bir de politikacılar ve sivil muhalifler var. Bu kişileri caydırmak için ise genelde haklarında uydurma suçlamalar ortaya atılır ya da karalama kampanyaları yürütülür.
Bunların yerine Noviçok kullanarak beni pervasızca öldürmeye çalışmak çok güçlü bir mesaj içeriyor. Çok da yaşlı sayılmayan birinin nedeni bilinmeyen bir şekilde ölmesi insanları korkutur. Planları, hiçbir hekimin, en vicdanlısının bile vücudumda Noviçok’un izlerini bulamayacağına dayanıyordu. Dünya üzerinde bu kimyasalın izini sürebilecek toplasan 17 laboratuvar anca vardır. Rus yetkililer, Rusya’dan ayrılıp tedavi amacıyla Almanya’ya götürülmem için 48 saat geçmesini bekledi ve ancak ondan sonra seyahat izni verdiler. Bu sayede vücudumda bu kimyasala rastlanmayacağından neredeyse emin olmuşlardı. Kayıtlara şüpheli bir ölüm olarak geçecekti. Çarpıcı derecede etkili bir gözdağı verme yöntemi. İnsanlar arkamdan, “Yerini bilmiyordu, yolsuzluk yapan yetkilileri ifşa etti, Putin’e hırsız dedi, 44 yaşında öldü. Kalbi pes etmiş olabilir. Her şey olabilir” diyeceklerdi.
Görünüşe bakılırsa, Noviçok dokunduğum bir nesnenin üzerindeydi. Çünkü bu kimyasalı solursanız çabucak öleceğinizi söylüyorlar. Yediğiniz, içtiğiniz bir maddeye karışırsa bir saat içinde öldürüyor. Dokunduğunuzda ise size üç saatlik ömür biçiyorlar. Kimse bu kimyasalla nerede temas etmiş olabileceğimi bilmiyor.
Benimki sıradışı bir vaka diyebiliriz. Bulunduğum uçağın pilotu acil iniş yapmaya karar verdi. Ambülansta aşırı doz uyuşturucu kullandığım zannedilip, hayata dönmem için bana acil müdahale edildi. Üzerinden 48 saatten fazla zaman geçmesine rağmen kanımda Noviçok’un izi bulundu. Kanıtımız var. Noviçok’la ilgili, çok tehlikeli olmasının dışında şöyle de bir gerçek var, elinizi kolunuzu sallaya sallaya gidip bu kimyasalı satın alamazsınız ya da kullanamazsınız. Bu kimyasalı birini öldürmek için kullanacaksanız, bir tür eğitimden geçmiş olmalısınız. Benim başıma gelen bu olay, Kremlin’in içinde neler olup bittiğine dair şüphelerimizi doğruluyor ve şimdi elimizde zehirlendiğime dair kanıtımız var.
Söyleşinin İngilizce çevirisinin tamamını buradan okuyabilirsiniz.
