ABD Başkanı Trump’ın yedi Müslüman ülkeye yönellik vize yasağını içeren başkanlık emri, federal yargıç Ann M. Donnely ve James L. Robart’ın emrin uygulanmasını geçici olarak durdurduğu mahkeme emirlerine, Beyaz Saray ve Trump yaptığı açıklamalarla sert çıktı. Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada mahkemenin kararı “ölçüsüz” olarak değerlendirirken, Trump ise konuyla ilgili olarak Twitter üzerinden yaptığı açıklamalarda Robart’ı “sözde yargıç” olarak niteledi ve “yargıcın ülkeyi tehlikeye soktuğunu” söyledi.
Just cannot believe a judge would put our country in such peril. If something happens blame him and court system. People pouring in. Bad!
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) February 5, 2017
Federal mahkemenin kararı ve Trump’ın bu karara gösterdiği tepkinin yanı sıra, ABD’deki yargı ve yürütme erklerinin çelişmesinin ne gibi sonuçları olacağı tartışılmaya başlandı. Gündemde olan asıl soruysa şu: “Trump –ya da herhangi bir başkan- mahkemenin emrine uymayabilir mi ve uymazsa ne olur?”
“Popülistler kavga çıkarmaya isteklidir”
Washington Post’tan Aaron Blake’in dün yayınlanan yazısı bu soruyu konu ediniyor. “Anayasal kriz? Eğer Trump mahkemenin kararına uymazsa ne olur?” başlıklı yazıya göre, Trump’ın popülist kampanyası, otoriter liderlere duyulan hayranlık ve siyasi düzene ilişkin kuşkuculuk göz önüne alındığında, kimileri Trump’ın hukuki düzene de karşı çıkabileceğini düşünüyor.
Washington Post’a konuşan Georgia Devlet Üniversitesi’nden Daniel P. Franklin’e göre, Trump’ın mahkemeye verdiği yanıt sürpriz değil: “Popülistler kavga çıkarmaya isteklidir. Bu konu için öyle olmayabilir belki ama popülistler oyunlarını bu şekilde oynar.”
Şu ana kadar Trump yönetimi, mahkeme kararını dikkate almayacağına dair resmi bir açıklama yapmadı. Franklin’e göreyse, Trump, bir başkanın mahkeme emrini kasten dikkate almaması halinde neler olabileceğinin farkında değil.
Zira daha önce bazı başkanların mahkeme kararlarını, anayasal krizlere yol açabilecek şekilde yorumladığını biliyoruz. Bunun en bilinen örneğiyse; popülistliği ve söylemiyle Trump’ın en çok benzetildiği kişi olan, 1829-1837 yılları arasında ABD Başkanlığı yapmış Andrew Jackson’un, Samuel Worcester ile Georgia Eyaleti arasındaki bir davada gösterdiği tutum:
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Dönemin Yüksek Mahkeme Başyargıcı John Marshall’ın, Amerika yerlililerine ait toprakların müsadere edilmesine izin veren bir Georgia yasasını, ABD’nin federal anlaşmalarına uygun olmadığı gerekçesiyle hükümsüz kılmasına rağmen, Başkan Jackson, mahkeme kararını dikkate almamış ve Georgia Eyaleti’nin Cherokee toprakları üzerindeki egemenlik iddiasını desteklemişti. Söz konusu anayasal karışıklık, ancak Başkan Jackson’ın olası bir krizin ulusal çıkarlara hizmet etmeyeceğine kani olmasıyla çözüme bağlanmıştı.
Erkler arasındaki uyuşmazlık, Temsilciler Meclisi’ne taşınabilir
Daniel Franklin’e göre, Trump böyle bir yolu seçerse, yürütme yargı arasındaki ihtilafın tahkim mercii başka bir erk olacaktır. Bu da, Trump’ın mahkemeye itaat etmemesi durumunda, devreye Temsilciler Meclisi’nin girmesi anlamına geliyor:
“Bana göre, mahkemeye itaatsizlik, Anayasal anlamda ‘kabahat ve cürüm’ teşkil eder, bu durumda da Trump, meclis soruşturmasına tabi olacaktır. Tabii, Temsilciler Meclisi’nin konuyu ne şekilde ele alacağı ayrı bir tartışma konusu.”
St. Thomas Üniversitesi’nden hukuk profesörü Joel Nichols ise, burada asıl önemli olanın Trump’ın ne yapacağı olmadığını vurguluyor: “Burada kilit mesele, Başkan Trump’ın ne yapacağı değil; yargıçların itaatsizliğe nasıl bir yanıt vereceği ve Trump dışındaki diğer aktörlerin mahkeme kararına uyup uymayacakları.”
Buradaysa daha büyük bir soru gündeme geliyor: Trump, kendisiyle zıt düşen bir yargıcın yasal otoritesini sorgulamaya başlarsa; Trump’ın kararına uyması gereken hükümet yetkilileri buna riayet edecekler mi? Örneğin, Trump’ın savunma ve ulusal güvenlik bakanları, emekli olmuş üst düzey subaylar ve haliyle, emir-komuta zincirine alışkın kişiler. Peki, patronlarına uymak adına mahkeme kararına riayet etmeyebilecekler mi?
