AB geri gönderme merkezleri için Türkiye’ye 213 milyon euro verdi

Avrupa Birliği’nin Türkiye’ye aktardığı 200 milyon euroyu aşkın fonla kurulan göçmen geri gönderme merkezleri yaygın insan hakları ihlallerine mi sahne oluyor? Yeni bir araştırmaya göre, merkezlerde şiddet, kötü yaşam koşulları ve hukuksuz sınır dışı uygulamalarının sistematik hale geldiğini ortaya koyuyor.

AB fonluyor: Kayseri'de bir geri gönderme merkezi
AB fonluyor: Kayseri’de bir geri gönderme merkezi

Avrupa Birliği ve Türkiye’deki geri gönderme merkezleri

Araştırmayı Lighthouse Reports öncülüğünde 8 medya kuruluşu yürüttü. Araştırmaya göre Avrupa Birliği Türkiye’ye geniş bir göçmen geri gönderme merkezleri ağı inşa etmesi ve işletmesi için 200 milyon eurodan fazla para ödedi. Ama iddiaya göre merkezler yaygın ve sistematik şiddet olaylarının, avukatlara erişim eksikliğinin, aşırı kalabalığın ve sağlıksız koşulların hüküm sürdüğü mekanlar oldu.

Yüz binlerce Suriyeli ve Afgan Türkiye’den geri gönderilirken, birçoğu “gönüllü geri dönüş formlarını” imzalamaya zorlanmış ve savaşın parçaladığı Suriye’ye ve Taliban kontrolündeki Afganistan’a tehlikeli koşullara sınır dışı edildi.

Lighthouse Reports ve 8 medya kuruluşu tarafından yapılan yeni bir soruşturma, bilgi edinme hakkı (FOI) kapsamında yüzlerce sayfalık AB içi belge elde etti, 37 eski tutuklu dahil 100’den fazla kaynakla konuştu ve zorla geri göndermelere ve geri gönderme merkezlerindeki koşullara ilişkin görsel kanıtları analiz etti.

Araştırma şu sonuçlara ulaştı:

  • AB, 2007’den beri Türkiye’deki geri gönderme merkezlerine en az 213 milyon euro harcadı. Bu, sekiz yeni geri gönderme merkezi inşa etmeyi, 11 kabul ve barınma merkezini geri gönderme merkezlerine dönüştürmeyi ve yaklaşık 30 merkezde ekipman, bakım veya personel maaşlarını ödemenin finansmanını içeriyor. Bu meblağ, AB’nin Türkiye’de sınır güvenliği ve göç yönetimine harcadığı yaklaşık 1 milyar euronun bir parçası.
  • Araştırmayı yürüten gazeteciler AB tarafından finanse edilen 22 farklı geri gönderme merkezinde tutulmuş 37 eski tutukluyla konuştu. Bunların 25’i gönüllü geri dönüş formlarını imzalamaya zorlandıklarını veya baskı altında kaldıklarını anlattı. Bu kişiler, formların rızaları olmadan onların adına imzalandığını da anlattı. 30 kişiyse dövüldüklerini veya diğer tutukluların dövüldüğüne tanık olduklarını bildirdi.
  • Bilgi edinme hakkı kapsamında elde edilen AB verilerine göre, geri gönderme merkezlerindeki kendine zarar verme ve şiddet vakaları 2019’da 70 iken 2022’de 218’e yükseldi ve tutukluların avukatlara erişimi 2022’de (yüzde 21) 2019’a (yüzde 4) göre daha iyi olsa da yine de düşük kaldı.
  • AB tarafından finanse edilen geri gönderme merkezlerinde çalışan bir Türk memur ve bir tercüman, tutukluların gönüllü geri dönüş formlarını imzalamaya zorlandığını doğruladı. İkisi de merkezlerde koşulları “cezaevinden daha kötü” olarak tanımladı.
  • Türkiye ile Suriye arasındaki iki sınır kapısındaki Suriyeli yetkililer, Türkiye’nin Suriyelileri zorla sınır dışı ettiğini doğruladı – ancak Türk yetkilileri, “sınır dışı etme hakkındaki gerçeği gizlemeye çalıştıkları için” bu sayıları kendilerinden kaydetmemelerini istedi.
  • UNHCR, 2016-2022 yılları arasında Türkiye’nin gönüllü olarak tanımladığı dönüşlerin %25’inden azını gözlemledi ve UNHCR gözlemi 2023’te 2022’ye göre yüzde 40 azaldı. UNHCR’ı bilen bir yardım çalışanı, kuruluşun “Suriye’ye yapılan sınır dışı etmeler konusunda giderek daha fazla endişelendiğini” söyledi.
  • Türkiye’den sınır dışı edilmesinin ardından öldürülen iki vaka belgeledik: Bunların ilkiAğustos 2023’te sınır dışı edildikten sonra Taliban tarafından öldürülen eski bir Afgan ordusu subayı (iki akrabasının aktardığına göre) iken diğeri Haziran 2024’te bir rejim kontrol noktasında tutuklanan ve gözaltındayken öldürülen bir Suriyeli erkek (şahsın memleketinden iki kaynağa göre).
  • Üç Avrupalı diplomat ve eski bir AB Komisyonu yetkilisi, AB fonlarının Türkiye’de mültecilere karşı zorla sınır dışı etme vakalarında ve kötü muameleyi kolaylaştırmak için kullanılması konusunda endişelerini dahili yollardan dile getirdiklerini, ancak endişelerinin göz ardı edildiğini veya harekete geçilmediğini söyledi. Eski AB yetkilisi “Herkes biliyor. İnsanlar gözlerini kapatıyor” dedi.

Araştırmaya dair diğer notlar:

  • 1. İçişleri Bakanlığı verilerine göre, Türkiye 2016’dan bu yana çoğu Afgan (700 binden fazla) ve Suriyeli (yaklaşık 400 bin) olmak üzere 2 milyondan fazla düzensiz göçmeni yakaladı.
  • 2. İçişleri Bakanlığı verileri, Türkiye’nin 2022’de 120 bin ve 2023’te 130 bin göçmeni sınır dışı ettiğini gösteriyor, İçişleri Bakanı ise geçen ay 2016’dan bu yana 715 bin Suriyelinin Türkiye’den gönüllü olarak döndüğünü söyledi.

Göç İdaresi Başkanlığı araştırmayı yürüten gazetecilerim sorularına yazılı açıklamayla yanıt verdi. Başkanlık, tüm dönüşlerin zorla geri göndermeme ilkesine uygun olduğunu vurguladı. Ve tüm tutukluların geri gönderme merkezlerinde yeterli yaşam koşullarına, sağlık ve hukuki erişime sahip olduğunu belirterek, kötü muameleye karşı sıfır tolerans politikası uyguladıklarını belirtti..

Açıklamaya göre, bakanlık mültecilerin şikayetlerini çevrimiçi olarak iletebilmeleri ve yetkililerin iddiaları takip edebilmeleri için çevrimiçi bir sistem üzerinde çalıştı ve bu sistem pilot proje olarak Ankara Akyurt geri gönderme merkezinde kullanıma sunuldu. Geri gönderme merkezlerinin çoğunda, iddialara yanıt verebilmek için güvenlik video kayıtlarının saklama süresinin 45 günden 6 aya çıkarıldığı belirtildi.

Açıklamaya göre, merkezler son zamanlarda Gönüllü Geri Dönüş Talep Formuna ek olarak, Suriyelilerden el yazısıyla rızalarını ve Suriye’ye gönüllü olarak dönme isteklerini ifade eden video kayıtları da almaya başladı.

  • 3. Avrupa Komisyonu yazılı bir açıklamada, Türkiye’ye yapılan tüm finansmanın kurallara uygun olduğunu belirtti.

Araştırmaya dair haberleri web sitemizden okuyabilirsiniz.

Bize destek olun

Medyascope sizlerin sayesinde bağımsızlığını koruyor, sizlerin desteğiyle 50’den fazla çalışanı ile, Türkiye ve dünyada olup bitenleri sizlere aktarabiliyor. 

Bilgiye erişim ücretsiz olmalı. Bilgiye erişim eşit olmalı. Haberlerimiz herkese ulaşmalı. Bu yüzden bugün, Medyascope’a destek olmak için doğru zaman. İster az ister çok, her katkınız bizim için çok değerli. Bize destek olun, sizinle güçlenelim.