İstanbul Sözleşmesi’nden (İS) çekilme bağlamında gündeme gelen soruya hukuki açıdan yanıt verebilmek için, önce çekilmeyi ortaya koyan Cumhurbaşkanı kararının (Karar) niteliğine bakalım. Karar, bir idari işlem niteliğindedir, bu nedenle mutlaka bir Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne (CBK) veya bir kanuna dayanmalıdır. İS’den çekilme kararının dayanağı 9 sayılı CBK’nın 3. maddesidir. Bu maddeye göre Karar CBK’ya uygun görünüyor. Ama acaba CBK’nin hukuki dayanağı nedir? CBK’nin dayanağı Anayasa’nın 104. maddesi cumhurbaşkanlığına (CB) yürütmeye ilişkin konularda CBK çıkarma yetkisi vermektedir. O zaman soru: Uluslararası andlaşmaların onayı veya bunların feshi, yürütme yetkisine ilişkin konular mıdır? TBMM’nin bir kanunla onaylamayı uygun bulması şartına bağlı olarak “evet”. Yani, anayasal kurala göre bir uluslararası sözleşme, o sözleşme ile ilgili bir kanun olmaksızın yürütme yetkisine ilişkin bir konu olamaz. Dolayısıyla CB, kanun olmadan yapamayacağı onaylama işlemini, yine kanun olmadan geri de alamaz. Bu yetki, eskiden 244 sayılı kanunla düzenlenmişti. 9 sayılı CBK, bu kanunun ilga edilmesinden sonra çıkarıldığı için, anayasal dayanaktan yoksundur. Kaldı ki usulüne uygun olarak yürürlüğe konmuş uluslararası andlaşmalar kanun hükmündedir. CB’nın bir kararname ile kendi uhdesine aldığı bir yetkiye dayanan bir idari kararla andlaşmaların sona erdirilebileceğini kabul etmek, kanunların idari bir kararla ilga edilebileceğini kabul etmek anlamına gelir ki hiçbir şekilde bir hukuk devletinde savunulamaz. İstanbul Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi, bir temel hak ve hürriyetler sözleşmesidir, bu alanda CB’nın kararname çıkarma yetkisi dahi yoktur, nerede kaldı ki basit bir idari kararla böyle bir sözleşmeyi ilga edebilsin.
Sonuç: Türkiye’nin TBMM’nin iradesiyle katılabildiği uluslararası andlaşmalardan aksi yönde bir TBMM iradesi, bir kanun olmadan çekilebilmesi mümkün değildir.
