Nureddin Nebati 57 yaşında, Şanlıurfalı ve İstanbul Üniversitesi Kamu Yönetimi mezunu. Aynı üniversitede Uluslararası İlişkiler alanında yüksek lisans, Kocaeli Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi alanında doktora yaptı. İş hayatında tekstil ve akaryakıt istasyonu işletmeciliği ile uğraştı. Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) 30 Haziran 2012’deki 4. Olağan Kongresi’nde partinin Merkez Karar Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi. 2011 seçimlerinde İstanbul’dan, Haziran 2015 seçimlerinde Şanlıurfa’dan, Kasım 2015 seçimlerinde de tekrar İstanbul’dan milletvekili seçildi. Partide Genel Merkez Mali ve İdari İşler Başkanı ve Genel Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. Bugün ise Hazine ve Maliye Bakanı olarak Türkiye ekonomisinin başında.
Nebati, Berat Albayrak döneminin üç bakan yardımcısından biriydi. Albayrak’tan sonra iki bakan yardımcısı Osman Dinçbaş ile Bülent Aksu görevden alınırken o yoluna devam etti.
“Düşük faiz, yüksek üretim”
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ihracatı artırmaya yönelik yeni ekonomi modelini açıkladığı 25 Kasım 2021 günü Twitter hesabından, “Sadece faiz ve döviz kuru ikilisini esas alan bir makroekonomik yaklaşım yerine düşük faiz yüksek üretim hacmine dayanan temel politika ekseninde yüksek istihdam, yüksek ihracat, düşük cari açık ve düşük dış borç hedeflenmektedir” paylaşımında bulundu. Bir hafta sonra, 2 Aralık 2021’de Lütfi Elvan’ın istifasıyla boşalan Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğuna Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın atamasıyla oturdu.
Göreve geldiği gün Dolar/TL kuru 13 lira 47 kuruş, Merkez Bankası’nın belirlediği politika faizi yüzde 15, yıllık enflasyon oranı ise yüzde 21’di. Ancak aralık ayı, Türkiye ekonomisinde son yıllarda yaşanan en hareketli aylarından bir oldu.
“Bu, Türkiye modeli”
Nebati’nin Türkiye gündemine oturan ilk açıklaması bakanlığının 12. gününde, 13 Aralık’ta HaberTürk’ten Sevilay Yılman’a verdiği röportajda geldi. Burada sarf ettiği bazı cümleler günlerce Türkiye gündemini meşgul etti:
- “Bizim modelimiz Çin Modeli, Güney Kore modeli filan değil. Bu, Türkiye modeli.”
- “Göreceksiniz, çok hızlı bir şekilde düzelecek ekonomi. Yeter ki bize güvenilsin. Faiz artırmayacağız. Bu işi faiz artırmadan da yapabildiğimizi göreceksiniz. Sadece güven.”
- “Model tutmazsa üzülürüm. Çünkü ya kahramanı olacağım çocuklarımın ya da boynu bükük bir şekilde eve döneceğim ve onların da boynunu bükmüş olacağım. Ben eve boynu bükük dönemem.”
- “Hiçbir şekilde bize inanmayanlar. Onlara diyorum ki; ‘Sen maaş alıyorsun. En fazla neyini kaybedersin? Enflasyonun altında ezilirsin. Ama ben bütün varlığımı kaybederim bu iş düzelmezse eğer.'”
Kurda şok artış
12 Aralık’ta 13 lira 80 kuruş seviyelerinde seyreden Dolar/TL kuru, bu açıklamaların ardından yaklaşık bir hafta sürecek hızlı yükselişine başladı. 15 Aralık’ta 14 lira 80 kuruş seviyelerine çıkan kur, 16 Aralık’ta Merkez Bankası’nın politika faizini yüzde 15’ten 14’e çekmesiyle 16 lira 40 kuruşa tırmandı. Nebati, 17 Aralık’ta “Türk modeli dediğimiz şey, 19 yıldır Sayın Cumhurbaşkanımızın ara ara ifade ettiği ama bizim tam zamanında bir şeyler söylediğimiz dönemdeyiz” derken, kurdaki artış, 20 Aralık akşamı Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Kur Korumalı Mevduat” uygulamasını açıkladığı konuşmasına kadar sürdü. Kur 18 lira 40 kuruş seviyelerine dayandı.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Erdoğan’ın yeni ekonomi modelini açıklamasının ardından kurda kısa sürede sert düşüş yaşandı, 12’li seviyeler görüldü.
“Gözlerime bakar mısınız? Ne görüyorsunuz gözlerimde?”
Bakan Nebati, bu olayın ardından bir haftada üç televizyon programına katıldı. Erdoğan’ın açıklamalarını, yeni ekonomi modelini ve kurdaki sert düşüşü ilk olarak 21 Aralık akşamı TRT canlı yayınında değerlendirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir manifesto yayınladığını, kurun üzerindeki köpüğün gittiğini ve artık normalleşme sürecine girildiğini söyledi. Bu yayında söylediği “Ekonomi gözlerdeki ışıltıdır” cümlesi ve program sunucusu ile diyaloğu tartışıldı, uzun süre gündemde kaldı:
- Nebati: “Rakam vermeyeyim şimdi. Gözlerime bakar mısınız? Ne görüyorsunuz gözlerimde?”
- Sunucu: “Orada o sevinci görüyorum ama rakamları duymayı isterim. Ekonomi rakam işi.”
- Nebati: “Ekonomi rakam işi, ekonomi temenni işi, ekonomi güven işi, ekonomi istikrar işi, beklenti işi. Ekonomi gözlerdeki ışıltıdır.”
İki gün sonra katıldığı başka bir yayında ise büyük yatırımcının kurdaki hızlı düşüşten kendisini koruduğunu, küçük yatırımcının ise çarpıldığını söyledi. Nebati, yeni modelden umutlu olduğunu da vurguladı: “Yaza kalmadan çok hızlı bir değişimi göreceğiz. Güven geldi. Bu yazdan itibaren hızlı bir şekilde dönüşümü göreceğiz.”
“Lan nasıl?”
Nebati, 29 Aralık 2021’de katıldığı CNN Türk yayınında ise 20 Aralık gecesini şöyle değerlendirdi:
“Cumhurbaşkanımızın o kürsüye çıkışından hissediyorsunuz olacakları. Bir şeyler oluyor, zaten büyük bir özgüvenle gelmiş. Lütfen iki kabine toplantısı sonrasındaki söylemlere bakın. Büyük bir özgüvenle gelmiş, inanmış. ‘Evet buldum, buldum faiz artırılmadan bu işlerin olacağını’ söyleyecek bir edayla geliyor, büyük bir enerjiyle söylüyor ve biz bekliyoruz sözünün bitmesini. Sözü bitiyor, anında telefonlara takır takır şeyler gelmeye başlıyor, döviz fiyatları düşüyor. Düşmesini bekliyoruz ama bu kadar hızlı açıkçası, yerimde duramıyorum kıpır kıpırım. Ben şunu yaptım ‘Ya arkadaşlar biz bir şey yaptık mı?’ ‘Yok efendim.’ Lan nasıl? Harika, muhteşem bir şey çünkü orada kurumlar yok.”
“Kur artık tartışılır olmaktan çıktı”
Nebati, yıllık enflasyonun Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yüzde 36 olarak açıklandığı aralık ayının ardından yeni yılın ilk günlerinde Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genişletilmiş Başkanlar Kurulu Toplantısı’nda konuştu, artık ortodoks politikaların bittiğini heterodoks politikalara geçildiğini söyledi, kurun ise gündemden çıktığını savundu:
“Kur artık tartışılır olmaktan çıktı. Özellikle kur korumalı mevduat ürününü en çok benimseyen tedbir paketi silsilesinde birinci sıraya oturtan bir sonuç almış olduk. Serbest piyasa koşulları altında döviz kurları dengeye kavuştu artık gündemimizden çıkarıyoruz.”
Konuşmasının devamında ise “rahat olun” mesajı verdi:
“Bu dönem herkesin kazandığı, ülke paylaşımlarının en müreffeh toplum seviyesinde olacak şekilde gerçekleştirildiği ve önünü gören, hesabını kitabını yapabilen bir dönem olacak, rahat olun.“
“Hükümete yakın bazı kaynaklar bile endişeli”
Merkez Bankası’nın politika faizini yüzde 14’te sabit tuttuğunu açıkladığı ocak ayının üçüncü haftasında Reuters, Nebati hakkında bir analiz yayınladı. Haberde, yeni bakanın iktidar içerisinde dahi endişe yarattığı, “Hükümete yakın bazı kaynaklar bile endişe beyan ederek, Türkiye’nin böylesine çalkantılı bir zamanda daha piyasa dostu bir isim seçebileceğini söylüyor” cümlesiyle vurgulandı.
“Bir takvime dayalı program ilan etmeyeceğiz”
Bakan Nebati, 22 Ocak 2022’de ekonomist ve akademisyenlerle yaptığı toplantıda enflasyonun 2022 sonuna kadar yüzde 30’un altına inme potansiyelinin olduğunu söyledi. Aynı ay resmi yıllık enflasyon yüzde 48,69 olarak açıklandı. Dolar/TL kuru ise 20 Aralık akşamından 40 gün sonra ocak ayını 13,56 seviyesinde kapadı. Nebati, aynı günlerde yeni ekonomi modeline dair “Bir takvime dayalı program ilan etmeyeceğiz. Reform programımız olmayacak. Adımlarımızı sırayla uygulamaya koyacağız. Takvime bağlamayacağız. Atacağımız adımlar olgunlaştıkça cumhurbaşkanı ilan edecek ve hemen uygulamaya girecek” yorumunda bulundu.
“Seçimlere kadar tek haneli enflasyon”
3 Şubat’ta yaptığı açıklamada, enflasyonun nisan ayında yüzde 50’nin altında bir oranla zirve yapmasını beklediğini, yaz aylarında ise düşüşün başlayacağını söyledi ve “2023 Haziran seçimlerine kadar tek haneli enflasyon yaşıyor olacağız” diye ekledi. Türk Lirası’nın değerine ilişkin ise “Daha fazla olumsuz gelişme beklemiyoruz. Dolayısıyla daha fazla değer kaybı beklemiyoruz” açıklamasında bulundu.
Bakanlık görevinde ilk yurtdışı ziyaretini 8 Şubat’ta İngiltere-Londra’ya yapan Nebati, burada çeşitli bankaların ve yatırımcıların üst düzey yöneticileriyle iki gün süren toplantılar gerçekleştirdi. Daha sonra yaptığı açıklamada, görüşmelerin çok olumlu geçtiğini söyledi. Reuters haber ajansının görüşmelerle ilgili yaptığı haberde ise Nebati’nin yatırımcılara “döviz kurunu sabit tutma, enflasyonu tek haneli rakamlara indirme ve ülkeyi dolarizasyondan uzak tutma taahhüdü verdiği” aktarıldı.
Yeni ekonomi paketi
Nebati, 11 Şubat’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüştü, 12 Şubat’ta da yeni bir ekonomi paketi açıkladı. Paketin tanıtım toplantısında “1 Mart’tan itibaren 81 ilde en az bir adet olmak üzere bin 500’ün üzerinde kuyumcunun dahil olacağı çalışmaları başlatıyoruz” dedi, yastık altındaki altınların ekonomiye kazandırılacağını söyledi. Toplantıya video konferans ile katılan Cumhurbaşkanı Erdoğan ise temel gıda ürünlerindeki Katma Değer Vergisi (KDV) oranının yüzde 8’den yüzde 1’e düşürüleceğini açıkladı.
Uykusuz dergisinin Nebati’nin açıklamalarının ardından yayımladığı kapağa Nebati, “Çok zekice ve komik” yorumunda bulundu.
Faiz 14’te kaldı
Dolar/TL kurunun 13 seviyelerinde seyrettiği şubat ayının son gününde Nebati, Twitter’dan yaptığı açıklamada “Ekonomimiz 2021 yılı son çeyreğinde yıllık bazda reel olarak yüzde 9,1 oranında büyüdü. Bu performans ile 2021 yılında verisi açıklanan G-20, OECD ve AB ülkeleri arasında en yüksek büyüme sağlayan ülke olduk” dedi. Diğer yandan Merkez Bankası’nın politika faizini yine yüzde 14’te sabit tuttuğu şubat ayında yıllık enflasyon yüzde 54,44 olarak açıklandı.
Yağ kuyrukları
Dolar/TL kurunda 14 bandı, 2 Mart günü aşılırken Nebati 3 Mart’ta 2023 seçimlerine kadar enflasyonun tek haneye ineceği söylemini yineledi. Aynı günlerde marketlerde ayçiçek yağı kuyruklarının oluştuğu görüntüler gündeme oturdu. Nebati konuyla ilgili “Böyle bir ülkede sanki yağ kuyruğu varmış gibi sanal, sonradan üretilmiş fotoğraflarla ya da bir indirim kampanyasındaki bir görüntüyü, ‘Türkiye’de yağ bitmiştir, kuyruk vardır’ gibi birtakım ihanete varan söylemlerle destekleyenlerle bir iletişimimiz olacak, net olarak söylüyorum” dedi ve ekledi: “Türkiye’de hiçbir şey yapılmasa temmuz ayına kadar yetecek kadar yağ stoku bulunmaktadır.”
“Kimse enflasyon karşısında ezdirilmedi, ezdirilmeyecek”
Nebati, artan fiyatlar ve yükselen enflasyonla ilgili 7 Mart’ta aralarında temel gıda, temizlik ürünleri ve otomotiv sektörlerinin de yer aldığı birçok sektöre yönelik vergi incelemesi başlatıldığını şu sözlerle duyurdu:
“Ülkede yoksulluk varmış gibi operasyon çekenlere biz de operasyon çekeceğiz. Son 20 yıldır bu ülkede hiç kimse fiyat artışları karşısında, enflasyon karşısında ezdirilmedi ve ezdirilmeyecek. Elbette ki bir zorluk yaşıyoruz ama bu bizden kaynaklanan bir zorluk değil küresel bir zorluk.”
Dört gün sonra (15 Mart) verdiği demeçte ise “Şu an için Türkiye ekonomisinin karşılaştığı en büyük problem yüksek enflasyondur” dedi.
Akaryakıt fiyatlarında sert yükseliş
1 Ocak’ta 12 lira olan benzinin litre fiyatının mart ortasında 20 lira 40 kuruş seviyesine çıkması ile ilgili açıklama yapan Nebati, “Birlikten Berekete” isimli bir proje üzerinde çalıştıklarını ve proje sayesinde tüketicilerin fiyat kıyaslamasını yapabileceği bir sistem oluşturarak tüketicilerin farkındalığını artıracaklarını, ayrıca tüketicilerin makul fiyatlı ürünlere kolaylıkla erişim sağlayabileceğini söyledi.
“Bürokrasiyi alaşağı ederiz”
16 Mart’ta Fransa’da Uluslararası Gayrimenkul Fuarı’na katılan Nebati “Türkiye’ye yatırım yaparsanız, malınız da canınız da güven altındadır” dedi ve Türkiye’nin yatırım yapılabilir ülkeler arasında birinci sırada olduğunu söyledi. Gerektiğinde ise bürokrasinin alaşağı edilebileceğini vurguladı:
“Bir problem mi yaşadınız? Rahat olun. En sevmediğim konu da, şu yatırımcılara zorluk çıkaran mevzuat ya da bürokrasidir. Hep beraber kavga edelim. Bürokrasiyi alaşağı ederiz. Arkamızda cumhurbaşkanımız var, rahat olun. Mevzuatı da değiştiririz. Cumhurbaşkanlığı sistemi içerisinde hızlı bir adım atıyoruz.”
Aynı konuşmada enflasyonun yaz aylarından itibaren düşüşe geçeceği ve 2023 seçimlerinden önce tek haneye ineceği görüşünü yineledi.
“Türk Lirası en zayıf durumda, gideceği bir yer yok”
Nebati, kurun 14 lira 80 kuruş civarında seyrettiği 22 Mart’ta “Dolar kuru için bunlar bekliyorlar, 20, 25, 30 TL olacak diyorlar. Niye olsun? Zaten Türk Lirası en zayıf durumda. Gideceği bir yer yok. Vatandaş rahat etsin, rahat olsun” açıklamasında bulundu.
Kur, mart ayını 14 lira 66 kuruş ile kapatırken TÜİK tarafından açıklanan yıllık enflasyon ise yüzde 64,13’e yükseldi.
Nebati, 4 Nisan’da yaptığı açıklamada kurda istikrarın sağlandığını iddia etti:
“KKM’nin de (Kur Korumalı Mevduat) etkisi ile birlikte kur-faiz sarmalından çıktık. Böylece enflasyonun en önemli belirleyicilerinden biri olan döviz kurunda serbest piyasa koşulları içerisinde istikrar sağlandı.“
Bir hafta sonra yaptığı açıklamada ise enflasyonun yaz aylarında düşmeye başlayacağı görüşünü revize etti:
“Aralık ayından itibaren bu ülkede her ay enflasyonun nasıl düştüğünü hep beraber göreceğiz ve yürüyeceğiz. İşler daha iyi olacak.”
“Akşam uyuşukluğu”
27 Nisan’da İstanbul Sanayi Odası’nda iş insanları ile buluşan Nebati, konuşmasının bir bölümünde “KOBİ’ler için 250 milyon lira, KOBİ dışı firmalar içinse 1,5 milyar lira kredi limiti öngörülmüş durumda” dedikten sonra duraksayarak salondan alkış bekledi. Salonun sessizliği üzerine ise “Sayın Sanayi Odası üyelerimiz 150 milyar lira. 50 milyar lirası turizm, 100 milyar lirası imalat. Size verdiğimiz bir krediden bahsediyorum. Akşam uyuşukluğu… Yüzde 9’a kadar, daha ne istiyorsunuz. Siz istiyorsunuz, sayın cumhurbaşkanımızın önderliğinde sizlere arz ediyoruz” dedi.
Aynı konuşmada yeni teşvik paketiyle faizi yüzde 9’a kadar indirmeyi düşündüklerini söyledi. Bu konuşmadan yaklaşık 10 gün sonra ise yaklaşık 40 gün boyunca 14 seviyelerinde seyreden Dolar/TL kuru 15 seviyesini aştı. Enflasyon oranı ise yüzde 69,97’ye yükseldi.
“İnsanımızın yaşadığı sıkıntıların farkındayız”
27 Nisan’da Suudi Arabistan Maliye Bakanı Sayın Mohammed Al-Jadaan ile, 30 Nisan’da da Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile görüşen Nebati, 2 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, “Küresel olumsuzluklarla birlikte ülkemizde döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak TÜFE enflasyonu hızlanmış ve mart ayı itibarıyla yüzde 61,1’e ulaşmış durumda. Aralık ayından bu yana aldığımız tüm tedbirlerle birlikte finansal piyasalarda istikrarı sağladık ve döviz kurundaki oynaklığı önemli ölçüde kontrol altına aldık” dedi. 5 Mayıs’ta ise “Yüksek enflasyon sebebiyle insanımızın yaşadığı sıkıntıların her birinin farkındayız ve sorunları görmezden gelmemiz söz konusu dahi olamaz” açıklamasında bulundu.
“Konut fiyatlarını artıranlar tek tek tespit edildi”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 9 Mayıs’ta açıkladığı düşük faizli ev kredisi kampanyasının ardından konut fiyatlarının hızlı bir şekilde yükselmesi üzerine Nebati, “Konut fiyatını paket açıkladıktan sonra artıranların hepsi tek tek tespit edildi. Bizi aldatmalarına izin vermeyeceğiz” dedi.
“Keyifle izledim, güldüm ve eğlendim”
15 Mayıs’ta “Güldür Güldür” adlı televizyon programında kendisini konu alan ve oldukça ilgi gören skeçle ilgili “Keyifle izledim, güldüm ve eğlendim ama gözlerimdeki ışıltıyı göremedim” yorumunu yaptı.
“Enflasyon görünümündeki bozulma geçici”
9 Mayıs’ta 15 lira barajını aşan Dolar/TL kurunda 16 eşiği de 24 Mayıs’ta geçildi. Nebati, 30 Mayıs’ta Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) 65. Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada, “Enflasyondaki yükselişte arz yönlü ve maliyet artışı kaynaklı faktörlerin ön plana çıktığını ve bu nedenle enflasyon görünümündeki bozulmanın geçici nitelikte olduğunu düşünüyoruz” derken, mayıs ayı yıllık enflasyon oranı TÜİK tarafından yüzde 73,5 olarak açıklandı. Dolar/TL kuru ise ayı 16,40 ile kapattı.
“Dar gelirliler hariç”
Nureddin Nebati son olarak “Bu sistemden dar gelirliler hariç firmalar, ihracatçılar kâr ediyor” açıklamasıyla gündemde. Gelen tepkiler üzerine sosyal medya hesabından “Uyguladığımız politikalar ile artan enflasyon karşısında özellikle gelir seviyesi düşük vatandaşlarımızın alım gücünü korumak için yoğun çaba sarf ediyoruz” açıklamasında bulundu.
Öngördüğü “Türkiye modeli”nde düşük olması hedeflenen faiz, altı ayda sadece 100 baz puan düşürüldü.
Kasım ayında yüzde 21,31 olan enflasyon ise aynı süreçte yaklaşık yüzde 200’lük artışla yüzde 73,50 seviyesine çıktı.
Dolar/TL kurundaki artış ise yaklaşık yüzde 24.
