29 Ocak 2018 Pazartesi günü Tahran’ın en işlek caddesinde bir kadın bir platformun üzerine çıkıp başörtüsünü bir bayrak gibi sopanın ucuna dolayarak ve saçları açık bir biçimde bir protesto gösterisi yaptı. Eylemi yapan kadını kimse protesto etmedi. Aksine kadın birçok insan tarafından alkışlandı. Kadınlar ve taksi şoförleri eylemci kadının fotoğrafını çekti. Polis de eylemci kadına müdahale etmedi.
New York Times’ta yapılan habere göre, 28 yaşındaki eylemci kadın, ellerinin titrediğini, endişeli olduğunu ama aynı zamanda kendisini güçlü hissettiğini belirtti ve gurur duyduğunu da sözlerine ekledi. Kendisiyle telefonda röportaj yapılan kadın çalışırken bir başka kadının sosyal medyadaki eylemini gördüğünü, bazı arkadaşlarını ve iş arkadaşlarını bu eylemle ilgili bilgilendirdiğini belirtti. Bu eylemi çok kişi yaparsa eylemin daha etkili olacağını düşündüğünü ve bu şekilde eyleme katıldığını sözlerine ekledi. Tahran’ın en işlek caddelerinden birinde trafik ışıklarının olduğu bir noktada eylemini gerçekleştirdiğini ifade etti. Birçok kişinin “iyi gidiyor” diye tezahürat yaptığını ve beş altı dakika kadar insanların platform şeklide kullandığı kutunun üstünden inmesi için ısrar ettiğini söyleyen genç kadın insanların onun eylemiyle ilgili bir problemleri olmadığını da sözlerine ekledi. Sosyal medya hesaplarından edinilen bilgiye göre pazartesi günü farklı yerlerde altı kadın da aynı protestoyu gerçekleştirdi. Görgü tanıklarının ifadesine göre pazartesi günü eylem yapanlardan en az biri tutuklandı.
Kadınlar beyaz başörtülerini artık bayrak gibi kullanıyor
İran’da bir süredir kadınlar başörtüsü ve kıyafet yasaklarını protesto etmek için çeşitli eylemler yapıyor. ABD’de yaşayan İranlı gazeteci ve aktivist Masih Alinejad “Beyaz Çarşamba” adı verilen bu eylemlerin çağrıcısı. Kadınlar 24 Mayıs 2017 tarihinden beri İran’daki kıyafet yasaklarını protesto etmek için her çarşamba kamusal alanda beyaz giyiniyor ve fotoğraflarını sosyal medyada paylaşıyor. “My Stealthy Freedom” (Benim Saklı Özgürlüğüm) diye bir internet sitesinin ve ‘Başörtüsü Takmama Hakkı’ Platformu’nun kurucusu olan Alinejad, amacını ‘kadınları güçlendirmek ve onlara bir ses vermek’ olarak tanımlıyor.
29 Ocak 2018 Pazartesi günü yapılan eylem, 27 Aralık 2017 Çarşamba günü Tahran İnkılap Caddesi’nde “Beyaz Çarşamba”dan ilham alarak başlayan yeni bir kadın protesto dalgasının devamı niteliğinde. O gün, beyaz başörtüsünü çıkarmış, bir sopanın ucuna bağlayıp bayrak gibi kullanan kadının eylemi dikkat çekmişti. Eylemci kadın önce tutuklanmış, sonrasında serbest bırakılmıştı. BBC’de yer alan habere göre ismi bilinmeyen kadının serbest bırakıldıktan sonra nerede olduğu bilinmiyor. “İnkılap Caddesi’ndeki kız” ismi takılan kadının nerde olduğunun bulunmasına yönelik “Where_is_she?” (O nerede?) etiketiyle bir sosyal medya kampanyası başlatıldı. Bu kadının eyleminden bir kare, bir gün sonra başlayan İran’daki genel protestoların sembol fotoğrafı oldu. Sonradan fotoğrafın İran’da başlayan büyük protesto dalgasıyla değil, kendisine “Beyaz Çarşamba” adını veren inisiyatifle ilgili olduğu açığa çıktı.
Kamusal alandaki baskının sembolü
1979 İran İslam Devrimi’nden beri kadınların örtüsü (hijab) İran’daki dini liderliğin kişisel yaşamın düzenlenmesi hususunda kurdukları baskının kamusal alandaki en önemli sembolü. Kadınların kamusal alanda saçlarını İslami kuralları göre örtmediklerinde tutuklandıkları İran’da bu tür eylemler bu nedenle de oldukça büyük bir adım. Özellikle kadınların, İslami kuralların onların bedenleri ve yaşama biçimleri üzerindeki tahakkümü ve düzenleyici rolü sebebiyle, kitlesel denilebilecek bir oranda olmasa da, seslerini yükselttikleri görülüyor. Avukat ve insan hakları aktivisti Nesrin Sotoudeh bu protestoların devamının geleceğini ümit ettiğini ifade etti. Sotoudeh, bazı kadınların ne giydiklerine kendilerinin karar vermek istediğinin açık olduğunu sözlerine ekledi. Kamusal alanda yapılan bu protestolar direkt otoriteyi hedef alan sembolik bir karşı duruş olduğu için kamusal alanda kadınların başlarının açık görünmesinden farklı ve daha fazla bir anlama da sahip. Bu protestolar aynı zamanda genç kadınlara örnek olması açısından da kritik.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Eylemlerin devamının gelip gelmeyeceğini zaman gösterecek ama eylemler şimdiden bazı çevrelerin dikkatini ve tepkisini çekmiş durumda. Örneğin Risalet Gazetesi’nin yayın yönetmeni Kazım Anbarlooie, bu protestoların vandallar, anarşistler, kışkırtıcılar ve sabotajcılar tarafından yapıldığını yazdı.
