Özgür gazeteciliğe destek olun
Search
Close this search box.

Musa Anter kimdir? Neden öldürüldü? Dava sürecinde neler yaşandı?

Musa Anter cinayeti davası zama aşımı gerekçesiyle düşürüldü. Musa Anter kimdir? Neden öldürüldü? Dava sürecinde neler yaşandı? Medyascope sizin için derledi.

“Apê Musa” olarak bilinen Kürt aydın, gazeteci ve yazar Musa Anter, 1920 yılında Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Eskimağara Köyü’nde doğdu. İlkokulu Mardin’de, ortaokul ve liseyi Adana’da okudu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Annesi Fesla Hanım, Türkiye’nin ilk kadın muhtarlarındandı. Anter, 1944’te Abdurahim Rahmi Zapsu’nun kızı Ayşe Hale ile evlendi. AKP’nin kurucularından Cüneyt Zapsu’nun halası olan Ayşe Hanım ile evliliğinden 1945’te büyük oğlu Anter, 1948’de kızı Rahşan ve 1950’de küçük oğlu Dicle dünyaya geldi.

49’lar davası”ndan “23’ler davası”na

İlk gözaltına alınması öğrencilik yıllarında oldu. Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’a küfrettiği suçlamasıyla 45 gün gözaltında kaldı. Canip Yıldırım ve Yusuf Azizoğlu ile birlikte İleri Yurt Gazetesi’ni çıkaran Musa Anter, yayımladığı Kürtçe şiiri “Qimil / Kımıl” sebebiyle 1959 yılında “49’lar davası” kapsamında idam istemiyle ile yargılandı. 27 Mayıs 1960 darbesinin ardından aftan yararlanarak serbest kalan Musa Anter, cezaevinden çıktıktan sonra Deng, Barış Dünyası ve Yön dergilerine yazdı. Devrimci Doğu Kültür Ocakları, Halkın Emek Partisi, Mezopotamya Kültür Merkezi ve İstanbul Kürt Enstitüsü’nün kurucuları arasında yer aldı.

1963’te “23’ler davası”nda yargılanarak yeniden cezaevine girdi. Mamak, Sultanahmet, Balmumcu, Seyrantepe ve Nusaybin cezaevlerinde yattı. 12 Eylül 1980 darbesinin ardından “Kürtçülük propagandası yapmak” suçlamasıyla tekrar tutuklandı. Hayatı boyunca 11,5 yıl hapis yattı.

Anter cinayeti

20 Eylül 1992’de Diyarbakır’da kaldığı otelden alınan Anter, Seyrantepe mevkiinde Cumhuriyet Mahallesi 36. Sokak’ta öldürüldü. Anter’in yanında bulunan gazeteci, yazar ve siyasetçi Orhan Miroğlu da saldırıda yaralandı.

Eski JİTEM elemanı Abdülkadir Aygan, Anter’in, kendisinin de içinde bulunduğu tim tarafından JİTEM tarafından öldürüldüğünü açıkladı. Dönemin başbakanı Mesut Yılmaz’ın isteği üzerine Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanı Kutlu Savaş’ın hazırladığı Susurluk Raporu’nda, Anter cinayetinin “Yeşil” kod adlı Mahmut Yıldırım tarafından planladığı ve işlendiği belirtildi. Anter’in mezarı Nusaybin ilçesine bağlı Akarsu bucağı Eskimağara (Zivingê) köyünde bulunuyor.

Davanın seyri

Musa Anter cinayetiyle ilgili davada 2000 yılına kadar etkin bir soruşturma yapılmadı. Anter ailesi, 22 Şubat 2000’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu. AİHM, 2007 yılında “yaşam hakkının hem maddi hem de usul açısından ihlal edildiğine” karar verdi. Kutlu Savaş’ın 1998’de hazırladığı Susurluk Raporu gibi bazı önemli delillerin de yetkililer tarafından göz ardı edildiği belirtildi.

AİHM kararının ardından 2009 yılında Diyarbakır Özel Yetkili Cumhuriyet Başsavcılığı, eski JİTEM itirafçısı Abdülkadir Aygan’ın itiraflarını “ihbar” kabul ederek, cinayetten 17 yıl sonra dosyayı yeniden açtı. Soruşturma kapsamında PKK itirafçıları Cemil Işık, Ali Ozansoy, Abdülkadir Aygan, Hamit Yıldırım ve “Yeşil” kod adıyla tanınan Mahmut Yıldırım hakkında tutuklama kararı verildi.

20 yıllık zamanaşımı süresinin dolmasına çok kısa bir süre kala önemli bir gelişme yaşandı. İtirafçı Hamit Yıldırım, 29 Haziran 2012’de Şırnak’ta tutuklandı. 2013 yılında Hamit Yıldırım, “Yeşil” kod adlı Mahmut Yıldırım, Abdülkadir Aygan ve emekli Albay Savaş Gevrekçi hakkında, “kasten öldürmek” ve “halkı silahlı isyana teşvik etmek” suçlarından dava açıldı.

Dava, 2015 yılında “güvenlik” gerekçesiyle Diyarbakır’dan Ankara’ya nakledildi ve JİTEM ana davası ile birleştirildi. 1993 yılında “Yeşil” kod adlı Mahmut Yıldırım tarafından işlenen Ayten Öztürk cinayetiyle ilgili 2019 yılında açılan dava da Musa Anter ve JİTEM ana davalarıyla birleştirildi. Haziran 2017’deki duruşmada sanık Hamit Yıldırım “tutukluluk süresi dolduğu” gerekçesiyle tahliye edildi.

İsveç’te bulunan sanıklardan eski JİTEM elemanı Abdülkadir Aygan’ın yazılı savunmasının alınması için mahkeme tarafından 2018 yılında müzekkere oluşturulmasına karşın Adalet Bakanlığı bu talebe yanıt vermedi. 23 Mart’taki duruşmada dosyaya gelen bilgi ve belgeleri aktaran mahkeme başkanı, itirafçı Cemil Işık’ın öldürülmesine ilişkin bilgi ve belgeler için Adalet Bakanlığı’nın adli yardımlaşma talebine bir cevap vermediğini belirtti. 

Zaman aşımı gerekçesiyle düşürüldü

Musa Anter cinayeti davasının 36’ncı duruşması 15 Eylül’de Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görüldü.

Duruşma 21 Eylül’e yani zaman aşımından bir gün sonraya ertelendi. 

Musa Anter cinayetinde davanın zaman aşımı süresi dün (20 Eylül’de) doldu.

21 Eylül’de görülen duruşmada ise Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi, davanın zaman aşımından düşürülmesine hükmetti.

Musa Anter’in yazdığı kitaplar:

Birina Reş / Kara Yara (1959)
Qimil / Kımıl (1962)
Ferhenga Kurdî-Tirkî / Kürtçe-Türkçe Sözlük (1967)
Hatıralarım I (1991)
Hatıralarım II (1992)
Vakayiname (1992)
Fırat Marmara’ya Akar (1996)
Çinara Min (1999)

Musa Anter hakkında yazılan kitaplar

Üç Dönemim Tanığı, Musa Anter, (Ahmet Alış) 2010, Birikim
Musa Anter’li Yıllar, Yurda Kaya (2006, Belge Yayınevi)
Dostlarının Gözüyle Musa Anter, Yavuz Çamlıbel (2010, Kurgu Kültür Merkezi Yayınevi)
Apê Musa – Faili Bilindik Meçhul, Ercan Gün (2011, Karakutu Yayınları)
Kuşatmadan İnfaza Musa Anter Cinayeti, Orhan Miroğlu (2012, Everest Yayınları)


Bize destek olun

Medyascope sizlerin sayesinde bağımsızlığını koruyor, sizlerin desteğiyle 50’den fazla çalışanı ile, Türkiye ve dünyada olup bitenleri sizlere aktarabiliyor. 

Bilgiye erişim ücretsiz olmalı. Bilgiye erişim eşit olmalı. Haberlerimiz herkese ulaşmalı. Bu yüzden bugün, Medyascope’a destek olmak için doğru zaman. İster az ister çok, her katkınız bizim için çok değerli. Bize destek olun, sizinle güçlenelim.