Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Türkiye’nin en eski yardım kuruluşu Kızılay’ın çadırlarını AHBAP Derneği’ne satması tartışmaları da beraberinde getirdi. Peki en büyük ve en eski “kâr amacı gütmeyen” yardım kuruluşu nasıl holdingleşti, Kızılay’ın bünyesinde kaç şirket var?
1868’de kurulan Kızılay’ın -o dönemki adıyla Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyeti- tarihçesine baktığınız zaman kendisini şöyle tanımlıyor: “Kâr amacı gütmeyen, yardım ve hizmetleri karşılıksız olan ve kamu yararına çalışan bir gönüllü sosyal hizmet kuruluşu.” Ancak Kızılay şu an 44 binden fazla vatandaşın hayatını kaybettiği Kahramanmaraş merkezli depremlerde çadır sattığı için eleştiriliyor.
Gazeteci Murat Ağırel’in Cumhuriyet gazetesindeki yazısıyla kamuoyunun gündemine giren haberin ardından AHBAP Derneği, Twitter hesabından bir açıklama yaptı ve haberi doğruladı. AHBAP’ın iddiaları doğrulamasının ardından Kızılay Başkanı Kerem Kınık, Kızılay Çadır ve Tekstil’in Kızılay’ın Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) çerçevesinde belirlenen asgari çadır stok seviyesini garanti etmekle yükümlü olduğunu söyledi. Ayrıca kamu ile uluslararası kuruluşların talepleri doğrultusunda çadır satarak elde ettiği gelirlerin Kızılay’a aktarıldığını belirtti. Kınık, AHBAP Derneği’ne çadırların maliyetine satıldığını kaydetti.
Tüm bu tartışmalar, “Kızılay neden bölgeye doğrudan çadır yollamak yerine, derneklere satıyor? Kızılay’ın şirketleri nasıl çalışıyor?” gibi soruları da beraberinde getirdi.
2021’den sonra maliyet raporları yok
Kızılay’ın internet sitesinde mali bilgiler bölümünde sadece beş yıla ait raporlama var ve 2021 yılından sonraki yıllar için mali bilgiler paylaşılmamış. 2021 dernekler beyannamesinde raporladıkları gelir-gider toplamı 7 milyar 935 milyon 812 bin 77 TL.
Kızılay Derneği’nin 31 Aralık 2021’de yayımlanan konsolide finansal tablosu ve bağımsız denetçi raporuna göre, finansal tablolarda “Maddi duran varlıklar” ve “Yatırım amaçlı gayrimenkuller” içerisinde raporlanan değerlerin toplamları 2 milyar 671 milyon 794 bin 307 TL. 31 Aralık 2021 itibarıyla da Kızılay’a bağlı ortakların sermayedeki payı yüzde 100.
Kızılay kan hizmetlerinden gelir elde ediyor
Kızılay’ın yayımladığı Bağımsız Denetim Raporu’na göre kurum, kan hizmetlerinden gelir elde ediyor. Görselde, iktisadi işletme gelirleri dernek bünyesinde kan hizmetleri, mineralli su ve Akçakoca Konukevi faaliyetlerinden elde edilen net gelirler veriliyor. İktisadi işletme gelirleri 261 milyon 458 bin 653 TL iken kan ürünlerini hizmeti sunum gelirleri ise 911 milyon 481 bin 831 TL.
Bu bağımsız denetçi raporunun sorumlu denetçisi Beşir Acar. Raporun başında “Konsolide finansal tabloların bağımsız denetimi” bölümünde sınırlı olumlu görüşün dayanaklarına yer veren Acar, belli hususlarda da görüş oluşturulamadığını belirtilmiş. Söz konusu görüş oluşturulmayan hususlardan bazıları şu şekilde açıklanmış:
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
“Dernek’in Şube Başkanlıkları ile olan işlemleri ve cari hesap bakiyeleri doğrulanamamıştır. Ayrıca, hesapların işleyişi ve doğası sebebiyle Şube Başkanlıkları ile olan kira gelirleri dışındaki kar veya zarar tablosunda yer alan işlemler Not 9’da sunulamamıştır. Bu nedenle söz konusu işlemler ve cari hesap bakiyelerine ilişkin herhangi bir görüş oluşturulamamıştır.
Dernek’in öz kaynaktan pay alma yöntemi ile değerlenen yatırım olarak muhasebeleştirdiği Emek İnşaat ve İşletme A.Ş.’ne (‘Emek İnşaat’) ait 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla UFRS’ye uygun olarak hazırlanmış finansal tabloları bulunmamaktadır. Bu nedenle Emek İnşaat’a ait öz kaynaktan pay alma yöntemi ile değerlenen yatırım olarak sunulan 1 milyon 750 bin 88 TL bakiyeye ilişkin herhangi bir görüş oluşturulamamıştır.”
Kızılay’ın iştirakleri
Kızılay’ın 2018’de kurduğu ve 2019’da faaliyete geçirdiği Kızılay Yatırım şirketi bir milat olarak nitelenebilir. Kızılay Yatırım’ın bünyesinde 11 şirket var. Sadece 2019’da Kızılay’a bağlı altı şirket kuruldu.
- Kızılay Yatırım Holding A.Ş.
Kızılay Yatırım, Kasım 2018’de kuruldu. Kızılay bu derneğin yüzde 100’üne sahip. Kızılay Yatırım Holding A.Ş. adıyla kurulan şirket, 6 Aralık 2018’de tescil edildi ve 2019’da faaliyete başladı. Şirket, faaliyet konusu sermayesine ve yönetimine katıldığı şirketlere, yatırım, finansman, pazarlama, organizasyon ve yönetim konularında danışmanlık yapıyor.
- Kızılay Sağlık A.Ş.
16 Mayıs 2019’da kurulan şirketin amacı hastane ve tıp merkezleri gibi sağlık tesisi açmak ve kurmak. Kızılay Sağlık’ın web sitesinde, Türkiye genelinde dört hastane ve iki tıp merkezlerinin olduğu ve yılda ortalamam 950 bin kişiye sağlık hizmeti verdiği yazıyor.
- Kızılay İçecek Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Yerel ve global ölçekte faaliyetine devam eden Kızılay İçecek’in kuruluş yılı 2019. 21 Ocak 2019’da kurulan şirketin web sitesinde yılda 1 milyar şişe sade, doğal aromalı ve meyveli ürün ürettiği ve 26 ülkeye ihracat yaptığı bilgisi yer alıyor.
- Kızılay Çadır ve Tekstil A.Ş.
Kızılay, 1954 yılında kurulan çadır dikim atölyesini 2019 yılında şirkete dönüştürdü. 20 Haziran 2019’da kurulan şirket, elde ettiği gelirlerin tamamını Kızılay’a aktarıyor. Başta afet çadırı olmak üzere, tekstil barınma sistemleri üretiyor.
- Kızılay Kültür ve Sanat Ticaret A.Ş.
Kızılay Çadır ve Tekstil A.Ş. ile tarihte kurulan Kızılay Kültür, 1868 ve Kızılay Postası adında iki süreli yayını hayata geçirdi. 2020’de, Çanakkale Savaşı yıllarında yaralı hastanesi olarak kullanılan Ağadere’de Kızılay Ağadere isminde bir sergi-müzeyi ziyarete açtı.
- Kızılay Sistem Yapı A.Ş.
2 Ağustos 2019’da kurulan Kızılay Sistem Yapı şirketinin amacı insani barınma sistemlerine yönelik ürünlerin imalatı ile ihracat ve ithalatlarını yapmak. Kızılay Sistem Yapı, 2020’de Malatya’da 37,500 m²’lik kapalı alan üzerine inşa edilen barınma sistemleri fabrikası ile yılda 1 milyon m² hafif çelik yapı prefabrik yapı ve 72 bin adet konteyner üretim kapasitesine sahip olduğunu belirtiyor.
- Kızılay Gayrimenkul ve Girişim Sermayesi Portföy Yönetimi A.Ş.
10 Mayıs 2019’da kurulan Kızılay Portföy Yönetimi, elde edilen gelirlerin tamamını Kızılay’a aktarıyor ve sitesinde bu gelirlerin insani yardım faaliyetlerinde kullanıldığı belirtiliyor. Şirket, Kızılay’ın mevcut kaynaklarının daha etkin ve verimli kullanılmasına yönelik yatırım çözümleri üretiyor.
- Kızılay Lojistik A.Ş.
3 Temmuz 2020’de kurulan Kızılay Lojistik, yurtiçinde ve yurtdışında her türlü ürün, mal ve emtianın lojistik operasyonlarını yönetiyor. Bunun yanı sıra şirket, Kızılay grup şirketlerine depo ve nakliye hizmetleri verirken, Kızılay bünyesindeki lojistik operasyonları sağlıyor.
- Kızılay Sosyal Danışmanlık ve Ticaret A.Ş.
7 Temmuz 2020’de kurulan şirketin kurulma amacı her türlü yönetim ve uygulama alanlarında ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlara proje bazlı danışmanlık ve eğitim hizmeti vermek.
- Kızılay ARGE ve Bilgi Teknolojileri Ticaret A.Ş.
25 Kasım 2021’de kurulan şirketin faaliyet alanı, bilgi teknolojileri anlamında bilgisayar sistemlerinin kurulması ve bunun için her türlü elektronik donanımın toptan veya perakende alımı, satımı, dağıtımı, ithalatı ve ihracatı, montajını yapmak. AR-GE anlamında ise araştırma, geliştirme, yenilik ve inovasyon faaliyetlerini yürütüyor.
- Kızılay Biyomedikal
Kızılay Biyomedikal, ilk etapta Kızılay Kan Hizmetleri kan torbası ihtiyaçlarını karşılıyor. Bunun yanı sıra Kızılay Biyomedikal’ın görevleri arasında dünyadaki Kızılay veya Kızılhaç teşkilatları ile kan merkezli iş modelleri kurgulamak, kan odaklı AR-GE çalışmalarının yürütmek, ithalatın önüne geçerek yerlileşmeye destek olmak, geniş ihracat pazarlarına ulaşmak yer alıyor.
- Kızılay Etki Yatırım
Ağustos 2020’de kurulan Kızılay Etki Yatırım’ın görevleri ise “Kızılay’ın çalışmalarının yurtiçi ve yurtdışındaki etkisini güçlendirmek, oluşan bilgi birikimini aktarmak ve Kızılay faaliyetlerinin sürdürülebilirliğine katkı sağlamak” olarak tanımlanıyor.
