AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuğunda Somali ve Etiyopya liderleri Ankara’da buluştu. İki ülke, aralarında devam eden deniz ve liman krizini sonlandıran anlaşmaya imza attı.
Somali ve Etiyopya arasındaki kriz nasıl çıktı?
Somaliland yönetimi geçen yıl Ocak ayında Etiyopya ile 50 yıllık liman anlaşması imzaladı. Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, anlaşma karşılığında Somaliland’ı bağımsız devlet olarak tanıyacağını açıkladı. Somaliland Cumhurbaşkanı Musa Bihi Abdi, anlaşmayla Berbera Limanı’nı Etiyopya’ya kiralayacaklarını duyurdu. Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud bu anlaşmayı tanımadı. Somali hükümeti, ülkenin toprak bütünlüğüne tehdit olarak gördüğü anlaşma nedeniyle Etiyopya Büyükelçisi’ni sınır dışı etti.
El Şebab ile mücadelede görev yapan Etiyopya birliklerini ülkeden çıkardı. Mısır ve Eritre krize müdahil oldu. Bölgesel bir savaş riski ortaya çıktı.
Etiyopya Başbakanı Ahmed 120 milyon vatandaşı için deniz yolu arıyor. Etiyopyalı tüccarlar mallarının yüzde 95’ini Cibuti’den taşıyor. Etiyopya hükümeti her yıl 1,5 milyar dolar liman ücreti ödüyor.
Somaliland neresi?
Somaliland yönetimi 1991 yılında Somali’den tek taraflı bağımsızlığını ilan etti. Bölge, 33 yıldır kendi parlamentosu ve ordusuyla yönetiliyor. Somaliland’da 4,5 milyon insan yaşıyor. Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği Somaliland’ı bağımsız devlet olarak tanımıyor. Somaliland ordusu, başkent Hargeisa ve stratejik Berbera Limanı’nı kontrol ediyor. El Şebab terör örgütü Somaliland topraklarına giremiyor. Somaliland halkı geçen ay yapılan seçimlerde muhalefet lideri Abdurrahman İrro’yu cumhurbaşkanı seçti.
Berbera Limanı, Hint Okyanusu’nun ve Aden Körfezi’nin en stratejik noktalarından birinde bulunuyor. Birleşik Arap Emirlikleri’nin liman şirketi DP World, Berbera’yı 450 milyon dolar harcayarak modernize etti. Somaliland yönetimi limandan yıllık 300 milyon dolar gelir bekliyor. Etiyopya ile yapılan anlaşma Somaliland’a 2 milyar dolarlık yatırım sözü getirdi. Somaliland hükümeti bu ekonomik fırsatları kaybetmek istemiyor. Liman gelirleri Somaliland bütçesinin yüzde 60’ını oluşturuyor.
Başkent Hargeisa’da güvenlik sorunu yaşanmıyor. Komşu ülke Cibuti, Somaliland’ın güçlenmesinden rahatsız. Mısır yönetimi Etiyopya’nın denize inmesini istemiyor. Eritre de Somaliland’ın tanınmasına karşı çıkıyor.
Etiyopya ve Somali’nin katıldığı Ankara’daki zirveye Somaliland hükümeti davet edilmedi. Somaliland yönetimi kendi toprakları üzerinden yapılan pazarlığı kabul etmiyor. Bölgenin dışişleri bakanı İsmail Bubba, Etiyopya ile yaptıkları anlaşmanın geçerli olduğunu savunuyor. Somaliland ordusu Berbera Limanı’ndaki kontrolünü sürdürüyor. 13 Aralık’ta göreve başlayacak yeni Cumhurbaşkanı İrro da Etiyopya anlaşmasını destekliyor. Somaliland halkı sosyal medyada Ankara anlaşmasına tepki gösteriyor.
Yeni anlaşma neleri değiştirecek?
Anlaşma bölgedeki dengeleri etkileyebilir. Etiyopya ordusu anlaşma ile deniz gücü kuracak. Mısır hükümeti Etiyopya’nın güçlenmesinden kaygılı. Cibuti yönetimindeki limanlar gelir kaybedecek.
AP’nin aktartdığına göre Somaliland yönetimi bu yeni anlaşmayı tanımıyor. El Şebab militanları saldırı düzenleyebilir. Sudan’daki iç savaş riski artırıyor. Etiyopya muhalefeti anlaşmayı destekliyor. Somalili muhalifler hükümeti eleştiriyor. Bölge ticareti canlanacak.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Kızıldeniz ve Hint Okyanusu ticaretinin kesişme noktasındaki anlaşma, bölgeye yatırım yapan ülkeleri heyecanlandırdı. Çin, Rusya, ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri yeni fırsatlar arıyor. Türk müteahhitlik firmaları liman ve karayolu projelerine talip. Deniz ticareti canlanacak. Etiyopya’nın dış ticaret maliyetleri düşecek. Somali liman gelirlerini artıracak. Bölge ülkeleri arasındaki ekonomik entegrasyon güçlenecek.
Afrika Boynuzu’nun jeopolitik önemi
Bölge, Kızıldeniz ile Hint Okyanusu’nu birbirine bağlıyor. Dünya deniz ticaretinin yüzde 12’si bu rotadan geçiyor. Süveyş Kanalı’na yakınlığı stratejik değerini artırıyor. Çin “Kuşak ve Yol” projesi kapsamında yatırım yapıyor. ABD terörizm tehdidine karşı askeri varlığını güçlendiriyor. Rusya Kızıldeniz’de üs arıyor. Birleşik Arap Emirlikleri Somaliland’da liman işletiyor. Cibuti’deki yabancı üs sayısı 10’u geçti. Bölge küresel güç mücadelesinin merkezi haline geldi.
Türkiye’nin arabuluculuğu neden önemliydi?
Türkiye son on yılda Afrika Boynuzu’nda etkili bir aktör haline geldi. Türk şirketleri Mogadişu Limanı’nı işletiyor. Türk Silahlı Kuvvetleri Somali ordusuna eğitim veriyor. Türkiye, Somali’de 200 milyon dolarlık askeri eğitim üssü kurdu. Somali ordusuna 100 milyon dolarlık askeri yardım yaptı. Afrika’nın en büyük Türk Büyükelçiliği Mogadişu’da bulunuyor.
Türkiye aynı zamanda Etiyopya’nın da önemli ortaklarından biri. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 1 milyar doları aştı. Türk firmalar Etiyopya’ya 2,5 milyar dolarlık yatırım yaptı. Türk Hava Yolları Addis Ababa’ya her gün uçuyor. Savunma Sanayii Başkanlığı Etiyopya ile önemli anlaşmalar imzaladı.
Temmuz ayından bu yana Somali ve Etiyopya arasında Türkiye üç kez arabuluculuk girişimi başlattı. İlk iki görüşme dışişleri bakanları seviyesinde gerçekleşti. Son görüşme için Cumhurbaşkanı Erdoğan devreye girdi. Türkiye hem Somali hem de Etiyopya nezdinde güvenilir bir ortak olarak görülüyor. İki ülkenin de Türkiye’nin tarafsızlığına güveni tam.
Ankara’daki görüşmeler sekiz saat sürdü. Türkiye’nin sunduğu çözüm önerisi iki tarafın da çıkarlarını koruyor. Somali’nin egemenlik hakları güvence altına alındı. Etiyopya’ya da denize çıkış koridoru sağlandı. Türk diplomasisi krizin tırmanmasını önledi. Bölgesel bir savaş riskini ortadan kaldırdı.
Türkiye’nin arabuluculuğu küresel güçlerin de dikkatini çekti. ABD, Çin ve Rusya bölgede etkili olmak istiyor. Fakat bu ülkelerin taraflara eşit mesafesi yok. Türkiye ise her iki ülkeyle de dengeli ilişkiler geliştirdi. İnsani yardımdan ticarete, askerî işbirliğinden kalkınma projelerine kadar geniş bir yelpazede işbirliği yapıyor.
Türk müteahhitler şimdi yeni fırsatlar bekliyor. Etiyopya’nın deniz koridoru için altyapı yatırımları gerekiyor. Türk firmaları liman ve karayolu ihalelerine hazırlanıyor. Türkiye’nin arabuluculuğu ekonomik kazanımlara da zemin hazırlıyor.
