Türkiye’de Rus oligarklar: Girişimleri, ilişkileri, sahip oldukları

Rusya’nın süper zenginleri oligarklar, ülkelerinin Ukrayna’ya saldırısının ardından dünyanın pek çok ülkesi tarafından çeşitli yaptırımlara maruz kalıyor. Her biri milyarlarca dolar servete sahip, genellikle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yakın ilişkileri bulunan bu kişilerin enerjiden turizme, madencilikten taşımacılığa kadar hemen her alanda devasa şirketleri bulunuyor. Peki Rus oligarkların Türkiye’de bilinen faaliyetleri neler?

Leonid Mikhelson

66 yaşındaki Leonid Mikhelson, Rusya’nın en büyük ikinci doğalgaz üreticisi Novatek’in kurucusu, yönetim kurulu başkanı ve yüzde 25’lik hissesinin sahibi. Yaklaşık 26 milyar dolarlık serveti olduğu tahmin edilen Mikhelson aynı zamanda Rusya’nın en büyük petrokimya şirketi Sibur’un yüzde 48’lik hissesine sahip. Bu şirketteki payının yüzde 17’sini ise 2017 yılında Putin’in eski damadı Kirill Shamalov’dan satın aldı.

Rönesans Holding, Sibur’un dev petrokimya tesisinin inşasında yer aldı

Sibur’a ait Sibirya bölgesinde inşa edilen Rusya’nın en büyük petrokimya tesisi ZapSibNeftekhim’in 2015-2020 arasında süren inşaatında Türkiye’den Erman Ilıcak’ın sahibi olduğu Rönesans Holding de yer aldı. Rönesans Holding Mekanik İşler Şefi Burak Ergüleç, 2019’da Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada “Sorun yaşamadan böyle bir projenin altından kalkmayı başardık. Çok şey öğrenmiş olduk. Beyaz yakalı, mavi yakalı çok sayıda personel de yetiştirmiş olduk. İnşaatın en pik noktasında 20 bin civarında çalışanımız oldu. Bunun üstesinden gelebildik” dedi.  

Sibur İcra Direktörü Sergey Komışan ise Ekim 2021’de konuyla ilgili olarak “Rönesans şirketiyle iyi deneyimlerimiz var. Diğer inşaat ve projelerimizde de Türk ortakların katılımına her zaman açığız” diye konuştu. Komışan, Sibur’un Türkiye’deki faaliyetlerine ilişkin olarak ise şunları söyledi: 

“Türkiye şüphesiz Sibur’un ana tedarik bölgelerinden biri olmaya devam edecek. Ayrıca Türkiye, ara satış ve ürünlerimizin İsrail, Kuzey Afrika gibi çeşitli bölgelere teslimat noktası olarak da önem taşıyor.“

Dünya çapında yaklaşık 70 ülkede enerji, otomotiv, inşaat, hızlı tüketim malları, kimya ve diğer sektörlerde faaliyet gösteren yaklaşık 26 bin çalışanı bulunan Sibur’un Türkiye ofisi, İstanbul-Levent’te bulunuyor.

Vagit Alekperov

Vagit Alekperov, Rusya’da Sberbank ve Rosneft’ten sonra ülkenin üçüncü büyük şirketi Lukoil’in kurucusu ve yüzde 28,3’lük hissesinin sahibi. 100 binden fazla çalışanı bulunan şirket, 2020 yılında 72 milyar dolar gelir elde etti. 71 yaşındaki oligarkın servetinin 10.5 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. 

Akpet’i 2008’de satın aldı

Lukoil, Türkiye pazarına 1998’de girdi, 2008’de ise yaklaşık 555 milyon dolara akaryakıt şirketi Akpet’i satın aldı. Şirketin bu yıl itibariyle Türkiye’de Lukoil ve Akpet isimleri altında yaklaşık yüzde 5’lik pazar payı ve 600’e yakın akaryakıt istasyonu bulunuyor.

Mübariz Mansimov ile ilişkisi

Alekperov’un İstanbul Levent’teki The Edition Hotel’i, adı Türkiye’de organize suç örgütü lideri Sedat Peker’in Bodrum Yalıkavak Marina ile ilgili iddialarıyla gündeme gelen Azeri iş insanı Mubariz Mansimov’dan 2015’te satın aldığı iddia edildi.

 

Mansimov’un şirketinden Alekperov’un şirketine dava

Reuters’ın 2017 yılındaki haberine göre, Mubariz Mansimov’a ait Palmali Denizcilik 2017’de, Alekperov’a ait Lukoil’e bağlı Litasco firmasına, iki şirket arasındaki uzun vadeli sözleşmede Litasco’nun ihlalleri olduğunu öne sürüp Londra Yüksek Mahkemesi’nde dava açmış ve 2 milyar dolar tazminat talep etmişti.  İki şirket 2017’nin Nisan ayında 10 yıllık petrol ve petrol türevi taşımalarını gerçekleştirmek için sözleşme imzalamıştı.

Çırağan Sarayı’nda Samsun-Ceyhan Petrol Boru Hattı görüşmesi

2010 yılında dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Lukoil‘in İstanbul Çırağan Sarayı‘ndaki yönetim kurulu toplantısına katıldı. Toplantıda yapımı planlanan Samsun-Ceyhan Boru Hattı Projesi konuşuldu. Vagit Alekperov’un da katıldığı toplantıda söz alan Yıldız “Şu anda toplantı yaptığımız yer İstanbul Boğazı‘nın hemen kenarında, Samsun-Ceyhan ham petrol boru hattını çok ilgilendiren bir yerdeyiz. Tabii ki bu proje Sayın Putin’in, Sayın (Rusya Başbakan Yardımcısı İgor) Seçin‘in ve Rusya‘daki sektör sahiplerinin hep birlikte Türkiye‘de sahiplendiği bir proje haline gelmiştir. O yüzden bu proje inşallah gerçekleşecektir” derken Alekperov, yönetim kurulu toplantısını Türkiye‘de yapmalarının tesadüf olmadığına dikkat çekerek “Türkiye‘ye, ekonomik ve ticari ilişkilerimize çok önem veriyoruz‘‘ diye konuşmuştu. Başlangıç noktası sonradan Samsun’dan Ordu-Ünye’ye kaydırılan boru hattı projesinde şu ana kadar bir ilerleme kaydedilmiş değil.

Vladimir Lisin

20 milyar dolar serveti olduğu tahmin edilen Vladimir Lisin, Rusya’nın en büyük çelik üreticisi Novolipetsk’in yanı sıra, demiryolu taşımacılığı işletmesi Freight One, liman tesisleri işletmesi UCLC Port, ve nakliye şirketi VBTH’nin de sahibi.

Türkiye ofisini 2017 yılında açan Novolipetsk’in internet sitesinde yer alan bilgilere göre şirket, ihracatının yüzde 20’sini Türkiye’ye yapıyor.

Uçak krizinin ardından ithalat vergisi

24 Kasım 2015’te Rusya Hava Kuvvetleri’ne ait Suhoy Su-24 tipi uçağın sınır ihlali gerçekleştirmesinden dolayı Türk Hava Kuvvetleri tarafından düşürülmesinin ardından yaşanan Türkiye-Rusya arasındaki gerilimli süreçte Ankara, Novolipetsk’in de dahil olduğu üç Rus çelik üreticisi şirketin Türkiye’deki faaliyetleri için yüzde 14 ithalat vergisi getirmişti. 

Vladimir Potanin

Vladimir Potanin, dünyanın en büyük rafine nikel üreticisi Norilsk Nickel’in yüzde 36’lık hissesinin sahibi. 27 milyar dolarlık servete sahip olduğu tahmin edilen 61 yaşındaki oligarkın sigortadan medyaya, tarımdan petrol sektörüne pek çok yatırımı bulunuyor.

“Ankaralı oligark”

Moskova doğumlu Potanin, ilkokulu Ankara’daki Sovyet Büyükelçiliği’nin ilkokulunda okudu. Babası, iki ülke arasındaki ekonomik işbirliği kapsamında İzmir Aliağa Rafinerisi projesinde görev aldı.

‘Getir’e 35 milyon dolarlık yatırım

2021 yılında Potanin’in şirketi Interros’un en büyük yatırımcısı olduğu Winter Capital Partners, Türkiye’de Nazım Salur tarafından kurulan Getir adlı şirketin 35 milyon dolarlık payını satın aldı.

Alexey Mordashov

Dünyanın en büyük seyahat ve turizm şirketlerinden biri olan TUI Group’un yaklaşık yüzde 30’una sahip, aynı zamanda Rusya’nın en büyük çelik ve madencilik şirketlerinden Severstal’ın ana hissedarı olan 56 yaşındaki Alexey Mordashov’un yaklaşık 30 milyar dolar serveti olduğu tahmin ediliyor.

Türkiye’de lüks oteller sahibi

TUI Group’un Türkiye’de sahibi olduğu bazı oteller şöyle:

Tui Blue Grand Azur (Marmaris), TUI blue Pascha Bay (Alanya), TUI Blue Palm Garden (Antalya-Side), TUI Blue Sarıgerme Park (Muğla), TUI blue Seno (Muğla), TUI blue Tropical (Muğla), TUI MAGIC LIFE (Antalya-Belek) ve TUI MAGIC LIFE (Bodrum).

Alisher Usmanov

69 yaşındaki, yaklaşık 16 milyar dolarlık bir servete sahip olan oligark, Rusya’nın en büyük demir-çelik firmalarından Metalloinvest’in sahibi. Erken bir Facebook yatırımcısı olan Alisher Usmanov, cep telefonu üreticisi Xiaomi’nin de ortakları arasında. Rus milyarder, İngiliz futbol kulübü Arsenal’e ait yüzde 30’luk hissesini ise 2018 yılında 700 milyon dolara satmıştı.

Usmanov’un Dilbar isimli yatı, geçmiş yıllarda Türkiye’nin turistik bölgelerinde sıkça görüldü. 2018’de yaklaşık 600 milyon dolar değerindeki yatıyla Marmaris’e gelen Usmanov, 400 bin litre yakıt almıştı. Almanya, 3 Mart 2022 günü bu yata el koyduğunu açıkladı.

Mikhail Fridman

Ukrayna doğumlu, 57 yaşındaki Rus oligark, çokuluslu bir Rus holdingi olan Alfa Group’un kurucusu. Grup, Alfa Bank, Amsterdam Ticaret Bankası, TNK-BF adlı petrol şirketi gibi kuruluşlara sahip.

Turkcell’in ortağı

Mikhail Fridman’ın sahibi olduğu LetterOne adlı şirket, Turkcell’in yüzde 24,8’lik hissesine sahip. Şirket, Turkcell’e ilk olarak 2005 yılında, Fridman, Çukurova Grubu’nun Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu’na (TMSF) olan borçlarını kapatması için kuruma yaklaşık 3 milyar dolar borç vermesiyle ortak olmuştu.

BeşiBirYerde (79): En zengin beş Rus oligark, kaç paraları var, nasıl zengin oldular?