Bütçe Kanunu teklifine göre tanınan istisna ve muafiyetlerle 2024 yılında 2 trilyon 210 milyar TL tutarında vergi tahsil edilmeyecek. Kurum ve programlar için ayrılan ödeneklere göre Cumhurbaşkanlığı’nın mal ve hizmet alım giderleri TBMM’nin mal ve hizmet alımlarının 6,5 katı olurken, deprem harcamaları 2024’ten sonra ciddi oranda azalacak.
2024 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu teklifi, 17 Ekim’de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı’na sunuldu. 2024 bütçesinde 8 trilyon 437 milyar TL gelir, 11 trilyon 89 milyar TL gider öngörülürken, bazı kurumlara ve programlara ayrılan ödenekler dikkat çekti.
2,2 trilyon TL vergi gelirinden vazgeçilecek
Bütçe kanunu teklifine göre, 2024 yılında 2 trilyon 210 milyar TL vergi harcaması öngörülüyor. Vergi harcaması, devletlerin gelir toplamını azaltan, standart vergi sisteminden ayrılan ayrıcalıklar veya istisna ve muafiyetler anlamına geliyor. Teklife göre, 2024 yılında toplam bütçe geliri olan 8 trilyon 437 milyar TL’nin yüzde 26’sı düzeyinde vergi gelirinden vazgeçilecek.
İstisna ve muafiyet tanınan vergilerin içinde, asgari ücretliden alınmayan ya da ihracatın, üretimin teşviki için alınmayan vergiler de var ancak vergi harcamalarının büyüklüğü, şirketlerin affedilen vergi cezaları ve kur korumalı mevduat (KKM) hesaplarından elde edilen gelirin vergilendirilmemesi gibi örnekler nedeniyle tartışmalara konu oluyor. Bütçenin vergi harcamaları, 2024-2026 Orta Vadeli Programı’nda (OVP) yer alan “Vergi harcamaları gözden geçirilecek, etkin olmayan istisna, muafiyet ve indirimler kaldırılacaktır” ifadesiyle de örtüşmüyor.
- OVP’nin eksikleri, çelişkileri, niyetleri | Prof. Aziz Konukman: “Seçimi kazanmaya endeksli bir OVP”
2023 yılı bütçesinde vergi harcamaları 994 milyar TL düzeyindeydi ve 2024 yılı için vergi harcaması tutarı 1 trilyon 228 milyar TL olarak tahmin edilmişti ancak önceki yılın tahmininden yüzde 80 daha fazla istisna ve muafiyet tanınacağı ortaya çıktı. 2024 Bütçe Kanun teklifinde, sonraki yıllara ilişkin öngörüler de yer alıyor. Buna göre, vergi harcaması tutarlarının, toplam gelirin 10,8 trilyon TL olduğu 2025 bütçesinde 2,8 trilyon TL ve gelirin 12,9 trilyon TL olduğu 2026 bütçesinde 3,2 trilyon milyar TL’ye çıkacağı tahmin ediliyor.
Kredi geri ödemesinden 3 milyar TL gelir
Bütçede en büyük gelirin 2 trilyon 498 milyar TL ile Katma Değer Vergisi’nden (KDV) sağlanması bekleniyor. Özel Tüketim Vergisi’nden elde edilecek 1 trilyon 404 milyar TL ile birlikte, dolaylı vergilerin vergi gelirleri içindeki payının yüzde 52,7 olması bekleniyor.
Borçlu gençlerin af beklediği ve önceki yıl faiz indirimleriyle yapılandırılabilen, Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun (KYK) verdiği öğrenim kredilerinin geri ödenmesinden 3 milyar TL gelir elde edileceği tahmin ediliyor.
Cumhurbaşkanlığının mal ve hizmet giderleri, Meclis’in mal ve hizmet giderlerinin 6,5 katı
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
2024 yılı Bütçe Kanunu teklifinde, TBMM’ye 9,5 milyar TL, Cumhurbaşkanlığı’na ise 12,3 milyar TL ödenek ayrıldı. TBMM’nin 6 milyar TL’lik personel giderleri en büyük harcamasını oluştururken, Cumhurbaşkanlığı’nda yaklaşık 6,9 milyar TL’lik mal ve hizmet alım giderleri dikkat çekti. Cumhurbaşkanlığı’nın mal ve hizmet alım giderleri için ayrılan bütçe, TBMM’nin aynı giderlerinin 6,5 katı oldu.
En yüksek bütçe alan bakanlık Hazine ve Maliye, en yüksek gider cari transferler
2024 yılı bütçesinin 11,1 trilyon TL’lik giderlerinde en yüksek ödenek 4 trilyon 564 milyar TL ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ayrıldı. Bakanlığın en büyük harcaması ise 2 trilyon 958 milyar TL ile cari transferler için yapılacak. Ayrıca Bakanlık, 2024’te 1 trilyon 254 milyar TL faiz ödemesi yapacak.
Cari transferler, cari yıl içinde kullanıma sunulan, faydası bir yıl içinde tüketilen ve devletin kendisinin doğrudan harcamayıp kurumlara/kişilere çeşitli ihtiyaçları için transfer ettikleri kalemlerden oluşuyor. Karşılığı olmayan ve etkinliği sıklıkla tartışılan bu harcamalar, toplam bütçe giderleri arasında da en büyük payı alıyor.
Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’nın en büyük harcaması personel giderleri
En yüksek ödenek ayrılan ikinci bakanlık 1 trilyon 92 milyar TL ile Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve üçüncü bakanlık 732,6 milyar TL ile Sağlık Bakanlığı oldu. İki bakanlıkta da en yüksek ödenek aynı kalem için ayrıldı. Meclis’te süren görüşmelerde bütçe büyüklüklerinde bir değişiklik olmazsa, 2024’te personel giderleri için MEB 790 milyar TL ve Sağlık Bakanlığı 404 milyar TL ödenek alacak.
Depreme yönelik harcamalar 2024’ten sonra düşecek
Üç bakanlığın ardından en yüksek bütçe ayrılan kurum 671,3 milyar TL ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) oldu. 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından 2023 yılı ek bütçesine ve yüksek bütçe açığına gerekçe olarak deprem harcamaları gösterilmişti. 2024 Bütçe Kanunu teklifinde de, “Depremlerde hasar gören bölgeleri iyileştirmek ve yeniden yapılandırarak depremin etkilerini ortadan kaldırmak” gerekçesine yer verildi.
Deprem harcamaları için 2024 yılında büyük bir ödenek ayrılırken, sonraki yılların tahminlerinde bu tutar ciddi ölçüde geriliyor. 2024’te 671 milyar TL olan AFAD bütçesi, 2025’te 20,8 milyar TL ve 2026’da 22,6 milyar TL’ye düşüyor.
Programlara göre ayrılan ödenekler
Kanun teklifinde, bütçe ödeneklerinin programlara göre dağılımına da yer veriliyor. Buna göre en yüksek bütçe 1 trilyon 285 milyar TL ile Hazine varlıklarının ve yükümlülüklerinin yönetimi için ayrılıyor. İkinci sırada ise 1 trilyon 237 milyar TL ile sosyal güvenlik harcamaları geliyor.
Bağımlılıkla mücadele için 2024’te ayrılan ödeneğin 9,3 milyar TL olduğu görülüyor. Bütçe Kanunu teklifinde ailenin korunması ve güçlendirilmesi başlığı altında ayrılan ödenek 11,9 milyar TL iken, kadının güçlenmesi için 3,8 milyar TL ödenek ayrılıyor.
Diyanete yüklü ödenek
2024 yılı bütçesinde Diyanet İşleri Başkanlığı’na (DİB) ayrılan toplam bütçe 91,8 milyar TL olurken, din hizmetleri ve yaygın din eğitimi programları için 79,7 milyar TL ödenek ayrılıyor. DİB için ayrılan bütçe, TBMM bütçesinin 9,6 katı ve Cumhurbaşkanlığı bütçesinin 7,5 katı. DİB’in 91,8 milyar TL’lik bütçesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Kültür ve Turizm, Sanayi ve Teknoloji, Ticaret, Dışişleri Bakanlıklarının bütçesini de geride bıraktı.
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Hakimler ve Savcılar Kurulu, Sayıştay, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Meteroloji Genel Müdürlüğü, Avrupa Birliği Başkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı, İletişim Başkanlığı bütçelerinin tamamının toplamı 90,9 milyar TL ediyor ve DİB’in bütçesine erişemiyor.
Bütçe maratonu bugün başladı
Teklif, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bugün (20 Ekim) görüşülmeye başlandı. Komisyon’daki görüşmeler 24 Kasım’a kadar sürecek. Komisyon’un onayından sonra teklif TBMM Genel Kurulu’nda görüşülecek ancak Genel Kurul’da gelir azaltıcı veya gider artırıcı öneriler yapılamayacak. Bu nedenle, bütçe büyüklüklerine ilişkin esas tartışmaların Komisyon sürecinde yürütülmesi gerekiyor.
