Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ile görüştü. Görüşme sonrası yapılan açıklamada, İsveç’in Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecine aktif destek vereceği belirtildi. Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi (EDAM) Direktörü Sinan Ülgen, Gökçe Çiçek Kösedağı’nın sorularını yanıtladı.
Editör: Aliye Altınışık
Üçlü zirvenin ardından NATO’dan yayınlanan 7 maddelik mutabakat metninde şöyle denildi:
- “10 Temmuz 2023 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg Vilnius’ta düzenlenen NATO Zirvesi’nde bir araya geldi.
- Son NATO Zirvesi’nden bu yana İsveç ve Türkiye, Türkiye’nin meşru güvenlik kaygılarını gidermek üzere yakın işbirliği içinde çalışmışlardır. Bu sürecin bir parçası olarak İsveç anayasasını değiştirdi, yasalarını değiştirdi, PKK’ya karşı terörle mücadele işbirliğini önemli ölçüde genişletti ve Türkiye’ye silah ihracatını yeniden başlattı; tüm bu adımlar 2022’de kabul edilen Üçlü Memorandum’da belirtilmişti.
- İsveç ve Türkiye bugün hem 2022 Madrid NATO Zirvesi’nde kurulan Üçlü Daimi Ortak Mekanizma hem de her yıl bakanlar düzeyinde toplanacak ve gerektiğinde çalışma grupları oluşturacak yeni bir ikili Güvenlik Mutabakatı çerçevesinde işbirliklerini sürdürme konusunda mutabık kalmışlardır. Bu Güvenlik Mutabakatının ilk toplantısında İsveç, 4. madde de dâhil olmak üzere Üçlü Mutabakatın tüm unsurlarının tam olarak uygulanmasına yönelik olarak, terörizmin tüm şekil ve tezahürlerine karşı sürdürdüğü mücadelenin temeli olarak bir yol haritası sunacaktır. İsveç, YPG/PYD’ye ve Türkiye’de FETÖ olarak tanımlanan örgüte destek vermeyeceğini bir kez daha yineledi.
- Hem İsveç hem de Türkiye terörle mücadelede işbirliğinin İsveç’in NATO üyeliğinden sonra da devam edecek uzun vadeli bir çaba olduğu konusunda mutabık kalmışlardır. Genel Sekreter Stoltenberg ayrıca NATO’nun terörizmin tüm şekil ve tezahürlerini kategorik olarak kınadığını bir kez daha teyit etti. NATO, Genel Sekreter’in NATO’da ilk kez Terörle Mücadele Özel Koordinatörlüğü’nü kurması da dahil olmak üzere, bu alandaki çalışmalarını önemli ölçüde hızlandıracaktır.
- Müttefikler arasında savunma ticareti ve yatırımına yönelik hiçbir kısıtlama, engel veya yaptırım olmaması gerektiği ilkesine bağlıyız. Bu tür engellerin ortadan kaldırılması için çalışacağız.
- İsveç ve Türkiye ayrıca Türkiye-İsveç Ortak Ekonomik ve Ticaret Komitesi (JETCO) aracılığıyla ekonomik işbirliğini artırma konusunda da mutabık kalmışlardır. Hem Türkiye hem de İsveç, ikili ticaret ve yatırımları artırmak için fırsatları azami düzeye çıkarmaya çalışacaktır. İsveç, AB-Türkiye Gümrük Birliği’nin modernizasyonu ve vize serbestisi de dâhil olmak üzere Türkiye’nin AB’ye katılım sürecini yeniden canlandırma çabalarını aktif olarak destekleyecektir.
- Bu temelde ve Avrupa-Atlantik bölgesinin caydırıcılığı ve savunmasına ilişkin zorunluluklar göz önüne alındığında, Türkiye, İsveç’in Katılım Protokolünü TBMM’ye iletecek ve onaylanmasını sağlamak üzere Meclis ile yakın işbirliği içinde çalışacaktır.”
EDAM Direktörü Sinan Ülgen mutabakat metni ile Türkiye’nin iki temel kazanımı olduğunu söyledi. Birincisi İsveç’in terörle mücadele tutumundaki değişiklik. Ülgen’e göre Türkiye kendi güvenliği için bu durumu bir baskı unsuru olarak kullandı. İsveç ve Türkiye arasında terörle mücadele konusunda yeni bir mekanizma oluştu. İkinci kazanım ise Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) F16’ların Kongre’den geçirilmesi yönünde bir irade ortaya koyması:
“Muhtemelen ABD, F16 paketinin önündeki Kongre engelin kalkacağı yönünde Türkiye’ye taahhütte bulundu. Erdoğan’ın karar vermesinde asıl belirleyici faktörün bu olduğunu düşünüyorum. Uzun vadeli bakıldığında F16’lar için çok sevinmemek gerek. Bizim programımızda F35’leri almak vardı. Ama Rusya’dan S400 satın alınca bu programdan çıkarıldık. Muhtemelen bize F16 verdikleri kararda, Yunanistan’a da F35 verme kararı alacaklar. Ne kazandık diye bakarken bunları da göz önünde bulundurmak lazım.”
“AB vurgusu sürpriz oldu”
Ülgen, mutabakatta İsveç’in Türkiye’nin AB katılım sürecini yeniden canlandırmasını destekleyeceği yönündeki maddenin ise dış politika analistlerine sürpriz olduğunu söyledi. Çünkü AB, NATO müzakerelerinin unsuru değil. Ülgen AB vurgusunu İsveç ve ABD yaşanan tıkanıklıkları aşmak için koyulduğu görüşünde:
“Erdoğan AB konusunu gündeme getirerek bir üçüncü unsur yaratmış oldu. F16 ve İsveç’in terör meselesinde bir ilerleme sağlanamazsa en azından AB konusunda ilerleme garantisiyle İsveç’in üyeliğine yeşil ışık yakılmış olacaktı. Böylelikle Türkiye’de NATO’nun genişlemesini engelleyen ülke konumundan çıkmış olur.”
