Ukrayna’nın Vaşington Büyükelçisi Oksana Markarova, Rusya’nın savaş suçu sayılan “vakum bombası” kullandığını iddia etti. Medyascope‘a konuşan İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Mehmet Ali Tuğtan, bu tür silahların patladığı alandaki oksijeni tükettiği için parça tesirli bombadan daha fazla kayba yol açtığını söyledi.
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırıları altıncı gününde devam ediyor. Son olarak yayınlanan uydu görüntülerin göre 64 kilometrelik bir askeri Rus konvoyu başkent Kiev’e doğru ilerliyor. Diğer yandan Rusya’nın saldırılarda kullandığı silahlar tartışma konusu.
Ukrayna’nın ABD Büyükelçisi Oksana Markarova, “Ruslar bugün Ukrayna’da Cenevre Sözleşmesi’nde kullanımı yasaklanan vakum bombasını kullandı. Rusya’nın Ukrayna’da yaratmaya çalıştığı yıkım çok büyük” derken Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, “Bu haberleri gördük ancak henüz teyit edemedik. Eğer doğruysa bu savaş suçu olur” açıklamasında bulundu.
Vakum bombasının kullanımı, savaşlarda insani muamele amacıyla uluslararası yasal standartlar oluşturan Cenevre Sözleşmeleri’ne aykırı.
Vakum bombası nedir?
Bombanın ismi yüksek sıcaklık ile patlama oluşturmak için çevresindeki oksijeni emmesinden geliyor.
Bomba, patlama sırasında oluşturduğu basınç ile küçük bir atom bombasına denk ölçüde tahribat oluşturabiliyor.
“Yakıt-hava patlayıcıları” kategorisindeki bombanın oluşturduğu dalga, çoğu patlayıcıdan daha uzun süre etki gösteriyor ve insan vücudunu buharlaştırabiliyor. Bombanın büyük versiyonları havadan atılarak tünel, mağara gibi yapıları yok etmek için kullanılabiliyor.
Medyascope‘a konuşan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Mehmet Ali Tuğtan’a göre bu tür silahlar, patlama alanındaki oksijeni tükettiği için patlama bölgesinde parça tesirli bombalardan daha fazla kayba sebebiyet veriyor.
Tuğtan, bu tür silahların büyük sivil kayıplara yol açabileceğini vurguluyor: “Bu tür silahlar yerleşim bölgeleri üzerinde kullanıldıklarında hedef gözetmeleri imkansız olduğu için, yani sivillerle askerleri ayırt etmeleri mümkün olmadığı için çok farklı bir seviyeyi temsil ediyor.“
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Savaş suçu nedir?
Sivil halkın öldürülmesi, kötü muameleye tabi tutulması, zorla çalıştırılması, savaş esirlerinin öldürülmesi ya da kötü muameleye tabi tutulması, rehinelerin öldürülmesi, kamu ve özel kişilerin mallarının yağmalanması, gereksiz yere şehirlerin yıkılması gibi eylemleri kapsayan, askerî veya sivil kişi veya kişilerin, savaş kanunları ihlali için uluslararası ceza hukuku çerçevesinde cezalandırılabileceği suçlara, savaş suçu deniyor.
Dr. Mehmet Ali Tuğtan savaş suçunu şöyle tanımlıyor: “Uluslararası hukukta, özellikle Cenevre Konvansiyonları çerçevesinde uluslararası silahlı çatışmalarda kullanılması meşru olan yöntemler, silahlar ve hedef alınan kişilere dair kurallar ayrıntılı bir biçimde tarif edilmiştir. Bu bağlamda hedef gözetmeksizin sivillere zarar veren silah sistemleri kullanılmamalıdır. Bunların kullanılması da savaş suçu teşkil eder.”
“Uluslararası kuruluşların inceleme yapması gerekiyor”
Tuğtan şöyle devam ediyor: “Ukrayna’da savaş suçunun işlendiğine dair öncelikle uluslararası kuruluşların inceleme yapması ve bir rapor çıkarması gerekiyor. Ancak bunun yanında Rus ordusu, bir topçu ordusudur, savaşın ilk dört gününde bu güçlerin büyük ölçüde geride durduğunu görüyorduk. Bu iddia, bu tür uygulamaların artık kullanılmaya başlanacağına dair bir işaret olabilir.“
Cenevre Sözleşmeleri nedir?
Cenevre Sözleşmeleri, savaşta insani muamele için uluslararası yasal standartlar oluşturan dört antlaşma ve üç ek protokolden oluşuyor. Ancak Dr. Mehmet Ali Tuğtan’a göre 196 ülkenin imzacı olduğu sözleşmelerin hükümlülüklerini devletlere zorla uygulatacak bir mekanizma yok:
“Cenevre Konvansiyonları savaş hukukunun temelini oluşturuyor. 19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başında ortaya çıkan hukuki metinlerden kaynaklanıyorlar. 1970’lerde gerilla savaşlarının ortaya çıkmasıyla bu metinler genişletiliyor. Temelde metnin amacı Ukrayna’da olduğu gibi uluslararası savaşlarda düzenli orduların uyacağı kuralları belirlemek ki büyük çaplı savaşlarda büyük insan kayıplarının önüne geçilebilsin. Ancak bu tür konvansiyonların temel sorunu bağlayıcılıklarının olmaması. Şu an uluslararası sistemin içerisinde ne Cenevre Konvansiyonları’nı ne de benzer metinleri bir ulus devlete zorla uygulatacak bir mekanizma yok. Uyulmadığı takdirde yaptırım uygulamaktan başka yapılabilecek bir şey yok. Yani siz savaş suçu işlediği için bir ülkeyi kendi rızası hilafına yargılayıp ona yaptırım uygulayamazsınız. Ancak bu tür konvansiyonların uluslararası sistemde bir caydırıcılıkları vardır. Özetle şunu söylerler: ‘Oyunun kuralları bu, bunun ötesine geçmesen iyi olur.’“
“Bağlayıcılık, uluslararası toplumun birlikte harekete etmesiyle olur”
Tuğtan’a göre Cenevre Sözleşmeleri’nin bağlayıcılığı için uluslararası toplumun birlikte hareket etmesi şart:
“Benzer şeyler Amerika Birleşik Devletleri’nin Körfez Savaşı sırasında Irak’ta uranyum uçlu tanksavar mermileri kullanması, İsrail’in Gazze’de fosfor bombası kullanması nedeniyle de söylendi ancak bunların somut bir sonucu olmadı. Çünkü burada bağlayıcılık ancak uluslararası toplumun hep birlikte hareket etmesiyle olabiliyor.”
Rusya’nın vakum silahını kullanması ne anlama gelir?
Tuğtan’, Rusya’nın bu tür silahları kullandığının ispatlanması durumunda Ukrayna’ya uluslararası desteğin artacağı ve Rusya’ya karşı yaptırımların ağırlaşacağı görüşünde:
“Bu tür silahların kullanımı, Rus ordusunun kitlesel ateş destek platformlarını daha acımasızca ve hedef gözetmeksizin, savaşı kazanma amacıyla büyük sivil kayıpları göze alması anlamına gelir ve o zaman Ukrayna’ya olan uluslararası destek belirgin biçimde artar ve Rusya’ya yönelik yaptırımlar daha da sıkılaşır. Çünkü Çin dahil olmak üzere herkes büyük insani kayıplara yol açacak bir krizin istenmediğini Rusya’ya söylemiş vaziyette ancak bunun için henüz erken. Doğrulanması, teyit edilmesi gerekiyor.”
