Dünyanın ilk bütün ihtiyozor fosilinin İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi bombardımanında kaybedildiği tahmin ediliyordu. Ancak araştırmacılar fosilin bir kopyasına ulaştı ve bu keşfi takiben yeni kopyalar da ortaya çıkmaya başladı.
Londra’da bulunan Surgeons Kraliyet Okulu, Mayıs 1941’de Naziler’in düzenlediği hava saldırısının hedefi olmuştu. Müzede kaybedilen koleksiyonun arasında bütün bir ihtiyozor iskeleti bulunuyordu.
Yunanca “balık kertenkele” anlamına gelen ihtiyozor (ichthyosaurus) dinozorlar, tarih öncesi topraklara ayak basmadan milyonlarca yıl önce yaşayan bir deniz sürüngeni.
Bu bombardıman sonucunda kaybolan herhangi bir ihtiyozor değildi, 90 santimetre uzunluğundaki iskelet, hayvanın elde edilen ilk ve tek fosiliydi. Bu fosil, muhtemelen, İngiliz paleontolog Mary Anning tarafından keşfedilmişti. Antik deniz sürüngeni, 1818 yılında Surgeons Kraliyet Okulu’ndan anatomist Everard Home’un masasında buldu. Home, 1819’da yayımlanan bir araştırmada fosile “Proteo-saurus” ismini verdi.
Fosili İkinci Dünya Savaşı’nın yıkıcılığına kaybetmek paleontolojiye vurulmuş büyük bir darbeydi. Zira gelecekteki bilim insanları, uzun süre önce nesli tükenmiş hayvanları araştırmalarına yardım edecek ve alanının tarihini derinden etkilemiş bir türden mahrum kalacaktı. Manchester Üniversitesi’nden paleontolog Dean Lomax, bu fosilleri “Kendi dönemlerinde evrimin gerçek simgeleri gibiydiler” diyerek niteledi.
Çarşamba günü (2 Kasım) İngiliz Royal Society Open Science dergisinde yayımlanan bir araştırmada paleontologlar, Anning ve Home’a ait kayıp ihtiyozorun iki kalıbını tespit ettiklerini duyurdu. Kopyalardan biri Yale Peabody Müzesi’nde, diğeri ise Berlin’deki Doğal Tarih Müzesi’nde bulunuyordu.
New York Brockport Eyalet Üniversitesi’nden Judy Massare ile araştırmanın eşyazarı Dr. Lomax, fosil kalıplarını Home’un 1819 yılındaki araştırması ile eşleştirdi. İkilinin araştırması sırasında ortaya çıkan bir diğer keşif ise fosilin dünyanın farklı köşelerindeki arşivlerde keşfedilmeyi bekleyen daha fazla kopyası olduğu.
İkili, gözden kaçan ihtiyozor örnekleri için 2016 yılında Peabody Müzesi’ni tararken fosil örneğini tesadüfen keşfetti. Araştırmacılar, unutulmuş bir rafta balık şeklinde bir kertenkeleye rastladı. Bir şekilde yıpranmış ve hasar görmüş kalıp bir dejavu hissi uyandırdı. Dr. Lomax o anları şöyle anlattı: “İkimiz de birbirimize baktık ve ‘Bu neden bize tanıdık geliyor?’ diye düşündük. Bu kalıpla ilgili bizi çeken bir şey vardı.”
Dr. Lomax İngiltere’ye döndüğünde ne bulduklarını fark etti: Bu, Everard Home’un adını koyduğu “Proteo-saurus”un bir kopyasıydı. Kopyanın kim tarafından ne zaman yapıldığı bilinmiyor ancak kayıtlara göre 1930 yılında Yale Üniversitesi’nden paleontolog Charles Schuchert tarafından okula bağışlanmış. Müze kayıtları alçı kopyayı bir “asıl ihtiyozor iskeleti” olarak listelese de detaylar farklı bir hikâye anlatıyor.
2019 yılındaki Berlin’deki Doğal Tarih Müzesi’ni ziyaret eden Dr. Lomax, ammonitler ve diğer fosillerin sergilendiği yerin arkasındaki bir rafta türün yeni bir kopyasını saptadı. O anı hatırlayan Lomax, “Bunun ne olduğunu biliyorum!” diye düşündü. Kopya, Yale’dekine kıyasla daha açık ve tanınır durumdaydı bu da onun daha sonra üretildiğini ima ediyordu.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
İki kopya da Home’un çizimi ile örtüşse de merak uyandıran bazı çelişkiler vardı. Örneğin, çizimde sürüngenin sol ön yüzgecinden karaca kemiğine bağlanan dört ya da beş küçük kemik bulunuyordu. Dr. Lomax’a göre bu özelliğe, bilinen 100 ihtiyozor türünden herhangi birinde henüz rastlanmadı. Bu ekstra kemiklerin pek çoğu Yale kopyasında görünmese de Berlin kopyasında çizimle örtüşmesi için özellikle boyanmışlardı.
Paleontologlar, bazen “çöpten hazine bulma” gibi olaylarla karşılaşılabiliyor. Yaklaşık 30 yıl önce Alman paleontolog Martin Sander, kırık bir ihtiyozor fosili örneğini Bonn’daki Goldfuss Müzesi’nde çöpe atılmaktan kurtarmıştı. Şu anda Bonn Üniversitesi’nde çalışan Dr. Sander, bunun İkinci Dünya Savaşı’nda kaybedilen fosilin bir kopyası olduğunu düşünmüştü.
Ancak Dr. Sander, bir muhabir bu hafta kendisine Dr. Lomax ve Dr. Massare’nin araştırması hakkında soru sorana kadar kesin bir cevaba sahip değildi. Araştırmadaki görselleri kendi fosili ile kıyaslayan bilim insanı, bunun “Preteo-saurus”a ait üçüncü bir replika olduğuna kanaat getirdi.
Dr. Lomax de bu önermenin doğru olabileceği kanısında. Kopya, Berlin’de bulunan versiyon ile benzer bir renge sahip olsa da iskeletin bazı kısımları o kadar temiz veya detaylı değil. Yine de bu sürpriz keşif, fosilin uzun zamandır açılmamış çekmecelerde ve dolaplarda daha fazla kopyası olduğunu işaret ediyor.
Dr. Lomax konu hakkında şunları söyledi:
“Bu durum başka türlerin de gün yüzüne çıkabileceğine dair ciddi umut içeriyor.”
Kaynak: New York Times
Derleyen: Alp Selim
