2024’te hangi yazarların telifi bitiyor? Yerli ve yabancı tüm yazarların listesi

Her yıl olduğu gibi, bu yıl da bazı yazarların eserlerinin telif hakkı bitiyor. Peki, bu ne anlama geliyor? Telif hakkı biten yazarın daha fazla eserini, daha fazla yayınevi çevirip basacak ve en azından o yazar özelinde daha fazla tanınırlık olacak, okunması da artacak. Franz Kafka’nın telifi bittikten sonra onlarca yayınevi tarafından çevirisinin yapılması ve basılması, Kafka’nın tanınırlığını Türkiye özelinde artırırken, Stefan Zweig da aynı şekilde telifi bittikten sonra çok daha fazla kişiye ulaştı.

Bir diğer yandan da Sabahattin Ali’nin eserlerini yayımlamak beş yıl önce serbest kalmış ve neredeyse her kitabı pek çok yayınevi tarafından basılmıştı.

Bakıldığı zaman, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre eser sahiplerinin haklarının korunma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıl olarak kayıtlara geçiyor. Eğer eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıl oluyor.

Pek çok ülkede 70 yıl kuralı olsa da bazı ülkelerde bu kural farklı. Örneğin Belarus’ta eser sahibinin ölümünün üzerinden 50 yıl gibi bir süre geçmesi gerekirken, İspanya’da bu süre 80 yıl. Bangladeş, Hindistan ve Venezuela’da ise eser, sahibinin ölümünün üzerinden 60 yıl geçtikten sonra kamuya açık hale geliyor.

2024’te telif hakkının düşeceği durumlar,

• Telif hakkı süresi “yaşamından itibaren 70 yıl” olan ülkeler için (örneğin, Birleşik Krallık, Rusya, AB’nin çoğu ve Güney Amerika); 1953’te ölen kişilerin eserleri

• 1973’te ölen kişilerin eserleri , “yaşamından itibaren 50 yıl” olarak tanımlanan ülkeler için (örneğin, Yeni Zelanda ile Afrika ve Asya’nın büyük bir kısmı)

• 1928’de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) için yayınlanan filmler ve kitaplar. (öne çıkan sanat eserleri dahil)

Peki, 2024’te hangi yerli ve yabancı yazarların eserlerinin telif hakkı bitiyor?

Bu yıl, Sait Faik Abasıyanık’ın eserlerinin telif hakkı bitiyor. Bu da 2024’ün Abasıyanık yılı olacağına işaret ediyor. Aynı zamanda ünlü satirik şiirleriyle tanınan Neyzen Tevfik’in de eserleri üzerindeki telif kalıyor. Elbette önümüzdeki yıllarda da farklı yerli yazarların eserlerinin üzerindeki telif örtüsü kalkıyor. 2026’da Reşat Nuri Güntekin, 2028’de Asaf Halef Çelebi, 2031’de Peyami Safa, 2032’de Ahmet Hamdi Tanpınar, 2034’de Halide Edip Adıvar ve 2035’de Refik Halit Karay’ın eserlerindeki telif hakkı bitiyor.

Abasıyanık’ın neredeyse tüm kitapları İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlanıyor. Eğer Storytel hesabınız varsa burada da Abasıyanık’ın 17 sesli kitabı bulunuyor.

Hikâye kitapları

1. Semaver (1936, Remzi Kitabevi)
2. Sarnıç (1939, Çığır Kitabevi)
3. Şahmerdan (1940, Çığır Kitabevi)
4. Lüzumsuz Adam (1948, Varlık Yayınları)
5. Mahalle Kahvesi (1950, Varlık Yayınları)
6. Havada Bulut (1951, Varlık Yayınları)
7. Kumpanya (1951, Varlık Yayınları)
8. Havuz Başı (1951, Varlık Yayınları)
9. Son Kuşlar (1952, Varlık Yayınları)
10. Alemdağ’da Var Bir Yılan (1954, Varlık Yayınları)
11. Az Şekerli (1954, Varlık Yayınları)
12. Tüneldeki Çocuk (1955, Varlık Yayınları)

Şiir

• Şimdi Sevişme Vakti (1953, Yenilik Yayınları)

Roman

1. Kayıp Aranıyor (1953, Varlık Yayınları)
2. Medar-ı Maişet Motoru (“Birtakım İnsanlar adıyla 1952, Varlık Yayınları)

Çeviri

• Yaşamak Hırsı, Georges Simenon (1954)

Röportajları

• Mahkeme Kapısı (1956, Varlık Yayınları)

Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından çıkan Sait Faik Abasıyanık kitapları:

1. Son Kuşlar
2. Şahmerdan
3. Seçme Hikayeler
4. Sarnıç
5. Mahalle Kahvesi
6. Lüzumsuz Adam
7. Kayıp Aranıyor
8. Havada Bulut
9. Alemdağda Var Bir Yılan (İş Bankası Kültür Yayınları)
10. Medar-ı Maişet Motoru
11. Kumpanya
12. Şimdi Sevişme Vakti
13. Havuz Başı
14. Semaver
15. Mahkeme Kapısı
16. Tüneldeki Çocuk
17. Az Şekerli

Sait Faik Abasıyanık, edebi yaşamına şiirle başlamış, daha sonra alanında en iyilerden biri olduğu hikâyeye yönelmiştir. Çağdaş Türk hikayeciliğinin öncü isimlerinden Abasıyanık’ın roman ve röportaj türlerinde de çeşitli eserleri bulunuyor.

“Çehov tarzı” olarak bilinen “durum hikâyeciliği” anlayışının öncüleri arasında da yer alır. Abasıyanık’ın hikâyeleri gerçek yaşamdan izler taşıdığı için, bu kadar iyi olarak yorumlanır. Yazarın hikâyelerinde İstanbul’un her yerinde karşılaşılabilecek alt tabaka insanlar, balıkçılar, dışlanmış ya da önemsenmemiş insanlar ve işsizler gibi pek çok karakter yer alıyor.

Aşağıdaki yabancı yazarların eserlerinin de 2024’te telifleri bitiyor:

• Hans Aanrud-Norveç
• Hilaire Belloc-Birleşik Krallık
• Elsa Beskow-İsveç
• Ivan Bunin-Rusya
• John Horne Burns-ABD
• Tatsuo Hori-Japonya
• Curuppumullage Jinarajadasa- Sri Lanka
• Oskar Luts-Estonya
• Kornel Makuszynski-Polonya
• Rachilde-Fransa
• Graciliano Ramos-Brezilya
• Marjorie Kinnan Rawlings- ABD
• Edward Shinn-ABD
• Jerome Tharaud-Fransa
• Ben Ames Williams-ABD
• Kathleen Lindsay-Büyük Britanya
• Nancy Mitford-Büyük Britanya
• Pablo Neruda-Şili
• Robert C. O’Brien-ABD

Yayınevleri aynı kitabı neden basıyor?

9. Köy muhabiri Ahmet Çağatay Bayraktar’ın haberine göre asıl neden düşük maliyet ve elbette düşük fiyat politikası. 37 yıldır yayıncılık sektöründe olan Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği Başkanı Mustafa Aksoy’un görüşlerinin yer aldığı haberde, yayınevlerinin telifi biten yazarların eserlerini basmak için bu kadar aceleci ve heyecanlı davranmasını “satış garantisi” olan kitaplar olmalarına bağlıyor. Ancak bu durum büyük yayınevleri için geçerli, küçük yayınevlerinin rekabet şansı maalesef ki yok, bunun yerine küçük yayınevleri edebi olarak güçlü olan yeni eserleri yayımlıyor.

1 Ocak 2024 tarihinden itibaren hangi eserlerin telifi bitiyor?

• Dünyaca ünlü yazar Agatha Christie’nin “Mavi Trenin Gizemi” adlı eseri de 1 Ocak 2024 itibarıyla kamu malı haline geldi.

• D.H. Lawrence’ın “Lady Chatterley’in Aşığı” adlı kitabı da aynı şekilde bu listede yer alıyor.

• Virginia Woolf’un “Orlando” kitabı da kamu malı haline geldi.

• Bunun dışında Radclyffe Hall’un “Yalnızlık Kuyusu” adlı eseri de kamu malı oluyor.

Mickey ve Minnie Mouse da 1 Ocak 2024 itibarıyla kamu malı haline gelen eserlerden ancak burada elbette bazı önemli noktalar var. Walt Disney Company’nin 1928’de yayınlanan kısa film Steamboat Willie’nin karakterleri olarak hayatımıza giren Mickey ve Minnie Mouse, ABD Kongresi tarafından güncellenen bir telif hakkı yasası ile korunuyordu. Bu bağlamda, 95 yıl süre ile korunan telif hakları sona erdi. Yine de bunun ilk Mickey ve Minnie Mouse için geçerli olduğunu söylemek gerekiyor. Çünkü ilk hallerinden çok daha farklı görünüyorlar şu an.

CNN’in haberine göre Harvard Hukuk Fakültesi’nden Prof. Rebecca Tushnet, kamusal alanın Steamboat Willie’yi herkesin istediği şekilde yeniden canlandırmasına izin verdiğini ancak daha modern Mickey Mouse’un kullanılamayacağını söylüyor. Disney’in bunlar üzerinde hala bir ticari markası var.

Diğer ülkelerde yayınevleri Türkiye’deki gibi bankalardan ya da üniversitelerden mi çıkıyor yoksa bağımsız olanlar var mı?

Türkiye’de farklı kategoride yüzlerce hatta binlerce yayınevi bulunuyor. Bunlara ek olarak bazıları öne çıksa da en popüler ve yaptığı çevirilerle kitapseverlerin tercih ettiği yayınlar bulunuyor.

2019’da Doğruluk Payı’nın Türkiye Yayıncılar Birliği’nden aktardığı bilgiye göre Türkiye’de kitapevi sayısı 6 bin ancak bu sayı artmış ya da azalmış olabilir.

Yine Türkiye Yayıncılar Birliği’nin araştırmasına göre 2022’de yayımlanan kitapların yüzde 19,4’ünü yetişkin araştırma, inceleme kitapları, yaklaşık yüzde 9’unu yetişkin edebiyat sanat kitapları, yüzde 12,1’ini çocuk ve gençlik kitapları, yaklaşık yüzde 8,7’sini inanç kitapları, yaklaşık yüzde 1,4’ünü akademik yayınlar, yüzde 1,5’ini ithal yayınlar ve yüzde 47,9’unu eğitim alanındaki kitaplar oluşturdu.

2022 Kitap Pazarı raporuna ulaşmak için tıklayın.

Türkiye’de en iyi yayınevleri diye aratıldığında karşımıza banka yayınları olarak şunlar çıkıyor;

• Yapı Kredi Yayınları
• İş Bankası Kültür Yayınları
• VakıfBank Kültür Yayınları

Öte yandan üniversite yayınları da bulunuyor, üniversitelerin büyük bir kısmı akademik yayın yapsa da Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, Koç Üniversitesi Yayınları ve ODTÜ Yayınları bunlar arasında öne çıkanlar oluyor ve akademik yayınlar dışında da kitaplar sunuyorlar.

Bunun dışında;

İthaki Yayınları, Doğan Kitap, Can Yayınları, Sel Yayıncılık, İletişim Yayınları, Domingo, Ayrıntı, Remzi Kitabevi Yayınları, Metis, Pegasus Yayınları, Yabancı Yayınları, Kırmızı Kedi Yayınevi, DoğuBatı, Detay Yayıncılık, Ketebe Yayınları, Alfa Yayınları, Epsilon Yayınevi öne çıkıyor.

Yabancı yayınevlerine baktığımızda ise ülkemizde İngilizce kitaplar olmak üzere dünyanın pek çok yerinde farklı dillerde yayınlar sunan yayıncılar var. Bunlar arasında en bilineni Penguin Random House oluyor. Türkiye’de ve anadili İngilizce olmayan ülkelerde sıklıkla dünyaca ünlü yazarların eserlerini bu yayınevinin bastığını görürüz.

Macmillan da İngiltere merkezli bir yayıncı ve sözlükleri de dahil olmak üzere pek çok kitabı basıyorlar. Diğer yayıncılar da şu şekilde: Hachette Book Group, HarperCollins, Simon and Schuster, John Wiley and Sons, Marriam-Webster, Pearsın, Wiley, Cengage, Oxford Üniversitesi Yayınları(Oxford University Press).

Dünyaca ünlü farklı ülkelerin yayınlarında ise banka yayını ya da sıklıkla üniversite yayınlarıyla karşılaşmıyoruz. İngilizce olarak hazırlanan listelerde sıklıkla Penguin Random House ve HarperCollins çıkıyor.

Eğer ilginizi çekiyorsa 1 Ocak 2024 tarihi itibarıyla telifi biten bütün eserlerin bir listesine ulaşmak için tıklayın.

Ek okumalar için:

• 2024 in public domain
• 70 yıl sonra yayın hakkı: Yayınevleri telifi düşen yazarların peşinde
• 2023’te telif hakkı düşen yazarlar
• Eser sahiplerinin hakları kaç yıl süreyle korunur? Eserlerin izin almaksızın serbestçe kullanılabilmesi için kaç yıl geçmesi gerekir?
• What Will Enter the Public Domain in 2024?
• Public domain 2024: Early Mickey Mouse and other Disney favorites brace for impact