CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun başlattığı metamfetamin polemiği devam ediyor. Peki metamfetamin nedir, zararları nelerdir, raporlar Türkiye’de ve dünyada kullanım oranları hakkında ne söylüyor, tedavi süreci nasıl olmalı? Medyascope‘tan Buket Topaktaş, eski Alkol ve Madde Tedavi Merkezi (AMATEM) yöneticisi Prof. Dr. Cüneyt Evren ile konuştu.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu sosyal medya hesabından paylaştığı bir video ile Türkiye’de artan metamfetamin kullanımının yol açtığı tehlikelere dikkat çekti. Kılıçdaroğlu’nun bu çıkışı kamuoyu gündemine oturdu. Türkiye’de metamfetamin kullanım oranlarının arttığı Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı raporlarında da sabit.
Eski Alkol ve Madde Tedavi Merkezi (AMATEM) yöneticisi Prof. Dr. Cüneyt Evren ile metamfetaminin ne olduğunu, neden kullanıldığını, zararlarını, tedavi sürecini konuştuk.
Metamfetamin nedir, nasıl üretilir?
Metamfetamin, uyarıcı ve halüsinojenik etkiler gösterebilen kimyasal grup olan Fenetilamin ailesinin bir üyesi.
Prof. Dr. Cüneyt Evren, uyarıcı etkili bir madde olan metamfetaminin, amfetamin ile de yakından ilişkili olduğunu belirtti.
Metamfetamin güçlü bir etkiye sahip olduğu için zarar verme potansiyelinin daha fazla olduğunu vurgulayan Evren, bu nedenle öncül maddelerden toz haline getirildiğini aktardı.
Evren, öncül maddelerin arasında reçeteli ve reçetesiz satılan bazı ilaçların olduğunu da belirtti.
Metamfetaminin “baz” formu berrak, renksiz, uçucu bir yağ ve suda çözünmüyor. Hidroklorik asit ilavesi metamfetamini, nemli bir toz veya kristal olan kullanılabilir bir baz formuna dönüştürüyor.
Prof. Dr. Evren, elde edilen bu baz formunun da tekrar dönüştürülebildiğini fakat işlemler için uzmanlık ve özel ekipman gerekli olduğunu, bu nedenle yasadışı laboratuvarlarda üretildiğini belirtti.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Metamfetaminin ucuza üretilebildiğini bu nedenle ucuza satıldığını söyleyen Evren, Türkiye için ciddi bir sorun haline geldiğinin ve tedaviye başvuran hasta sayısında artış olduğunun altını çizdi.
Fiziksel görünümü
Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı’nın “Metamfetamin; Türkiye ve Dünyadaki Durumu” raporunda da metamfetaminin toz, kristal veya tablet formlarının mevcut olduğu belirtiliyor.
Çoğunlukla toz veya kristal halde bulunduğu ve yasadışı pazarlarda, metamfetamin granül kristaller tozunun içine laktoz, dekstroz ve kafein karıştırıldığı belirtilen raporda, Türkiye’de yaygın olarak kristal formunun bulunduğu aktarılıyor.
Rengi ise üretim sürecinde kullanılan maddelere bağlı olarak beyaz, kahverengi, sarı, pembe, mavi olabiliyor.
Nasıl ortaya çıktı?
Metamfetamin ilk kez 19. yüzyılda Japonya’da sentezlendi. Başlangıçta ilaç olarak sentezlenen metamfetaminin kullanımı yıllar içinde çeşitlendi.
2. Dünya Savaşı’nda ise uzun süre uyanık kalmaları ve daha uzun süre savaşmaları için askerlere dağıtıldı.
Metamfetamin ilerleyen yıllarda uyku hastalığı (narkolepsi), depresyon, alkol bağımlılığı, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu gibi birçok hastalığın tedavisi amacıyla yaygın olarak kullanılır hale geldi.
Fakat metamfetaminin kötüye kullanımı giderek artarak bir tehdit haline geldi. Birleşmiş Milletler’in (BM) 1971 ve 1988 sözleşmelerinde, metamfetamin ve üretiminde kullanılan ara kimyasallar kontrol altına alındı.
İsimleri
Metamfetamin dünya genelinde “crank”, “crystal meth”, “tina”, “ice”, “ice cocaine”, “water blunts” olarak isimlendiriliyor.
Türkiye’de kullanılan sokak isimleri ise “ateş”, “ays”, “buz”, “kristal”, “Metin amca” ve “met.”
Nasıl kullanılıyor?
Prof. Dr. Cüneyt Evren, metamfetaminin çeşitli kullanım şekilleri olduğunu belirtti.
Evren, “Sigara olarak içilebilir, burundan çekilebilir, ısıtılıp dumanı solunabilir veya damar yolundan enjekte edilebilir, çok zararlı bir madde olduğu için bir kez bile denenmemesi gerekli” dedi.
Dünyada kullanımı
Evren, metamfetaminin epidemik olarak ilk kez 1945-1955 arasında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Japonya’da belgelendiğini aktardı.
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) 2022 Dünya Uyuşturucu Raporu’na göre ise dünya çapında metamfetamin kaçakçılığı coğrafi olarak bir genişleme yaşadı.
2006-2010 döneminde metamfetamine el konulan ülke sayısı 84 iken 2016-2020 döneminde bu sayı 117’ye yükseldi. El konulan metamfetamin miktarı da 2010-2020 döneminde beş kat arttı.
Türkiye’de kullanımı
Türkiye’de ilk metamfetamin 2009’da İstanbul’da yakalandı. 2020’de yakalanan metamfetamin miktarı bir önceki yıla göre dört kat artış gösterdi.
Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı’nın yayımladığı “Metamfetamin Yakalama İstatistikleri” raporuna göre, 2021’de Türkiye’de 57 bin 897 olay gerçekleşti. Bu olaylarda 80 bin 112 şüpheli yakalandı ve 5 bin 528 kilogram metamfetamin ele geçirildi.
2021 yılında ele geçirilen metamfetamin yakalama miktarında bir önceki yıla göre yüzde 32,8 oranında artış söz konusu. 2022 yılının ilk yedi ayında görülen metamfetamin yakalama miktarı ise 8 bin 600 kilograma ulaştı.
Prof. Dr. Cüneyt Evren, her yaş grubunun risk altında olduğunu belirterek, “Başvuran hastalardan gördüğümüz kadarıyla Türkiye’de genç erişkinlerde kullanım oranı en yüksek gibi görünüyor” diye konuştu.
Neden kullanılıyor?
Metamfetaminin etkisi kullanıldıktan sonra 8-24 saat boyunca sürebiliyor.
Prof. Dr. Cüneyt Evren, metamfetaminin beynin ödül merkezini uyardığını belirterek, “Beynimizde bulunan ödül merkezindeki dopamini hızla yükseltebiliyor. Diğer herhangi bir şeye göre çok daha yüksek oranda yükseltmesi de kişiye haz veriyor” dedi.
Evren, kişilerin metamfetamini neden kullanmaya devam ettiğini şu sözlerle anlattı:
“Zihinsel keskinliği artırıyor, dikkati toplamaya yardımcı oluyor. Cinsel ilişkide etkinliği artırıyor. Kişiler bu nedenlerle kullanmaya devam ediyor ve bağımlılık oluşuyor.”
Metamfetamin kullananlar tekrarlayıcı dozlara ihtiyaç duyabiliyorlar, bundan dolayı bir kez bile denenmemesi gerekiyor.
Yoksunluk dönemi
Evren, bağımlı olan kişilerin metamfetamin kullanmadıkları zaman yoksunluk belirtileri yaşamaya başladığını belirterek, “Metamfetaminin etkisi neyse onun tam tersi etkiler ortaya çıkıyor. Depresyon, yorgunluk, aşırı uyku, aşırı iştah, kaygı, saldırganlık ve yoğun kullanma isteği ortaya çıkabiliyor” dedi.
Depresyon ve kaygı yaşayan kişilerin bu dönemde kendine zarar verme ihtimalinin de arttığını belirten Evren, “İntihar olayları ortaya çıkabiliyor, bu anlamda risk altında oluyorlar. Olmayan seslerin duyulması, olmayan şeylerin görülmesi yani halüsinasyonlar söz konusu oluyor. Sanrılar, hezeyanlar oluyor. Dolayısıyla bu dönemde kişinin kendisine ya da başkasına zarar verme ihtimali artıyor” diye konuştu.
Fiziksel zararları
Metamfetamin kullanımının olumsuz birçok etkisi olduğunun altını çizen Evren, “Aşırı zayıflık söz konusu olabilir. Diş problemleri yaşanabilir. Ciltte ciddi problemler görülür. Kişinin eski bir fotoğrafıyla madde kullandıktan sonraki fotoğrafını yan yana getirdiğinizde gözle görülür farklılıklar vardır. Zehirlenme meydana gelebilir ve kişiler ölebilir” dedi.
“Metamfetamin; Türkiye ve Dünyadaki Durumu” raporunda ise maddenin zararları şöyle sıralanıyor:
- Akciğer ödemi
- “Met ağzı” olarak bilinen diş eti dahil dişte çürümeler
- Akut metamfetamin zehirlenmeleri
- Böbrek yetmezliği
- Felç ve kalp krizi
- Ölümcül kilo kaybı
- Yoğun kaşıntı ve cilt yaraları
- Beyin yapısı ve işlevindeki değişiklikler
- Bilinç bulanıklığı
- Hafıza kaybı
- Uyku problemleri
- Paranoya
- Ölüm
Tedavi yöntemleri
“Metamfetamin; Türkiye ve Dünyadaki Durumu” raporunda metamfetamin bağımlılığını tedavi etmek için onaylanmış herhangi bir ilaç bulunmadığı belirtiliyor.
Evren, tedavi yönteminde psikoterapinin önemini vurgulayarak, “Bağımlılık potansiyeli yüksek olan bir madde. Eğer bu maddeyi kullanmaya iten başka psikiyatrik durumlar varsa onların da tedavi edilmesi gerekiyor. Örneğin depresyon için ilaç kullanılması gerekebilir” dedi.
Evren sözlerini şöyle sürdürdü:
“Metamfetaminin hem fiziksel hem de ruhsal sonuçları kişinin ilişkilerini, sosyal hayatını, iş hayatını, aile hayatını, işlevselliğini her anlamda olumsuz etkileyecektir. Dolayısıyla kişinin ikna edilmesi ve tedaviye yönlendirilmesi gerekiyor.”
Evren, metamfetamin ile en iyi mücadele yönteminin, hiç üretilmemesinin sağlanması olduğunu, önleyici programlar geliştirilmesi gerektiğini belirtti.
