Otoriter yönetimiyle sık sık eleştirilerin hedefi haline gelen Macaristan’ın popülist-milliyetçi başbakanı Viktor Orbán, yarın (3 Nisan) siyasi kariyerinin en zor sınavını verecek. Farklı eksenlerdeki muhalif partilerin ortak adayı Peter Marki-Zay ile yarışan Orbán, ya iktidarına devam edecek ya da yerini muhalefetin ortak adayına bırakacak. Medyascope’un “Macaristan kader seçimine gidiyor” serisinin üçüncü bölümünde, altı muhalefet partisinin ortak adayı Peter Marki-Zay hakkında bilmeniz gerekenleri derledik.
Yarınki seçimlerde Macaristan’da 12 yıl önce göreve gelen Başbakan Viktor Orbán iktidarını dört yıl daha uzatmak için çalışırken; Peter Marki-Zay’in liderliğini üstlendiği altı muhalefet partisi, Orbán’ın kaderini belirleyecek bu seçimde ülkede yeni bir değişim için yarışacak.
Peter Marki-Zay kimdir?
49 yaşındaki Peter Marki-Zay, Macaristan’ın güneydoğusundaki Hódmezővásárhely kasabasında doğdu. Muhafazakâr bir ailede büyüyen Marki-Zay, üniversite hayatını Macaristan’da geçirdi. Kendisini tarihçi, ekonomist, pazarlamacı ve elektrik mühendisi olarak tanımlayan Marki-Zay, beş yıl boyunca Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Kanada’da çalıştı.
Marki-Zay, kendisini bağımsız bir siyasetçi olarak tanımlıyor. Macaristan’daki herhangi bir partinin görüşlerine yakın olmadığını da belirten Marki-Zay’in siyasi kariyeri, 2018’de Hódmezővásárhely kasabasında belediye başkanlığı için yarışmasıyla başladı.
Marki-Zay, 2018’den beri Hódmezővásárhely kasabasının belediye başkanı olarak bir deneyim kazanmayı başardı ve ülke çapında güçlü bir aktivist ağı kurdu. Bu aktivist ağı, “Herkesin Macaristan Hareketi” olarak adlandırılıyor.
Ortak aday nasıl belirlendi?
Genel seçimlere yaklaşırken muhalefet bloku ortak bir aday çıkarma konusunda anlaşmıştı. Bu yüzden Eylül 2021’de muhalefetin başbakan adayının belirleneceği bir önseçim düzenlendi. Önseçimlerde eski Macaristan Başbakanı Ferenc Gyurcsány’nin sol görüşlü eşi Klara Dobrev, Budapeşte Belediye Başkanı Gergely Karacsony ve bağımsız siyasetçi Peter Marki-Zay, ikinci turda yarışmaya hak kazandı.
Gergely Karacsony’nin ikinci turdaki seçimlerden çekilmesiyle birlikte Marki-Zay, 17 Ekim’deki önseçimlerde yüzde 56,7 oy oranıyla muhalefetin ortak adayı oldu. Sonuçların açıklanmasından sonra Klara Dobrev, Peter Marki-Zay’in ortak adaylığını şu sözlerle kutladı:
“Bundan sonra ben de Peter Marki-Zay’i destekliyorum.”
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Marki-Zay’in muhalefetin başbakan adayı olmasının ardından Viktor Orbán’ın partisi Fidesz, Marki-Zay’i “kariyer solcusu” olarak niteledi. Fidesz’in iddiasına göre Marki-Zay, sol partilerle kendilerini siyasete geri getirecek bir anlaşma imzaladı. Fidesz, aynı anlaşmada vergilerin yükseltilmesi için de görüş birliği olduğunu iddia etti.
Kendisini muhafazakâr bir siyasetçi olarak tanımlayan Marki-Zay, Orbán’ın göçmenlik ve LGBTİ+ karşıtlığı gibi kutuplaştırıcı politikalarına alternatif arayanlar da dahil olmak üzere, sol ve sağdan bütün seçmenler için makul bir seçenek olarak görülüyor.
“Dürüst bir aile babası”
49 yaşındaki Peter Marki-Zay, yedi çocuk babası. Aile babası görünümüyle ve taşra kökleriyle Orbán’ın karşısına çıkmış en büyük tehdit olarak görülüyor. Beş üniversite diplomasıyla da eğitimli imajı çizen Marki-Zay, nasıl bir gelecek için mücadele ettiğini şöyle dile getirmişti:
“Benim görevim, yedi çocuğumun da ülkelerinin dışına çıkmaması. Gençler, kaçmak istemeyecekleri bir ülke hayali kuruyorlar.”
Ayrıca, yolsuzluklara karşı çıkışları ve Macaristan’daki geçim sorunlarına sert eleştirilerde bulunmasıyla Marki-Zay, dürüst ve güvenilir bir lider profili çiziyor.
Katolik ve muhafazakâr olması nedeniyle de Orbán’ın politikalarından uzaklaşan muhafazakâr kesimden oy alabileceğini iddia eden Marki-Zay, Fidesz’in muhalefete neden kendisi üzerinden saldıramayacağını daha önce şu sözlerle anlatmıştı:
“Yedi çocuk babasıyım, Katoliğim ve muhafazakârım. Fidesz’in kişisel olarak bana söyleyeceği hiçbir şey yok!”
Marki-Zay’in hedef kitlesi kimler?
Kararsız seçmenler, Macaristan’daki seçimlerin gidişatına yön verecek. Marki-Zay, Reuters’a verdiği demeçte seçimi kazanmaları için kararsız seçmenlerin kritik olduğunu belirtmişti:
“Bu seçimi kazanmalıyız. Özellikle de kararsız seçmenleri kazanmalıyız. Kararsız seçmenleri, eski Fidesz seçmenlerini ve şimdiki hükümetten bıkan ama muhalefetten de memnun olmayan seçmenleri kazanmamız gerekiyor. Onlar değişim istiyor ancak karşılarında bir alternatif görmüyorlar.”
Marki-Zay ve muhalefetin vaatleri neler?
Marki-Zay, önseçimlerde yarıştığı rakibi Dobrev ile üç politika önerisinde anlaşmıştı:
- Ülkenin para birimi Macar Forinti, en acil şekilde euro ile değiştirilecek.
- Avrupa Cumhuriyet Savcıları Ofisi’ne katılınacak.
- Rus finans ve teknolojisine sahip Tuna Nehri üzerindeki Paks’ta Fidesz onaylı nükleer enerji genişlemesi iptal edilecek.
Marki-Zay bir konuşmasında Fidesz’i ve Orbán’ı yolsuzlukla suçlamıştı:
“Orbán’ın sınırsız gücü doğal olarak sınırsız bir yolsuzlukla sonuçlanıyor. Milyonlarca Macar geçimlerini sağlamak için mücadele ederken küçük bir kısım ise zenginlikte yüzüyor. Bir bakıyoruz ellerinde yatlar, özel jetler ve villalar var.”
Marki-Zay belediye başkanlığını kazandıktan sonra da “Bütün sınıfa zorbalık yapan büyük çocuklardan kurtulmak istiyoruz” diye konuşmuştu.
Muhalefetin ortak adayı Marki-Zay, liderliğindeki bir hükümetin “yolsuzluğun kökünü kazımak” ve asgari ücreti yükseltmek gibi hedeflerinin olduğunu belirtmiş ve aynı zamanda kendi iktidarında bir yolsuzlukla mücadele dairesi kuracağını da söylemişti.
Marki-Zay’ın bir diğer vaadi de, Orbán’ın göçmenleri uzak tutmak için 2015’te Sırbistan sınırına inşa ettiği çiti kaldırmak.
Marki-Zay, Macaristan Anayasası’yla birlikte Orbán’ın iktidarını sağlamlaştırmasına yardımcı olan bir dizi yeni yasayı da eleştiriyor. “Orbán’ın liberal olmayan devleti” olarak tanımladığı bu sistemi değiştirmek de asıl hedefi:
“Birilerinin tüm gücü elinde toplamasını engelleyecek denge-denetleme mekanizmasına sahip bir anayasa istiyoruz.”
Reuters’a konuşan Marki-Zay, vaatlerinin arasına yoksul çocukların eğitime erişimini artıracağını ve gençlere de daha ucuza belediye evleri vereceğini de eklemişti.
Marki-Zay’in politik fikirleri neler?
Marki-Zay, Avrupa ve Batı ile ilişkileri güçlendirmeyi savunuyor. Aynı zamanda, Macaristan’ın NATO’nun bir üyesi olarak kalmasını savunan liderlerden biri.
Seçilmesi halinde yasaları tekrardan düzenleyeceğini ve eşcinsel evliliği yasalarla güvence altına alacağını söyleyen Marki-Zay, Orbán hükümetinin bir kısım açıklamalarını homofobik ve zenofobik (yabancı düşmanı) bulduğunu belirtmişti.
Fidesz’in Marki-Zay’i sol tandanslı bir siyasetçi olduğunu iddia etmesi üzerine Marki-Zay, “İsa’nın kendisi de sol tandanslı bir kişilikti” diyerek yanıt vermişti.
Reuters’ın haberine göre vaatleri arasında asgari ücreti yükseltmek de bulunan Marki-Zay, Fransız Komünist Partisi’nin yayın organı L’Humanité’ye göre ise neoliberal düşünceleriyle biliniyor. Marki-Zay, asgari ücreti yükseltmeden de piyasanın dengesini bulabileceğini düşünüyor.
Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaş Macaristan’daki seçim sürecini nasıl etkiledi?
Orbán hükümeti, muhalefetin Macar halkının güvenliğini düşünmeden Macaristan’ı savaşın içine sürüklediğini iddia etmişti. Marki-Zay ise seçmenlerine Batı ile Doğu arasında bir seçim dönemi geldiğini ve Orbán’ın Doğu’yu tercih ettiğini anlatmaya çalıştı ve bununla birlikte Orbán’ın bu tercihinin demokratik haklara zarar verdiğini ve vereceğini belirtti.
Marki-Zay’e göre Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Sovyet İmparatorluğu’nu tekrar canlandırmaya çalışıyor. Orbán’ı da Putin ile yakınlığı yüzünden eleştiren Marki-Zay, Orbán’ın katillerle mağdurlar arasında nasıl bir politika izleyeceğine henüz karar veremediğini söyledi.
Altı muhalefet partisi nasıl birleşti?
20 Aralık 2020’de Macaristan’da altı siyasi parti, 2022 seçimlerinde Orbán hükümetine son vermek için ortak bir şekilde çalışacaklarını açıkladı. Altı muhalefet partisi içinde sağ ve muhafazakâr tandanslı Jobbik-Daha İyi Bir Macaristan Hareketi, merkez solda konumlanan sosyal demokrat Macar Sosyalist Partisi (MSZP), sosyal liberal Demokratik Koalisyon (DK), yeşil liberal politikalarıyla bilinen Macaristan Yeşiller Partisi (LMP), merkez solda konumlanan ve yeşil politikalarıyla bilinen Macaristan için Diyalog (PM) ve liberal Momentum Hareketi bulunuyor.
Muhalefet partilerinin 2022 seçimlerinde Orban’a karşı tek adayla seçime gideceklerini ve ortak seçim listesiyle yarışacaklarını belirtmelerinin ardından, partiler bu birlikteliğin amacını “yaşanabilir, bağımsız ve başı dik bir Macaristan yaratma” olarak nitelendirdi. Öte yandan partiler, daha önce yolsuzluğa bulaşmış veya Fidesz ile bir ilişki kurmuş herhangi birini aday göstermeyeceklerini ilan etti.
Muhalefet partilerine göre başarılı olmanın tek yolu farklılıkları bir kenara bırakarak Macaristan için ortak bir mücadele yürütmek.
Geçmişi ve ideolojik konumlanışı farklı olan altı siyasi partiyi birlikte tutmanın zorluklarından bahseden Marki-Zay, bu birlikteliğin önemini şu sözlerle anlatmıştı:
“Birçok konunun detayında henüz anlaşmışlığımız yok. Buna rağmen prensipler konusunda hemfikiriz. Bu çok zor bir iş ancak bu altı partiyi birlikte tutmamız da mümkün.”
Marki-Zay’in önseçimi kazanarak altı muhalefet partisinin ortak adayı olmasıyla birlikte seçimlere kadar düzenlenen anketlerde Orbán’ın ve Marki-Zay’ın oy oranları birbirlerine çok yakın görünüyordu. Marki-Zay’ın altı muhalefet partisini bir arada tutarak seçimlere gitmesinin başarıyla sonuçlanıp sonuçlanamayacağı ise yarınki seçimlerde belli olacak.
