Sudan’da yaklaşık iki yıldır süren ve 11 milyondan fazla insanı yerinden eden iç savaşta, Türkiye arabuluculuk girişimi başlattı. Sudan Genelkurmay Başkanı El-Burhan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Türkiye’nin arabuluculuk teklifini kabul etti. İşte Türkiye’nin Sudan’daki arabuluculuk girişiminin bütün detayları.
Sudan’daki kriz nasıl başladı?
Sudan’da yaşanan iç savaşın temelleri 2019 yılına dayanıyor. Sudan halkı, 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten Devlet Başkanı Ömer El Beşir’i devirerek demokrasi talep etti. Halk ayaklanmasının ardından siviller ve askerler ortak bir hükümet kurdu. Ancak General Abdulfettah el-Burhan, 2021 yılında bir darbe yaparak yönetimi ele geçirdi. General Muhammed Hamdan Dagalo liderliğindeki Hızlı Destek Güçleri (RSF) başlangıçta El-Burhan’a destek verdi. İki general arasında, 100 bin kişilik Hızlı Destek Güçleri’nin orduya nasıl katılacağı ve kimin yöneteceği konusunda anlaşmazlık çıktı. Bu anlaşmazlık 15 Nisan 2023’te iç savaşa dönüştü.
Türkiye’nin arabuluculuk girişimi nasıl şekillendi?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 13 Aralık 2024 tarihinde Sudan Genelkurmay Başkanı El-Burhan ile telefon görüşmesi yaptı. Erdoğan, görüşmede Sudan’da barış ve istikrarın sağlanması için arabuluculuk önerisinde bulundu. Türkiye Dışişleri Bakan Yardımcısı Burhanettin Duran, bu görüşmenin ardından Port Sudan’a giderek El-Burhan ile yüz yüze görüştü. Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yusuf, görüşmenin ardından El-Burhan’ın Türkiye’nin arabuluculuk teklifini kabul ettiğini duyurdu. Yusuf, “Sudan, Türkiye gibi kardeşlere ve dostlara ihtiyaç duyuyor” dedi.
Savaşın insani boyutu hangi noktada?
Birleşmiş Milletler, Sudan’daki çatışmaları “dünyanın en kötü insani krizi” olarak tanımlıyor. İç savaşta resmi rakamlara göre 20 binden fazla insan hayatını kaybetti. ABD’nin Sudan özel temsilcisi Tom Perriello, gerçek ölü sayısının 150 bini bulabileceğini açıkladı. Çatışmalar nedeniyle 11 milyondan fazla insan evlerini terk etmek zorunda kaldı. Sudan’ın birçok bölgesinde kıtlık yaşanıyor. Savaş nedeniyle can kayıplarının tam sayısı belirlenemiyor. Yardım kuruluşları bölgeye ulaşmakta zorlanıyor.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin rolü neden bu kadar önemli?
Birleşik Arap Emirlikleri, Sudan’daki iç savaşta kilit bir rol oynuyor. Sudan hükümeti, BAE’yi Hızlı Destek Güçleri’ne silah sağlamakla suçluyor. Sudan ordusu, RSF’nin BAE yapımı insansız hava araçlarıyla Çad üzerinden saldırılar düzenlediğini iddia ediyor. BAE bu iddiaları reddediyor. Amerikan Kongresi’nin iki üyesi, BAE’nin Beyaz Saray’a RSF’yi silahlandırmayacağına dair söz verdiğini açıkladı. BAE, Türkiye’nin arabuluculuk teklifini kabul ederek diplomatik çabalar için işbirliğine hazır olduğunu duyurdu. Bağımsız uzmanlar, RSF’ye silah akışının kesilmesinin iç savaşı bitirmek için hayati önem taşıdığını vurguluyor.
Bölgesel güçlerin çatışmadaki rolleri nedir?
Sudan’daki iç savaşta birçok bölgesel güç farklı tarafları destekliyor. Sudan Silahlı Kuvvetleri, Suudi Arabistan ve Mısır’dan askeri destek alıyor. Ordu aynı zamanda İran’dan silah temin ediyor. Hızlı Destek Güçleri ise BAE’nin yanı sıra Çad, Libya ve Güney Sudan’dan destek görüyor. BM uzmanları, komşu ülkelerden gelen bu desteklerin savaşın uzamasına neden olduğunu belirtiyor. Uluslararası toplum, bölgesel güçlerin çatışmalardaki rolünden endişe duyuyor. BM raporları, dış güçlerin silah desteğinin sivil kayıpları artırdığını ortaya koyuyor.
Türkiye’nin arabuluculuk şansı neden yüksek?
Ankara, son dönemde Afrika Boynuzu’nda önemli diplomatik başarılar kazandı. Türkiye, yakın zamanda Somali ile Etiyopya arasındaki deniz ve liman krizini çözüme kavuşturdu. Türkiye, Sudan’da hem El-Burhan yönetimi hem de BAE tarafından güvenilir bir ortak olarak görülüyor. Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yusuf, Türkiye için Somali krizindeki gibi tarafsız konumunun barış sürecinde avantaj sağlayacağını düşünüyor. Türkiye’nin her iki tarafla da dengeli ilişkileri, arabuluculuk şansını artırıyor. Ankara’nın bölgedeki insani yardım faaliyetleri de güvenilirliğini pekiştiriyor.
Hızlı Destek Güçleri (RSF) kimdir ve nasıl güçlendi?
Hızlı Destek Güçleri’nin kökenleri, Darfur’da savaşan Cancavid milislerine dayanıyor. Eski Devlet Başkanı Ömer El Beşir, 2013 yılında bu grubu yarı resmi bir güce dönüştürdü. General Dagalo liderliğindeki RSF, zamanla Yemen ve Libya’daki çatışmalara katıldı. Grup, Sudan’ın altın madenlerinin kontrolünü ele geçirdi. RSF, bugün 100 bin kişilik bir güce ulaştı. Örgüt, modern silahlar ve insansız hava araçlarıyla donatıldı. BM raporları, RSF’nin sivillere yönelik saldırılarını belgeliyor.
Barış görüşmelerinin önündeki engeller neler?
Sudan’da barış görüşmelerinin önünde ciddi engeller bulunuyor. RSF’ye devam eden silah akışı, çatışmaların sürmesine neden oluyor. El-Burhan yönetimi ile RSF arasındaki güç paylaşımı anlaşmazlığı devam ediyor. Sivillerin yönetime katılımı konusunda belirsizlik sürüyor. Bölgesel güçlerin çatışan çıkarları barış sürecini zorlaştırıyor. Ancak insani krizin büyümesi, tarafları çözüm arayışına itiyor. Türkiye’nin arabuluculuk girişimi, bu engellerin aşılması için yeni bir umut olarak görülüyor.
Çatışmaların bölgesel etkileri nelerdir?
Sudan’daki iç savaş, tüm bölgeyi etkiliyor. Komşu ülkelere büyük bir mülteci akını yaşanıyor. Çatışmalar bölgesel ticaret yollarını kesintiye uğratıyor. Savaş, Afrika Boynuzu’ndaki istikrarsızlığı artırıyor. Mısır ve Etiyopya gibi komşu ülkeler güvenlik endişesi yaşıyor. Kızıldeniz’deki deniz ticareti olumsuz etkileniyor. Bu nedenle bölge ülkeleri, Türkiye’nin arabuluculuk girişimini destekliyor.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
