Küresel balık üretiminin 179 milyon tonu aştığı bilinirken balık üretimi ve tüketimi sırasında gerçekleşen israf büyük sorun haline geldi. Balıkçılık esnasında, dağıtımda ve satımda kaybolan veya israf edilen balıkların sayısı 2019’da 230 bin tona ulaştı. Uzmanlar bu rakamın 2050’ye kadar ikiye katlanacağını öngörüyor. Atık balık sorunu arttıkça fiziksel bir yok oluşla birlikte 3 milyar insanın da balık tüketiminde sorun yaşayacağı belirtiliyor.
Hollanda’ya ait bir balıkçı teknesi, Şubat 2022’de okyanusa 100 bin ölü balık bıraktı. Teknenin sahibi bunun hatalı ağ salımı olduğunu iddia ederken çevre aktivistleri ise balıkların bilerek öldürüldüğünü iddia ediyor. Bu olay, okyanuslarda ve denizlerdeki balıkçılık faaliyetleri ve atık balıklar hakkında soru işaretleri oluşturdu.
Uluslararası balık üretimi 179 milyon tona ulaştı
Doğal Yaşamı Destekleme Derneği’nin (WWF) bir raporuna göre Avrupa Birliği (AB) karasularında 2019’da en az 230 bin ton balık atık hale geldi. Atıkların yüzde 92’si ise deniz tabanını kazıyan ve yoluna çıkan her şeyi toplayabilen bir balıkçılık yöntemi olan “dip trolü” sebebiyle gerçekleşiyor.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) raporunda 2018’de uluslararası balık üretiminin 179 milyon tona ulaştığı belirtiliyor. 179 milyon tonun 156 milyon tonu ise tüketim için kullanılıyor.
FAO’ya göre okyanuslardan, göllerden ve balık çiftliklerinden toplanan tüm balıkların, kabukluların ve yumuşakçaların yüzde 35’i bir tabağa ulaşmadan çöpe gidiyor ya da kayboluyor. Balıkların çabuk bozulması onların atık hale gelmesini hızlandırıyor. Bu sorun, tedarik zincirinin her adımında balıkların kanamasıyla daha da artıyor. Aynı zamanda balıklar gereğinden fazla balıkçılık, kirlilik ve iklim krizi sebepleriyle de tehdit altındalar.
Mevcut balık tüketim oranının 2050’ye kadar ikiye katlanması bekleniyor. Uzmanlar bu oranların tehlikeli olduğunu belirtiyor ve acil önlem alınması gerektiğinin altını çiziyorlar.
Balık atığının başlıca sebepleri ekonomik ve siyasi politikalar
İnsanlar tarafından tüketilen tüm balıkların neredeyse yarısı denizde avlanıyor. Küresel deniz stoklarının yüzde 34’ü aşırı avlanmaya maruz kalıyor. Buna ek olarak istemsiz avlanma da bir problem teşkil ediyor. Her yıl avlanan balıkların yaklaşık yüzde 10’u istemsiz avlanan balıklardan oluşuyor. Uzmanlar, bu durumun başlıca suçlularının “belirsiz av araçlarına” ve balıkçıların “hedef dışı türleri çöpe atmalarına” izin veren politikalar olduğunu belirtiyor.
Atık balıklar sadece fiziksel bir yok oluş anlamına gelmiyor. Ayrıca atık balıklar beslenme düzeni balığa bağlı 3 milyar insan için büyük bir kayıp anlamına geliyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Britanya Kolumbiyası Üniversitesi’nden Profesör Rashid Sumaila, balık atıklarının artmasında ekonomik etkenlerin de olduğunu şöyle açıkladı:
“Bence denizdeki balık atıkları ile verilen sübvansiyonlar arasında ciddi bir bağlantı var.”
Sübvansiyonlar küçük çaplı balıkçıları korumak için veriliyordu. Sumailia’nın araştırması ise bugün 34.5 milyar dolarlık sübvansiyonların yüzde 80’inin büyük endüstrilere gittiğini ortaya çıkardı.
Son olarak, habersiz avlanma yasal olmayan avlanma ve hedef dışı avlanma da küresel atık balık oluşumunda büyük rol oynuyor.
Düşük gelirli ülkelerde atık balıkların oranı oldukça yüksek
FAO’nun ölçümlerine göre tüm balıkların yüzde 27’si karaya getirildikten sonra kaybediliyor ya da israf ediliyor. Düşük gelirli ülkelerde büyük ölçüde israf olmadığını ancak çeşitli sebeplerle balıkların kaybedildiği biliniyor.
Uzmanlar tarafından yapılan bir araştırmaya göre Ghana, Burkina Faso ve Togo’da karaya getirilen balıkların yüzde 65’i kaybediliyor. Bunun nedenleri arasında depolama ve soğutma tesislerin olmaması ve uzun tedarik zinciri içinde kötü taşıma gibi nedenler gösterilebilir.
Dağıtım sırasında da birçok balık kayboluyor. Dağıtım sırasında kaybolan balıkların çoğu ise orta gelirli ve yüksek gelirli ülkelerde görülüyor. FAO’nun verilerine göre Kuzey Amerika ve Avrupa’da balık israfı oldukça yüksek bir oranda bulunuyor.
Atık balık oluşumunun önüne nasıl geçeriz?
Uzmanlar, atık balık oluşumunu baştan önlemenin israftan en iyi korunma yöntemi olduğunu belirtiyor. Balıkçıların kullandığı ekipmanlar düzenlenmeli ve gereksiz avlanmanın önüne geçecek ekipmanlar kullanılmalı. Bunların yanında sübvansiyonlar da daha işe yarar bir biçimde kullanılmalı.
Atık balık oluşumunu engellemek için uzmanlar insanların dondurulmuş balık kullanmaya alışması gerektiğini belirtiyor. Böylece taze balık tüketimini azaltarak israf olan balık sayısını da azaltabilmek mümkün.
Ayrıca balıkçıların, balıkçılık üzerine daha detaylı eğitim almaları da talihsiz balık kaybının önüne geçmek için bir şart olduğu belirtiliyor.
Kaynak: Guardian
Derleyen: Burak Siperli
