Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın mayısta verdiği izne göre Brezilya’nın “NAe São Paulo” adlı savaş gemisi, söküm işlemi için İzmir-Aliağa’daki “Sök Denizcilik” adlı şirkete gelecek. Medyascope’a konuşan Asbest Söküm Uzmanları Derneği Başkanı Mehmet Şeyhmus Ensari’ye göre, içinde yüksek miktarda asbest barındırdığı iddia edilen geminin Türkiye’ye gelişi bir ayı bulacak.
Gemide 900 tona yakın asbest olduğu iddia ediliyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’a göre ise miktar 900 ton değil 9 ton:
“Gelen gemide söylendiği gibi 900 ton değil, 9 ton asbest var. Gemi uzun süre beklediği için iddialar üzerine biz uluslararası uzmanlara ayrıca incelettik. Basel Sözleşmesi’ne göre riskli bir durum tespit edilmedi. Böyle bir geminin sökümünü dünyada yalnız iki ülke yapabiliyor. Hindistan ve Türkiye’de Aliağa.”
Geminin Türkiye’ye geleceği haberinin basına yansımasının ardından pek çok kişi ve kurumdan tepkiler geldi. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer “Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın üzerinde 600 ton asbest bulunan Brezilya gemisine Aliağa’da sökümü için şartlı izin verdiğini öğrendim. Kararın iptali için gereken hukuki mücadeleyi sonuna kadar sürdüreceğimizden kimse kuşkusu duymasın” dedi. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İzmir Milletvekili Ednan Arslan da verilen iznin iptal edilmesi çağrısında bulundu.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç, “Türkiye’yi dünyanın çöp deposu haline getirecekler” derken Halkların Demokratik Partisi (HDP) İzmir Milletvekili Serpil Kemalbay, Bakan Kurum’un “Halkımız rahat olsun” açıklamasına “Türkiye iş cinayetlerinde Avrupa birincisi, meslek hastalıkları gizli bir salgın. Milletin içi niye rahat olsun?” diyerek yanıt verdi.
Türk Tabipleri Birliği konuyla ilgili Bakan Kurum’un yanıtlaması talebiyle şu soruları yöneltti:
- “Kurallara uygun çıktığını söylediğiniz raporları ve uzman görüşlerini kamuoyuna açıklar mısınız?”
- “Çevre sağlığı, halk sağlığı ve işçi sağlığı için çok riskli söküm işlemlerini yapmanın övünülecek bir yanı var mı?”
- “NAe São Paulo’nun atıkları ne olacak?”
Gemiyi getiren Sök Denizcilik şirketi de bir açıklama yaptı:
“Türkiye Cumhuriyeti Nükleer Düzenleme Kurumu yönergeleri doğrultusundaki tüm incelemeler, uluslararası akreditasyona sahip ve Türkiye Cumhuriyeti Nükleer Düzenleme Kurumu onaylı bağımsız bir firma tarafından yerinde yapılmış olup, analiz ve raporlar 13 Ekim 2021 tarihli radyasyon ölçüm raporu ile Türkiye Cumhuriyeti Nükleer Düzenleme Kurumunun değerlendirilmesine sunulmuştur. Nükleer Düzenleme Kurumu, gerekli incelemeleri yaptıktan sonra 25 Ekim 2022 tarihli verdiği görüş yazısı ile Sao Paulo gemisinin ülkemize getirilmesinde ve sökülmesinde radyolojik açıdan bir sakınca bulunmadığını değerlendirmiş olup, ilgili kurumlara bu görüşü yazılı olarak bildirmiştir.“
Gemi şu an nerede?
MarineTraffic adlı sitenin güncel verilerine göre gemi henüz yola çıkmadı. Brezilya’nın Rio de Janeiro limanında demir atmış halde duruyor. Gemi, 1957 yılında askeri operasyonlarda kullanılması amacıyla inşa edilmiş. Uzunluğu 265, genişliği ise 31,7 metre.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Geminin İzmir’e ulaşması için yaklaşık 10 bin kilometrelik yol katetmesi gerekiyor.
Asbestin gemi söküm işçilerine zararı ne?
Asbest liflerini çözmeye çalışırken vücut tarafından üretilen asit akciğer zarında yaralar oluşturuyor. Bu hastalığa asbestoz deniyor ve etkisini göstermesi 10-20 yılı bulabiliyor. Ayrıca malign mezotelyoma denilen bir kanser türü ve akciğer kanserine yol açabiliyor.
Söküm nasıl yapılmalı?
Asbest olan bir ortamda öncelikle asbest tespit uzmanı tarafından saha değerlendirmesi yapılması ve gerekirse numune alınması gerekiyor. Türkiye’deki mevzuata göre asbest sökümü, İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü’nden eğitim almış ve gerekli sertifikaya sahip asbest söküm uzmanları gözetiminde asbest söküm işçilerince yapılıyor.
Peki durum gerçekte böyle mi?
İzmir-Aliağa’da bulunan gemi söküm tesisinde yaklaşık 20 firma faaliyet gösteriyor. Son yıllarda bunların arasındaki bazı firmaların kaçak yolla ve önlem alınmadan asbestli gemi sökümü yaptığına dair pek çok haber basına yansıdı.
Son olarak ise 24 Haziran’da Kılıçlar adlı gemi söküm firmasının bir çalışanı kendilerine firma tarafından hiç önlem alınmadan asbestli gemi söktürüldüğünü söyledi. İşçi, gemiden gizlice aldığı numuneyi Asbest Söküm Uzmanları Derneği Başkanı Mehmet Şeyhmus Ensari’ye ulaştırdı. Ensari de numuneyi laboratuvara gönderdi. Test sonuçlarına göre gemide en tehlikeli asbest türlerinden “amosit” bulunduğu ortaya çıktı. Numune gönderen işçi ise Medyascope’a yaptığı açıklamada gemideki çalışma koşullarını anlattı.
NAe São Paulo’da ne kadar asbest var?
Krosidolit, amosit ve diğer amfibol asbest türlerinin çıkarılmaları, ticareti ve kullanımları 1980’li yılların ortalarından sonra birçok ülkede yasaklandı. Türkiye’de ise 20/04/2001 tarihinde Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’nin 37. maddesi ile amfibol grubu asbest liflerinin çıkarılması, üretilmesi, herhangi bir ürün üretiminde ve üretim dışında herhangi bir amaçla kullanılması, satışı ve piyasaya arzı yasaklanmış durumda. Ancak söz konusu gemi 1957 yapımı olduğu için, içinde yüksek miktarda asbest barındırması olası.
Nitekim “Denizde Can Güvenliği Uluslararası Sözleşmesi”ne (International Convention for the Safety of Life at Sea – SOLAS) göre 2002’den önce inşa edilen gemiler asbest içerebilir.
Bangladeş’teki gemi söküm işçilerinin çalışma koşullarını inceleyen 2011’de yayımlanmış “Bangladeşli Gemi Kırıcılarında Asbeste Bağlı Hastalık: Bir Pilot Çalışma” adlı makaleye göre de 1970 öncesinde inşa edilen gemilerde 6000 ila 8000 kilogram asbest bulunması mümkün.
Neden asbestli gemi sökümü yapılıyor?
Gemi sökümü, eski veya artık kullanılmayan gemilerin parçalara ayrılarak bu parçaların satılması için yapılıyor. Mehmet Şeyhmus Ensari’ye göre asbestli bir geminin sökümü oldukça kârlı. Çünkü ülkeler bu zehirli gemilerden kurtulmak istedikleri için neredeyse bedavaya satılıyor:
“1 milyona hurdasını aldıkları gemiyi parçaladığın zaman 50-60 milyon ediyor. Hele asbestliyse bedavaya alıyorlar. ‘Alın götürün, bu bela’ diyorlar. Avrupa geri zekâlı mı sökmüyor da bize söktürüyor? Yunanistan’da neden sökülmüyor? Niye para kazanmasınlar? Çünkü kanserojen.”
Sök Denizcilik hakkında ne biliniyor?
Geminin geleceği iddia edilen şirket 1991’de kurulan Sök Denizcilik. Atatürk Mahallesi Aygaz Caddesi Gemi Söküm Bölgesi 8-9 Parseller Aliağa adresinde faaliyet gösteriyor. Sahiplerine dair herhangi bir bilgi şirketin internet sitesinde bulunmuyor.
Sök Denizcilik şirketinin uydudan görünümü
Gemi söküm bölgesinde faaliyet gösteren bir şirket çalışanına, Sök Denizcilik şirketinin sahiplerini sorduk. İsmini vermeyen işçi, şirketin sahiplerinin Mehmet ve Ramazan Yiğit olduğunu söyledi. LinkedIn isimli internet sitesinde Ramazan Yiğit isimli profilin 24 yıldır Sök Denizcilik’te çalıştığı görülüyor.
