Myanmar’da yönetime el koyan orduya karşı düzenlenen protestolar ikinci ayını geride bırakırken ordu bir yandan hükümete bağlı resmi kanallardan yaptığı yayınlara devam ederken bir yandan da ülkedeki özgür basını susturmaya çalışıyor. Darbenin ardından bugüne kadar ülkede en az 56 gazeteci gözaltına alınırken protestocular, basın üzerindeki baskının artmasıyla yurttaş gazeteciliğine soyunuyor.
Güneydoğu Asya ülkesi Myanmar’da, ordunun 31 Ocak’ta yönetime el koyarak hükümet yetkililerini tutuklamasının ardından başlayan protestolar ikinci ayını geride bıraktı. Myanmar ordusunun yönetime el koyduktan sonra ülkedeki medya organlarına verdiği ilk emir, yayınlarda “darbe”, “rejim” ve “cunta” gibi askeri yönetimle özdeşleşen kelimelerin kullanılmasını yasaklamak oldu. Protestoların iki aydır sürmesiyle birlikte, bazı medya kanallarının ordudan gelen emirlere uymayıp ordu karşıtı protestolarda yaşanan şiddeti ve siyasi krizi gündemde tutma çabaları üzerine ordu, basını susturmak için klasik bir yola başvurdu: Basın ve haberleşme özgürlüğünü mümkün olduğunca engellemek.
New York Times’ta yer alan bir habere göre, askeri yönetimin basın mensupları üzerindeki baskısını artırmasıyla protestoların başladığı günden bu yana en az 56 gazeteci tutuklandı. Bununla birlikte internet ve sosyal medya platformları üzerinden yayın yapan birçok kanal kapatılırken bazı bölgelerde mobil veriye erişim kısıtlanarak veri ve haber akışı kısıtlanmaya çalışıldı.
Profesyonel gazeteciliğin bu derece baskı altına alındığı bir ortamda, Myanmar halkı da çareyi “vatandaş gazeteciliğinde” buluyor. Protestolarda en ön saflarda yer alan birçok genç Myanmar vatandaşı, akıllı telefonları aracılığıyla çektikleri protesto ve şiddet görüntülerini sosyal medya platformlarında paylaşıyor.
Şimdiye kadar 500’ün üzerinde protestocunun askerler tarafından öldürüldüğü Myanmar’da gazeteciler, ordunun hedefi olmamak için, normal şartlarda görev yaparken üzerlerinde taşıdıkları “basın” yeleklerini ve kasklarını protestolarda kullanmayarak protestocular arasında kamufle olmaya çalışıyorlar. Ayrıca çok sayıda gazeteci, paylaştıkları haberlerde anonim isimler kullanarak ordu yönetiminin hedefi olmaktan kaçınıyor.
Protestolarda yapılan gözaltı ve tutuklamaları takip eden yerel bir kuruluşa göre, şimdiye kadar gözaltına alınan 56 gazeteciden en az yarısı serbest bırakıldı. Serbest bırakılanlar arasında İngiliz devlet televizyonu BBC ve ABD merkezli Associated Press’in muhabirleri de var.
Buna karşın hâlâ gözaltına bulunan gazetecilerden en az 15’i üç ila beş sene hapis cezasıyla karşılaşabilir. Gözaltındaki gazetecilere “yanlış bilgi yaymak” ve “askeri personelin görevini yapmasını engellemek” gibi suçlamalar yöneltiliyor.
Derleyen: Mehmet Yaşar Altundağ
