Amasya “Şehzadeler şehri” olarak biliniyor. Osmanlı, şehzadeleri tahta hazırlanmaları, eğitim ve yönetim bakımından yetişmeleri için Amasya ve Manisa’ya yolluyordu. Amasya’da 11 şehzade valilik yapmış ve bunlardan Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmet, Fatih Sultan Mehmet ve 3. Murad tahta çıkmış. Yavuz Sultan Selim’in padişahlığını kabul etmeyip isyan eden Şehzade Ahmet Çelebi ise Amasya Kalesi Zindanı’nda boğdurulmuş.
Kral Kaya Mezarları
Amasya’nın tarihi milattan önce 3. yüzyıla kadar ulaşıyor ve bu dönemde kurulan Pontus Krallığı’na başkent olmuş. Pontus kralları için yapılan, dokuzu Amasya Kalesi’nin içinde toplam 21 adet olan Kral Kaya Mezarları halen kente tepeden bakıyor.
Coğrafyacı Strabon
Strabon, Yunan tarihçi, coğrafyacı ve filozof. İlk Çağ’ın en önemli coğrafyacılarından biri olan Strabon, ömrü boyunca iki eser yazmış. Bunlardan biri “Tarih Notları”, diğeri “Coğrafya”.
Tarih Notları günümüze ulaşamazken, 17 ciltten oluşan Coğrafya Ansiklopedisi, küçük bazı eksikliklerle günümüze ulaşmıştır. Strabon Milattan Önce 63 yılında Amasya’da doğmuş ve Milattan Sonra 23 yılında Amasya’da ölmüştür.
Ferhat ile Şirin
Kente su getirmek ya da kentteki suyu başka yerlere ulaştırmak için kayalara oyulmuş altı kilometre uzunluğundaki su kanalları efsanelere de konu olmuş. Persler döneminde nakkaş olan Ferhat, Sultan Mehmene Banu’nun kız kardeşi Şirin için inşa ettirilen köşkün süslemelerini yaparken Şirin’i görür ve sevdalanır. Şirin’le evlenmek istediğini Sultan’a iletir ancak kardeşini bir nakkaşla evlendirmek istemeyen Sultan, Ferhat’tan Elma Dağı’ndaki suyu kente getirecek bir kanal kazmasını ister. Efsane bu ya, kanal kazılmaya başlansa da olanlar olur ve iki sevgili engeller karşısında birbirine kavuşamadan ölürler.
“Milletin istiklalini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır”
Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastıktan sonra ilk durak olarak Amasya’ya gelir. Burada bir toplantı yapılması kararlaştırılır. Mustafa Kemal Amasya’da 12 Haziran’da bir balkondan halka hitap eder. 21-22 Haziran gecesi de Amasya Tamimi kaleme alınır ve ilan olunur. Erzurum’da bir kongre toplanması kararlaştırılır. Mustafa Kemal burada “Milletin istiklalini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” der.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
81 ilde seçimin nabzını tutuyoruz. Bütün il izlenimi videolarımız için aşağıdaki YouTube oynatma listemizde gezinebilir, şehrinizi bulabilirsiniz:
Böylesine bir geçmişi olan Amasya, 14 Mayıs’ta diğer 80 kent gibi hem yeni cumhurbaşkanını belirlemek hem de kendini parlamentoda temsil edecek milletvekillerini belirlemek için sandık başına gidecek. Medyascope olarak şehrin eski ve yeni siyasetçilerinin yanı sıra sokakta vatandaşlarla da konuşarak, Mustafa Kemal’in, “Milletin istiklalini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” dediği Amasya’da milletin cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri için neler dediğini, ne düşündüğünü gözlemlemeye çalıştık.
Eski seçim sonuçları
2018 cumhurbaşkanı seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan 126 bin (%57,5), Muharrem İnce 67 bin 648 (%30,8), Meral Akşener 22 bin 202 (%10,1) oy aldı.
Amasya parlamentoya üç milletvekili gönderiyor. İkisi AKP’den, biri de CHP’den. Amasya geçmiş dönemlerde dört milletvekili çıkarırken ikisini AKP, ikisini CHP alıyordu. Kentten başka şehirlere göç CHP seçmen sayısını azaltırken, AKP iktidarıyla artan muhafazakarlaşma AKP ve MHP’yi kentte daha güçlü hale getirmiş. 2018 seçimlerinde AKP 106 bin 937, MHP 28 bin 240 oy almış, Cumhur İttifakı böylece 137 bin 177 oya ulaşarak iki milletvekili çıkarmış.
CHP 2018 seçimlerinde 56 bin 313 oy alırken, İYİ Parti 27 bin 555, Saadet Partisi ise 2 bin 535 oy almış ve Millet İttifakı’nın toplam oyu 86 bin 403 olmuş ve parlamentoya bir milletvekili yollayabilmiş.
14 Mayıs seçimlerinde Cumhur İttifakı’nın durumu
Bu seçimde sonucu MHP’nin tavrı ve alacağı oy belirleyecek. Kilit parti MHP olmakla birlikte bunun MHP’ye bir faydası olmayacak gibi. 2019 seçimlerine kadar belediye başkanlığını AKP kazanmış, 2019 seçimlerinde ise MHP’li Mehmet Sarı aday olmuş ve AKP dışındaki partilerden olan seçmenden de oy alarak belediye başkanlığını AKP’den almış. Sarı’nın belediye başkanlığını öven de var, “Ellerim kırılsaydı, oy vermeseydim” diyen de var. Sarı, belediye başkanlığından istifa ederek milletvekili aday adaylığı için başvurmuş.
Amasya’da MHP Türkiye genelindeki tavrını sürdürür ve Amasya’dan ayrı listeyle seçime girerse, milletvekili dağılımında ittifak uygulaması kalktığı için AKP’nin oyunun, 2018’le aynı kalsa 106 bin civarında olması sonucunu doğuracak. MHP eski oyunu korusa bile bir milletvekili çıkarmaktan hayli uzak.
“Ses sizden, nefes bizden”
MHP’nin kentteki etkisini azaltan bir uygulamanın da “Nefes parası” olduğunu anlattı Amasyalılar. 2019 öncesinde belediye AKP’de iken Hayat Can Derneği kurulduğunu ve bu derneğe bağış yapmadan belediye işlerinin halledilmediğini anlatan yurttaşlar, belediyenin MHP’ye geçmesiyle bu derneğin etkisinin kalmadığını anlattılar. Bunun yerine Amasya Belediyesi Nefes Derneği’nin kurulduğunu belirttiler.
62 yaşında ve aile işletmesi olan bir kadın, 2019 seçimlerinde Mehmet Sarı’ya oy verdiğini belirterek, “Ellerim kırılsaydı da vermeseydim” derken, bir başka yurttaş, “Belediye MHP’ye geçince Nefes oldu ve Amasya’nın nefesini kesti. İnşaat ruhsatı almak için buraya para yatırıyoruz” diye yakındı.
Millet ittifakında aday belirleme düğümü
Millet İttifakı ise Amasya’da tek liste ile girme konusunda çalışıyor. Tek liste ile girilirse ve 2018 seçimlerindeki 86 bin oy civarında bir oy alırlarsa yine tek milletvekili ile yetinmek zorunda kalacaklar. Medyascope olarak görüştüğümüz eski siyasetçiler ilk sıraya CHP’nin, ikinci sıraya da bölgede sevilen ve tanınan bir İYİ Partili adayın koyulması durumunda “Zor da olsa” dengenin ikiye bir, Millet İttifakı yönünde değişebileceğini belirtiyorlar. Çünkü Sinan Ateş’in öldürülmesinden sonra Amasya’da da MHP’den birçok seçmenin İYİ Parti’ye kaydığını ve bunun oy olarak sandığa yansımasının mümkün olduğunu belirtiyorlar.
Millet İttifakı’nın iki milletvekili çıkarabilmesi için, oylarının en az 25 bin dolayında artması ve toplam oyun 110 bini geçip, Millet İttifakı’nın seçimden birinci olarak çıkması gerekiyor.
AKP-CHP birer kesin, üçüncü ortada
CHP’den milletvekili adayı olmak için il başkanlığından istifa eden avukat Ahmet Melik Derindere, CHP’den 22 kişinin, AKP’den ise 27 kişinin milletvekili aday adaylığı için başvurduğunu söyledi. Öteden beri AKP’nin iki, CHP’nin bir milletvekili çıkardığına işaret eden Derindere, “Kimse artık AKP için iki milletvekili kesin demiyor” diye konuştu. Amasya’nın eskiden dört milletvekili çıkardığını, o zaman ikişer milletvekilinin parlamentoya gönderildiğini hatırlatan Derindere, göçün ve üniversite okumak için başka kente gidenlerin geri dönmemesinin yarattığı etkiyle nüfusun düştüğünü ve buna bağlı olarak milletvekili sayısının da azaldığını anlattı.
Derindere, 14 Mayıs seçimlerinde CHP ve AKP’nin birer milletvekilinin kesin olduğunu, üçüncü milletvekilinin ise adayların isimlerine ve sıralamasına bağlı olarak AKP, CHP ya da İYİ Parti’den birine gideceği tahmininde bulundu
Derindere kentin en önemli üç sorununu ise önlenemeyen genç nüfus göçü, turizm potansiyeli olan kentin yeterli yatırım ve desteğe sahip olmaması, organize sanayi bölgesine sosyal ve lojistik desteğin sağlanamaması olarak sıraladı.
Amasya’nın tarım kenti olduğunu, elma ve kirazın önemli bir ekonomik potansiyele sahip olduğunu anlatan Derindere, Tokat’taki sigara fabrikasının kapanmasıyla, bölgede önemli ekonomik girdisi olan tütün ekiminin ise tamamen bittiğini söyledi.
Erdoğan’a tabi bir kesim var
Tokat’ta “Erdoğan’a tabi” bir kesim olduğuna dikkat çeken Derindere, “Ekonomik olarak AKP’den besleniyorlar ve o nedenle de kendilerini AKP’ye oy vermek zorunda görüyorlar” diye konuştu. Sinan Ateş’in öldürülmesinden sonra MHP’de bir kopuş yaşandığına işaret eden Derindere, bunun da etkisiyle Millet İttifakı’nın oyunun artacağını ve ikiye bir dengesinin Millet İttifakı lehine değişeceği görüşünde olduğunu söyledi.
“Örgütsüz toplum, güdülmeye mahkumdur”
1975-1977 yılları arasında CHP Amasya Milletvekili olarak görev yapan Orhan Kayhan, anılarla süslediği konuşmasında genel bir Amasya tahlili yaptı. 1977 seçimlerinde yüzde 42 ile CHP’nin çok partili sistemde en çok oyu aldığını ve o dönem CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit’in “ Örgütsüz bir toplum, güdülmeye mahkum bir toplumdur” dediğini hatırlatan Kayhan, şunları söyledi:
“1980’den bu yana Türk toplumu seçeneksizlik politikası karşısında kendine seçenek üretmeye çalışıyor. Sağın bir lideri var, Recep Tayyip Erdoğan ve para ile hükmediyordu. Parasız kalınca artık hükmedemiyor. Erdoğan bu seçimi kaybedecek. Bu seçimi kim yönetecek, sayımı kim yapacak ve partiler bu konuya ne ölçüde hazır, bu önemli.”
“Seçim gecesi çok önemli, ‘Atı alan Üsküdar’ı geçti” dendiğinde, kim itiraz edecek? Ali Erbaş ve imamlar ne yapacak, o gece yine sela verecekler mi? Halk kararını çoktan verdi, Kılıçdaroğlu’nun şansı çok fazla ancak iş, halkın oyunu sayma meselesinde. CHP o gece, YSK karşısında, o sokakta ve alanda olmalı.”
Kayhan, CHP’nin 1961’de ve 1973’te birinci parti olarak hükümet kurduğunu ancak uzun süre iktidarda kalamadığını ve bunun nedeninin sorgulanmadığını belirtti. İktidara gelindiğinde ülkeyi yönetecek kadroların hazır olması gerektiğine işaret eden Kayhan, bunun olmaması durumunda ülke yönetiminde sıkıntılar yaşanabileceğine dikkat çekti.
CHP’nin son belediye başkanı
Amasya’da CHP 12 Eylül 1980 darbesinden sonra belediye başkanı çıkaramadı. Darbe öncesinde CHP’nin son belediye başkanı olan Gündüz Türem, 1977 seçimlerinde Ecevit’in yüzde 42 oy almasının bütün dengeleri değiştirdiğini ve bugüne gelen yolda o seçimin çok etkili olduğunu söyledi.“NATO’nun uzak kalesinin solun eline geçme kaygısının” öne çıktığını ve buna göre önlemler alındığı tespitini yapan Türem, Maraş ve Çorum olaylarının Amasya’da yaşanmasının önüne son anda geçildiğini anlattı.,
“İki milletvekilini garanti görmüyorum”
Seçimlerde CHP’nin iki milletvekili çıkarması konusunda fazla iddialı olmamak gerektiğine işaret eden Türem, şunları söyledi:
“İki milletvekilini garanti görmüyorum. CHP’nin sıralaması iyi olur ve İYİ Parti de seçmenden destek görürse, iki olabilir. Sünni köylerden destek çok zayıf ama buralarda sandık denetimi 2018’e göre daha iyi. CHP’nin birinci sıraya, İYİ Parti’nin de ikinci sıraya iyi bir aday göstermesi lazım.
Eski belediye başkanı Mehmet Sarı: “MHP’li toplumda sevilmiyor ama mali olarak çok güçlü.”
“Bu seçim, cumhurbaşkanı adaylarının seçimi değil artık. Bu seçim benim seçimim. Bu seçim, oğlumun, torunumun, geleceğimin, Türkiye’nin var olma, yok olma seçimi. Bu seçim cumhuriyetin seçimi. Bu seçim, laik, demokrat cumhuriyetçi, Atatürkçü nesillerin, insanların seçimi. Bu seçim, yüzyılı devam ettirmenin seçimi. O nedenle ben bu seçimi Kılıçdaroğlu’nun şahsında değil, çok daha ötesinde kendi varlığım olarak görüyorum. Mutlaka kazanılması gereken bir seçim olarak görüyorum.”
Sokakta kadın ve genç görmek zor
Vatandaşların, seçmenlerin görüşlerini almak için sokaklarda dolanırken en dikkat çeken tablo gençlerin ve kadınların azlığı. Görüş sorduğumuzda da kadınlar ve gençler, konuşmaya, özellikle de kameraya konuşmaya çekiniyorlar. Orta yaş üstü erkeklerin tercihi ise daha çok Erdoğan ve AKP olarak öne çıkıyor. Bir kafede konuştuğumuz iki genç kadın ise tercihlerinin Kılıçdaroğlu ve CHP olduğunu belirti.
Bedesten kapalı çarşısında konuştuğumuz genç bir esnaf, Amasya’nın sorunlarını fabrika olmaması ve işsizlik olarak tanımlarken, daha önce Erdoğan, AKP ve MHP olan tercihin bu kez değişebileceği beklentisinde olduğunu söyledi.
75 yaşında, 66 yıldır ayakkabı boyacısı, tercih Erdoğan
75 yaşında olduğunu, 66 yıldır ayakkabı boyacılığı yaptığını anlatan ve kendini “Boyacı Yalçın, Anıt Meydanı’nda” diye tanıtan kişi, ekonominin Erdoğan’ın tekrar gelmesi halinde düzeleceğini ve “Altılı masadan bir şey olmayacağını” söyledi. Nedenini ise, “Teröriste dayanırsa olur mu, olmaz” diyerek açıkladı. Seçimde AKP’nin iki, CHP’nin bir milletvekili çıkaracağını, “MHP’ye yüz oy bile çıkmayacağını” söyleyen boyacı Yalçın, belediye başkanının istifa ederek aday olduğunu hatırlatınca, “Başkan oldu da bir şey yapmadı ki, bütün belediye başkanları söz verdi, bana meydanda bir yer vermedi” diye yakındı.
Karda, kışta, soğukta “Bir lira, bir lira ekmek parası kazandığını” anlatan boyacı Yalçın, “Hem iyi diyorsunuz hem de 20 yıldır iktidardalar ve size bir faydaları olmadığını söylüyorsunuz” deyince de, “Nasıl kötü diyeyim, bütün dış devletlere baş kaldırdı” karşılığını verdi.
“Ortalık bitti”
Anıt Meydanı’nda havanın güneşli olmasından faydalanarak sohbet eden bir grup orta yaş üstü erkekle sohbet ettiğimizde burada tablonun karışık olduğunu gözlemledik. 2018’de Akşener’e oy veren biri, şimdi Kılıçdaroğlu’na oy vereceğini belirtirken, bir diğeri “Geçmiş dönemde de aynı şimdi de, CHP ve Kılıçdaroğlu” diye belirtti tercihini. Ayakkabı boyacılığı yapan 70’ine merdiven dayamış bir kişi, tercihinin CHP’den yana olduğunu belirtirken, kenardan lafa giren bir başkası, “Ortalık bitti, baksana, ortalık bitti. Bir kilo et 300-350 milyon” diye konuştu. MHP’nin zayıflamasının İYİ Parti’ye yarayacağını ve bu kez Millet İttifakı’nın iki milletvekili çıkaracağını ileri sürdüler.
Yaşlıların CHP’ye oy vereceğini duyan ve oğlu ile motorsikletinin üzerinde oturan bir genç ise oğluna dönerek, “Söyle bakayım oğlum” dedi ve çocuk, “Mehmet Sarı” yanıtını verdi. Babası ise, “Bizim rengimiz belli sıkıntı olmaz. Cenabı Allah vatanımızı, milletimizi, bayrağımızı başımızdan eksik etmesin” diye konuştu. “Pahalılık gelip geçici” diyen genç baba, milletvekili seçiminde Mehmet Sarı’ya, cumhurbaşkanlığı seçiminde ise Erdoğan’a oy vereceğini söyledi.
Genç babaya, pahalılıktan yakınan ayakkabı boyacısına bu kez yoldan geçen bir başka yaşlı karşılık verdi: “Pahalılık dersen, bayrak iner, ezan susar.”
Genç kadınlar Kılıçdaroğlu dedi
Bir kafede aynı masada oturan üç genç kadınla konuşmak istediğimde biri kabul ederken, diğerleri suskun kalmayı tercih etti. Amasya’da kapsamlı bir hastanenin olmamasının büyük bir eksiklik olduğunu vurgulayan iki çocuk annesi genç kadın, seçimde ise tercihini, “Gönlüm kesinlikle CHP’den yana” diyerek dile getirdi. “Genç nesil olarak CHP’nin arkasındayız” diyen genç kadın, “Şu an güçlü bir koalisyon var ve bence Kılıçdaroğlu cumhurbaşkanı olacak” dedi.
Aynı kafede konuştuğumuz bir başka genç kadın ise Amasya’nın turistik değerinin yeteri kadar bilinmediğini, turizme dayalı bir çalışma yapılması gerektiğini söyledi. “İnsanı çok pozitif bir şehirde yaşıyoruz” diyen genç kadın, kente yapılacak “Küçük dokunuşların” olumlu etki yaratacağını ve gençlerin kentte kalmasını sağlayacağını anlattı.
Cumhurbaşkanı seçiminde tercihinin Kılıçdaroğlu’ndan yana olacağını belirten genç kadın, şunları söyledi:
“Cumhuriyetin 100. yaşındayız. Amasya güzel bir cumhuriyet şehri. Atatürk’ün çok önemli adımlar attığı bir şehir burası. Bunu, yeniden sandıkta göstereceğine inanıyorum.”
