ABD Hava Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı General Charles Q. Brown Jr.’ın ABD ve müttefik ülkelerin 25 yıldan bu yana devam eden toplam 1,7 trilyon dolarlık F-35 projesinde istenen aşamaya gelinemediğini ve yeni bir programın başlaması gerektiğini düşündüğü öne sürüldü. Programda görevli olan ABD’li uzmanlarla konuşan Forbes dergisi, haberi ”ABD Hava Kuvvetleri F-35’in bir başarısızlık olduğunu sessizce kabul etti” başlığıyla yayımladı.
Türkiye, ABD’nin liderliğinde İngiltere, İtalya, Hollanda, Kanada, Avustralya, Danimarka, Norveç, İsrail, Japonya, Kore, Belçika, Polonya, Finlandiya ve İsviçre’nin ortak olduğu F-35 programından Rusya’dan alınan S-400 savunma sistemi nedeniyle çıkartılmıştı. Bugüne kadar projeye 195 milyon dolar yatırım yapan Türkiye için, projenin maliyetinin 16 milyar dolar olması bekleniyordu. Ankara F-35 projesine geri girebilmek için geçen hafta Vaşington merkezli Arnold & Porter lobi firmasıyla anlaşmıştı.
Türkiye, projeye geri girmeye yönelik çabalarının yanı sıra, 2010 yılında Milli Muharip Uçak (MMU) projesi başlatıp geçen ocak ayında da mevcut F-16’ların kullanımını uzatma kararı almıştı. Ankara’nın lobi gayretleri başarılı olursa, Türkiye’nin tekrar 100 adet F-35 alma ihtimali doğabilir.
F-35 projesi 26 yıl önce, 1995’te başlamıştı. F-35’lerin ABD’nin ve çeşitli diğer ülkelerin de envanterinde bulunan F-16, F-18, AV-8B Harrier ve A-10 gibi 1970’lerde envantere alınan uçakların yerine geçmesi ve bu uçakların kabiliyetlerinin çok üstünde performans sergilemesi bekleniyordu. F-35 projesinde hedef, hafif ve dolayısıyla yüksek manevra kabiliyetine sahip, düşük masraflı ve radara yakalanma olasılığı düşük çok amaçlı bir beşinci nesil muharip uçak üretmekti. F-35, baz versiyon F-35A, dikey kalkış/iniş kabiliyetli F-35B, ve uçak gemilerinde kullanılacak F-35C olarak olarak üç versiyondan oluşacaktı. Tüm versiyonlar yüzde 80 ortak parça kullanarak bakım onarım masraflarını düşürecekti. Fakat projede, aradan geçen 26 yılda bu hedeflere şimdilik ulaşılamadı.
F-16 ve F-35 arasındaki farklar
F-35A’nın 1990’larda birim maliyeti 70-75 milyon dolar olarak tahmin edilirken 2010’lu yıllarda 150 milyon dolara kadar çıkmıştı. Bugün F-35’in birim fiyatı 110 milyon dolar civarında. F-35’in boş ağırlığının 7 tonluk F-16’ya yakın olması planlanırken uçağın bugünkü ağırlığı 13,5 ton civarında. Ortak parça kullanımı ise yüzde 20’lerde. F-16 serisi uçaklar güvenilirliği, bakım kolaylığı ve yüzde 90’a kadar çıkabilen hazırlık oranı ile bilinirken F-35’in hazırlık oranı bugün yüzde 70 civarında. F-16, havada kaldığı her saat için ortalama 8 bin dolarlık bir bakım masrafına sahip. F-35 üreticisi Lockheed Martin’e göre, F-35’in bakım masrafı 36 bin 500 dolar civarında. F-35 taraftarları, uçağın düşük gözlenebilirlik, filonun ağ iletişim sistemi ile gerçek zamanlı bilgi paylaşımı, modern keşif, hedefleme ve elektronik karşı önlem gibi modern özelliklerinin altını çizerek yaşlanmış F-16’lar ile kıyaslanamayacağını savunuyor.
ABD Hava Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı General Charles Q. Brown Jr., ”F-16 değil ama F-16’nın bazı kabiliyetlerine sahi fakat dijital kullanılabilirlik noktasına daha hızlı gelecek, yeni ve farklı bir model inşa etmek istiyoruz” diyerek F-35’in yetersiz olduğunu daha önce ima etmişti. General Brown, ABD’nin şu andaki envanteri ile rakipleri ile baş edemeyeceğine inanıyor. Brown bu sebeple, ”sıfırdan, dördüncü veya dört buçukuncu jenerasyon” olacak şekilde hafif ve daha düşük masraflı bir uçak tasarlanmasının taraftarı. General Brown aynı zamanda, geçen çarşamba (17 Şubat) F-35’i Ferrari otomobillerine benzetmiş ve ”Ferrari’nizi her gün işe gitmek için kullanamazsınız. Bu bizim üst segment uçağımız, alt segment çatışmalar için kullanmak istemiyorum. Bu uçakları ne kadar kullandığımızı kontrol etmek istiyorum” açıklamasını yapmıştı.
Eski ABD Hava Kuvvetleri Proje Müdürü Dan Ward ise konu hakkında yaptığı bir açıklamada, ”F-35 ne düşük masraflı, ne de hafif bir muharip uçak” demişti. General Brown, düşük masraflı bir uçak inşa ederek F-35’in düşük hazırlık oranını telafi edebilecek ve F-35 ile birlikte çalışacak daha az masraflı olan bir uçak tedarik etmek istiyor.
