Katar ve Suudi Arabistan, ABD’deki üniversitelere ve çeşitli kuruluşlara büyük yatırımlar yapıyor. Petrol zengini olan bu ülkelerin bu yatırımlardan beklentileri nedir? Yeni gelir kaynakları mı arıyorlar, yoksa nüfuz alanlarını genişletmeyi mi hedefliyorlar?
1,4 milyar dolarla yabancı bağışçılar listesinde birinci sırada olan Katar, Georgetown, Texas A&M, Virginia Commonwealth Üniversitesi, Cornell, Michigan ve Northwestern ve başka üniversitelere direk yatırımlar yapıyor. Arab News haberine göre bu yatırımlar Katar’ın sahip olduğu iddia edilen terörizm bağlantıları hakkında yapılan araştırmaları susturmak için. Reuters’ın Ocak 2019 tarihli bir raporunda Katar’ın ABD’deki yatırım ve taşınmaz mülklerinin değeri 45 milyar dolar olarak belirtiliyor.
Bağışın yüzde 98’ini alan bu altı üniversitenin Katar’da kampüsleri var ve işletme giderleri kraliyet ailesi tarafından yönetilen kar amacı gütmeyen kuruluş Katar Vakfı tarafından karşılanıyor. Bu vakıf, Amerikan üniversitelerinin Katar şubelerine yakın olan Eğitim Şehri’ndeki bir camide radikal vaizlere ev sahipliği yapmasıyla biliniyor. Bu vaizlerden bazıları, 2015’te gerçekleşen Charlie Hebdo saldırısı için “11 Eylül komedi filminin devamı” olduğunu ve Yahudilerin Hamursuz Bayramı’nda yedikleri matzaları kanla pişirdiklerini söylüyorlar.
2018’de Texas Başsavcısı, Texas A&M Üniversitesi ve Katar Vakfı arasındaki bağışlar hakkında daha çok bilgi almak isteyince Vakıf bunu engellemek için bir dava açtı. Bu araştırmanın “ticaret sırları”nı açığa çıkaracağı iddia edilen davanın sonucu bekleniyor. Demokrasilerin Korunması Vakfı (Foundation for Defense of Democracies) isimli düşünce kuruluşunda üst düzey araştırmacı olan Varsha Koduvayur, Trump’ı Katar Emiri’ni Amerikan üniversitelerindeki yatırımlarıyla ilgili gerçekleri söylemeye davet etmesini istiyor. Ancak 2017 yılında Katar’ı terörizm finansörü olarak niteleyen Trump, 8 Temmuz’daki görüşmelerinde Emir’den “iyi bir arkadaş” olarak söz etti.
Suudi Arabistan da üniversitelere ve çeşitli kuruluşlara yatırımlar yapıyor. Son on yılda eğitim kurumlarına yapılan toplam yatırım 350 milyon doların üstünde. ABD üniversitelerine yapılan bağışlarda üçüncü sırada yer alıyor. En çok yatırım yapılan kuruluşlardan biri olan MIT, 2012 ve 2018 yılları arasında 77,7 milyon dolar alırken George Washington Üniversitesi 75,2 milyon dolar almıştı. Bağış alan diğer üniversitelerin içinde Harvard, Yale ve Stanford da var.
Suudi Arabistan’ın ABD’deki ilgi alanı üniversitelerle sınırlı değil. Prens Muhammed bin Salman Kaliforniya’ya yaptığı ziyaretinde medya patronu Rupert Murdoch, Apple CEO’su Tim Cook ve Amazon’un kurucusu Jeff Bezos ile de görüştü.
New York Times’ın haberine göre Suudi Arabistan’ın ABD’nin en iyi akademik kuruluşlarıyla ilişkiler kurmasının sebebi, ülkenin ekonomisinin modernizasyonu için yardım almak kadar krallığın imajının yumuşatılmak istenmesi. MIT’de felsefe profesörü olan Sally Haslanger üniversitenin Suudi Arabistan’a “sembolik kapital” temin ettiğini ve ülkenin imajını düzeltmek için kullanıldığını söylüyor.
MIT’nin uluslararası aktivitelerinden sorumlu olan Richard Lester üniversite mensuplarıyla yaptığı araştırmada çoğunluğun Suudi Arabistan’la ilişkilerin kesilmesini istediğini gözlemledi. Gösterilen sebepler arasında Kaşıkçı cinayeti, Yemen’de sivillere yapılan saldırılar ve krallığın insan hakları ihlalleri var. Ancak Lester MIT Başkanı’na Suudi Arabistan devleti ve çalıştıkları Suudi kurum ve kişileri birbirlerinde ayrı tutmak gerektiğini belirtti.
