Sovyetler Birliği’nin çöküşü ile Batılı markalarla tanışan Rus halkı için tarih tekerrür ediyor. 30 yıl önce McDonalds’ın ilk restoranının açılışında uzun kuyruklar oluşturan Moskova halkı, iki gün önce ise aynı zincirde son kez yemek yiyebilmek için sıraya girdi. Peki Batılı markaların ülkeden çekilmesi Ruslar’ı nasıl etkiledi?
Rusya’da ilk McDonalds, Sovyetler Birliği dağılmadan yaklaşık iki yıl önce Moskova’da açılmış ve restoranın önünde upuzun kuyruklar oluşmuştu. Tarihin cilvesi, salı (8 Mart) akşamı Moskovalılar yeniden McDonalds önünde sıraya girdiler ancak bu kez McDonalds’a veda etmek için.
Salı günkü kuyruğa girenlerden Dmitry Grigoryev, şöyle konuştu:
“Babam bana bir keresinde gençken McDonalds açıldığında uzun bir kuyrukta beklediğini anlatmıştı. Şimdi ben de kendimi kuyruğa girerken buldum ancak farklı bir sebeple. Tarih komik olabiliyor.”
McDonalds, Moskova’nın Puşkin Meydanı’nda kapılarını ilk kez açtığında oluşan binlerce kişilik kuyruklar hem Rusya içinde hem Rusya dışında “Soğuk Savaş’ın mutlak sonu” diye yorumlanmıştı.
Ruslar’ın Batılı fast food’u, pop kültürünü ve kot pantolonlarını benimseyişi ülkelerinin küresel kapitalist sisteme entegrasyonu konusunda önemli işaretlerdi. Başkan Vladimir Putin’in son on yıldır giderek artan otoriterliğine rağmen uluslararası firmalar Moskova’da ve az çok bir orta sınıfın bulunduğu büyük şehirlerde kapılarını açık tutmak istedi.
Rusya’nın 24 Şubat’t Ukrayna’ya saldırmasıyla McDonalds, Coca Cola, Nike, Apple, Ford, Shell, Ikea gibi markaların da bulunduğu uluslararası firmalar eşi benzeri görülmemiş bir biçimde ülkeden ayrılmaya başladı.
Fin Uluslararası İlişkiler Enstitüsü ve Cenevre Uluslararası Yaptırımlar Ağı’ndan yaptırım uzmanı Maria Shagina, şunları söyledi:
“Şirketlerin mahşeri göçü gerçekten akıl almaz bir şey. Şu anda yaşananların gerçekleşme hızı modern tarihte görülmemiş bir durum. Rusya ticaret, teknoloji ve bankacılık topluluklarından tamamen dışlanıyor.”
Shagina, bazı Rus bankalarının SWIFT sisteminden çıkarılması ve yeni ihracat kısıtlamaları gibi yaptırımların Batılı şirketler için Rusya’da iş yapmayı daha karmaşık haline getirdiğini de ekledi. Ancak Shagina’ya göre birçok şirket, savaşın Batı’da ne kadar kınandığı göz önüne alınırsa itibar kaygıları sebebiyle Rusya’yı terk etti:
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
“Kremlin elbette Batı’nın yaptırımlar uygulamasını bekliyordu ancak Rusya’nın bu kadar toksik hale geleceğini tahmin ettiklerini sanmıyorum. Bu şirketler yalnızca yaptırımlar sebebiyle ülkeyi terk etmiyor, Rusya onların gözünde şu anda yatırım yapılamaz. Orada iş faaliyetleri yürütmek doğru değil.“
Rusya’daki bu durumdan sadece büyük piyasa aktörleri yara almadı. Pazartesi günü (7 Mart) sosyal medyada paylaşılan görüntüler, Rus elitlerinin Moskova’daki gözde alışveriş merkezi Tsum’un boş koridorlarını gözler önüne serdi.
Burberry, Hermes, Gucci, Chanel ve Louis Vuitton’un da aralarında bulunduğu tüm moda markaları Rusya’daki faaliyetlerini durdurdu.
Telegram’da oldukça geniş kitlelere ulaşan bir moda blogunu yöneten Katya Fedorova konuyla ilgili şu yorumda bulundu:
“Dünyaları ışık hızında başlarına yıkıldıkça Ruslar’ın bir şok halinde bulunduğunu sanıyorum. Pek çoğu yaptırımların onları ve günlük yaşamlarını ne kadar etkileyeceğinin hâlâ farkına varamadı. Ancak en korkunç kısım lüks markaların ülkeyi terk etmesi değil, Mothercare gibi pek yerli alternatifi bulunmayan dev zincirlerin ayrılması. Rus hükümetinin 30 yılda inşa edilen uluslararası tedarik bağlantılarını sadece on günde yok edebilmesi gerçekten çılgınca.”
Analistler ise Rus ekonomisi için oldukça kötümser. Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) geçen hafta Rusya’da gayrisafi yurtiçi milli hasılanın yüzde 15 daralacağı tahmininde bulundu. Bu oran, 2008 küresel ekonomik krizindekinin iki katı.
Şimdilik McDonalds, Starbucks ve Ikea, çalışanlarına maaş ödemeye devam edeceklerini belirtti. Ancak Shagina gibi uzmanlar Batılı markaların ülkeden toplu kaçışının yaptırımlar daha hissedilmeden işsizlik rakamlarını uçuracağını düşünüyor. Shagina, sadece ikinci haftada bulunduğumuzu ve yaptırımların etkisini zamanla gösterdiğini belirtiyor.
Rus Rublesi savaşın başlangıcından bu yana dolar ve euroya karşı değerinin yarısını kaybederek büyük darbe aldı. Moskova Borsası iki haftadır kapalı tutuluyor. Morgan Stanley, geçen pazartesi günü Rusya’nın önümüzdeki ay borçlarını ödeyememe riskinin bulunduğunu açıkladı.
Shagina, yaptırımların enflasyonu yükselteceğini ve Rus halkının alım gücünü azaltacağını söylüyor. Shagina’ya göre Batılı şirketlerin kaçışı ve büyük bir ekonomik küçülmeyle bir araya gelişi ortalama Rus vatandaşlarının hayatını derinden etkileyecek: “Rusya 90’lara dönüyor, ve o zamanlar çoğu Rus vatandaşı için pek istikrarlı zamanlar değildi.”
Kaynak: Guardian
Derleyen: Alp Selim
