BBC, Irak ve Suriye’de yağmalanan tarihi eserlerin kaçakçılar tarafından Facebook üzerinden satıldığını ortaya çıkardı.
Hatta akademisyenlerin yaptığı araştırmalara göre, kapalı Facebook gruplarında nasıl yasa dışı kazı yapılacağına dair bilgiler dahi paylaşılıyor. Facebook, BBC’nin araştırmasından sonra 49 grubun silindiğini açıkladı.
BBC muhabirleri ayrıca, polisin aldığı önlemlere ve IŞİD’in bölgeden çekilmesine rağmen tarihi eserlerin hâlâ Irak ve Suriye’den Türkiye’ye kaçırıldığına dair kanıtlara ulaştı.
“Facebook olan bitene seyirci kalıyor”
Suriye’yi terk etmek zorunda kalıp Ohio’daki Shawnee Devlet Üniversitesi’nde çalışan arkeolog Profesör Doktor Amr el Azm, hâlâ yerlerinde duran Roma döneminden kalma mozaiklerin satıldığı Facebook sayfalarını örnek verdi.
El Azm, İstanbul’da Boğaz’a bakan bir restoranın terasında, Kuzey Suriye’deki bir kullanıcının, IŞİD tarafından yağmalanmış ve tahrip edilmiş eski Palmira bölgesinden olduğunu iddia ettiği bir heykelin Facebook’ta paylaşılmış bir fotoğrafını da gösterdi.
Çoğu kapalı ve binlerce üyesi olan Facebook gruplarını iki yıl boyunca tarayan Prof. Amr el Azm, şu sonuca vardı:
“Facebook sayfaları ve kullanıcılarında bir patlama yaşandığını görüyoruz. Bu uluslararası bir mesele ve Facebook da aslında olan biteni izleyip bunun yaşanmasına müsaade ediyor.”
İnsanlar bu grupları fikir alışverişinde bulunmak ve tarihi eser sitelerinin nasıl kazılacağını öğrenmek için kullanıyor. Bu kişilerden biri hâlâ devam eden kaçak bir kazıdan bahsedip mezarların çökmesi sonucu oluşan boğulma tehlikesi hakkında uyarılarda bulunuyor.
Ayrıca “sipariş üzerine yağma” talepleri de bulunuyor. Bir keresinde Facebook yöneticileri İslami dönem el yazmalarının Türkiye’ye getirilmesini talep etti.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Araştırmacı Katie Paul, “Bu kaçakçılık ağlarının nasıl patlama yaptığı konusunda gözümüz açıldı. Şimdi arka bahçenizi kazıp bir tarihi eser çıkarırsanız ve kaçakçı bir tanıdığınız da yoksa, Facebook’a gidip bulduklarınızın fotoğraflarını paylaşabilir, muhtemel alıcılarla bağlantıya geçebilirsiniz” diyor.
Gerçek alım satım işlemleri ise kamusal alanların dışında gerçekleşiyor.
Suriye’nin tarihi eserler müdürüne göre ülkeden çıkarılan eserlerin yüzde 70’i sahte. Fakat onca süprüntünün arasında çok pahalı eserler de bulunuyor.
Facebook ise yaptığı bir açıklamada, sitede yasa dışı faaliyetlerde bulunulmasına izin verilmediğini ve “BBC’nin araştırmasını takiben 49 sitenin kapatıldığını” söyledi.
IŞİD yenilmesine rağmen kaçakçılık sürüyor
Alışveriş sadece internette yapılmıyor. Türkiye yüzyıllardır sıkça kullanılan bir kaçakçılık rotası. BBC’ye konuşan Türk polis yetkilisi, son yıllarda milyonlarca liralık tarihi eserin Irak ve Suriye’den kaçırıldığını söyledi.
Sınırlardaki kontrollerin sıkılaştırılması akışı durdurdu fakat buna ve IŞİD’in askeri anlamda yenilmesine rağmen ticaret devam ediyor.
BBC bu ticareti dört yıl önce IŞİD tarafından kontrol edilen bir bölgeden kaçan Suriyeli arkeolog Ebu Musa’nın yardımıyla izlemeye aldı.
“Ebu Musa” takma adı verilen arkeolog, çalıntı sanat eserlerinin satılmasına aracılık edenlerle toplantılara katılıyor.
“Bu işin çok zor ve çok tehlikeli olduğunu biliyorum” diyor Ebu Musa, “Mafya gibi insanlara çalışıyorum.”
Bölgedeki kişilerce çekilmiş fotoğraf ve videoları gösteriyor. Bunların arasında hâlâ yerinde olan, gerçek ve milyonlarca lira değerinde olduğunu söylediği bir mozaik de bulunuyor.
“Tarihimin ve kültürümün gözlerimin önünde yok edildiğini görüyorum” diyor Ebu Musa.
Ortadoğu’nun zengin kültürel mirasını kurtarma mücadelesinin durumu iç karartıcı.
British Museum’un Ortadoğu Bölümü’nün küratörü Dr. St. John Simpson, “Suriye’de yaşananlar korkunç” diyor. “Yürek parçalayıcı. Hasar gören her yer sonsuza dek hasar görüyor.”
Simpson, tarihi sitelerin yağmalanmasından çatışmanın tüm taraflarının sorumlu olduğunu söylüyor.
Bunların arasında küçük paralar kazanmak isteyen yoksul vatandaşlar, maddi kazanç peşinde olan aşırılıkçı gruplar da bulunuyor.
“Yağma artık bir endüstri oldu”
Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO, IŞİD tarafından yapılan yağmanın “endüstriyel boyutta” olduğunu söylüyor.
“Onlar sadece yok etmiyorlar, tarihi eserleri para kazanmak için kullanıyorlar, her ne kadar kaçırılan eserlerin değeri akıl almaz şekilde milyonlarca, milyarlarca dolar olsa da.”
Çalıntı eserlerin nerede olduğu genellikle bilinmiyor çünkü pek çoğu göz önünden kayboluyor.
Barcelona’da geçen yıl yapılan bir polis baskınında, Mısır’dan ve Libya’daki antik Greko-romen yerleşimlerinden getirilen mozaiklerle lahitler ele geçirildi.
İki tarihi eser simsarı, IŞİD’e bağlı bir grubu finanse etmek için eserleri kaçıran bir kaçakçılık çetesine katılmakla suçlanıyor. Simsarlar suçlamaları reddediyor.
İspanya İçişleri Bakanlığı’nda göre bu, yağmalanmış sanat eserleri satışıyla terör için finansman sağlayanları hedef alan ilk polis operasyonu.
Bunun daha devamı gelecek gibi görünüyor, çünkü yasa dışı ticaret çatışmadan ve düzensizlikten besleniyor.
