Nobel Ekonomi Ödülü sâhibi Joseph Stiglitz, iktisatçı Jayati Ghosh ve ayrıca 230 imzâcı, Le Monde ve Guardian gazetelerinin yayınladığı bir beyanda, eşitsizliklerin artışına karşı mücâdele amaçlarını güçlendirme çağrısında bulunuyor. Metni Haldun Bayrı çevirdi.
Dünyada had safhaya varan eşitsizliklere karşı mücâdele sorumluluğunu üstlenmiş iktisatçılar olarak, liderliğinizden, Birleşmiş Milletler’in sürdürülebilir kalkınma amaçları vasıtasıyla, Dünya Bankası’nın ise yeni amaçları ve yaşamsal stratejik göstergeleri destekleyerek, artmakta olan aşırı eşitsizliklere karşı mücâdele çabalarının iki katına çıkarılmasının sağlanmasını garanti altına almanız maksadıyla çağrıda bulunuyoruz.
Olağanüstü büyüklükte ekonomik eşitsizliklerin yaşandığı bir dönemdeyiz. Aşırı yoksulluk ve aşırı zenginlik yirmi beş yıldır ilk kez ikisi de aynı anda güçlü artış gösterdi. 2019 ile 2020 yılları arasında dünya çapındaki eşitsizlikler, İkinci Dünya Savaşı’ndan beri ilk kez bu kadar çabuk arttı.
Dünya nüfusunun en zengin yüzde 10’u hâlihazırda dünya hâsılasının yüzde 52’sini alıyor; oysa nüfûsun en yoksul yarısı ancak %8,5’ini kazanıyor. Milyarlarca insan gıda fiyatlarındaki yükselişin ve açlığın korkunç zorluklarıyla karşı karşıya; oysa son on yılda milyarderlerin sayısı ikiye katlandı.
Büyük eşitsizliklerin tüm toplumsal ve çevresel hedeflerimizi tehlikeye attığını biliyoruz. Dünya kalkınması üzerine 2006’da hazırlanan rapor, ayrıca çok sayıda inceleme, günümüzde tanık olduğumuz aşırı eşitsizliklerin toplum üzerinde yıkıcı sonuçları olduğunu göstermiştir. Bu eşitsizlikler, politikamızı aşındırmakta, güveni ortadan kaldırmakta, toplu ekonomik refâhımıza engel olmakta ve çok taraflılığı zayıflatmaktadır. Bu eşitsizlikler hissedilir biçimde azaltılmadan, bir yandan iklimdeki çöküşü öngörürken aynı zamanda yoksulluğa son vermek gibi ikili bir amaç açıkça gerilim hattında olacaktır.
Yeterli denetim yok
2015’te, dünyadaki bütün yönetimler, eşitsizlikleri azaltmak için bir sürdürülebilir kalkınma amacı saptayarak târihî bir karar almışlardı (Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları-SKA10). Oysa, bir de yaşanan Kovid-19 pandemisi ve dünyadaki enflasyon krizinin akabinde, eşitsizlikler birçok bakımdan vahimleşmiştir. SKA10 büyük ölçüde ihmal edilmiştir. Bunun kadar rahatsız edici bir başka nokta ise, Dünya Bankası’nın refâhı paylaştırma amacı üzerine kurulu bu projesinin baş hedefi olan eşitsizliklerin başlıca veçhelerinin yeterli biçimde ölçümü ya da denetimi yapılamamaktadır. Hâne halkı düzeyinde yapılan araştırmaların verileri, “refah paylaşımı” konusunda olumlu bir eğilim gösteren beş ülkeden birinde, aynı zamanda Palma oranı (2011’de Şilili Gabriel Palma’nın îcat ettiği bir gösterge) gibi başka göstergelere göre eşitsizliklerin arttığı, Moğolistan, Şili ya da Vietnam gibi ülkelerde de görülmüştür.
Bu derin kırılmayı hafifletme kararlılığımızı güçlendirmek ve dünyadaki tüm halklara, onlara hizmet etmek için tasarlanmış kurumların aşırı eşitsizlikler krizine son vermeye gerçekten kararlı oldukları mesajını açıkça vermek için bu yaz önümüzde eşsiz bir fırsat vardır.
Mevcut amaçları güçlendirmeliyiz. Hedeflerin ve SKA10 ölçüsünün güçlendirilmesinden yana bir anlaşmaya varılması için hem gelir eşitsizliklerini hem zenginlik ölçüm göstergelerini kullanıp ülkeler arasındaki eşitsizlikleri inceleyerek derhal harekete geçmeliyiz. Dünya Bankası’nın “refah paylaşımı” amacını gözden geçirmesine sevindik: Dolayısıyla yeni yönetimin önünde, gelirlerin ve zenginliklerin paylaşım tayfının bütününü inceleyerek eşitsizliklere karşı bu mücâdele amacını güçlendirmesi için müthiş bir fırsat vardır.
Daha iddialı amaçları desteklemek
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Eşitsizlikler üzerine veri toplamada anlamlı ilerlemeler olmuştur. En yüksek gelirler üzerine daha isâbetli tahminler, köklerini politika değişimlerinin etkisinin berrak bir dağıtımıyla tahlilinden alan yeni politikalara yardımcı olmaktadır. Ölçeğin üst kısmındaki eşitsizliklerin her hükûmet tarafından araştırılmasını mümkün kılmak için bu politikalar sistemleştirilmeli ve daha ilerletilmelidir. Ekonomilerimizi sıfır karbonlu bir geleceğe doğru dönüştürme konusu etrâfında geniş bir mutâbakat sağlamanın tek yolu budur.
Amaçlar önemlidir. Liderlik önemlidir. Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler’in eşitsizlikleri azaltmak için sürdürülebilir kalkınma amaçları, bu kadar bölünmüş dünyamızın günümüzde bunca ihtiyaç duyduğu, eşitsizliklerin azaltılmasından yana seferberlik yaratabilecek en önemli araçlarıdır. Bu fırsatı kaçırmayarak daha iddialı amaçları hem zenginlik hem gelir bakımından, ayrıca da ücretlilerin ulusal gelirdeki paylarında daha iyi referans noktalarıyla desteklemenizi istiyoruz.
Üstelik, SKA10 ayrık ve özerk bir amaç değildir: Tüm ekonomik, mâlî ve toplumsal politikalar da muhtemel etkileri uyarınca değerlendirilmelidir. Bu daha eşitlikçi bir dünya yaratma yönündeki ortak iddiamızın açık bir göstergesi olacaktır.
- Bu bildirinin imzâcıları arasında: École d’économie de Paris’den, Dünya Bankası eski baş ekonomisti François Bourguignon; Paris Sciences Po.’da ve Ecole d’économie de Paris’de öğretim üyesi, Dünyadaki Eşitsizlikleri Araştırma Laboratuvarı’ndan Lucas Chancel; Yeni Zelanda eski (1999-2008) başbakanı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) yöneticisi (2009-2017) Helen Clark; Roma Kulübü Başkanı Sandrine Dixson-Declève; Massachusetts Üniversitesi’nde ekonomi bölümünden, Cevahirlal Nehru Üniversitesi Ekonomik Araştırmalar ve Planlama bölümü eski başkanı Prof. Jayati Ghosh; Birleşmiş Milletler eski genel sekreteri (2007-2016) Ban Ki-Moon; Paris Sosyal Bilimlerde Yüksek Araştırmalar Okulu’nda araştırma yöneticisi, Ecole d’économie de Paris’den Thomas Piketty; Birleşmiş Milletler Kalkındırma Programı UNDP’nin 1997-2001 raporunun yazarlarından, Oxford Üniversitesi’ndeki Environmental Change Institute’tan Kate Raworth; Dünya Bankası eski başkan yardımcısı (1992-2000), Nizami Ganjavi International Center eşbaşkanı İsmail Serageldin; Columbia Üniversitesi’nden Dünya Bankası eski baş ekonomisti Prof. Joseph Stiglitz; Dünya Bankası eski baş ekonomisti ve başkan yardımcısı, Pekin Üniversitesi’nden Prof. Justin Yifu Lin ; Ecole d’économie de Paris’den Prof. Gabriel Zucman var. İmzâcıların tüm listesi için tıklayın.
