Orta Asya ülkesi Kazakistan, Kiril alfabesinden Latin harflerine geçiyor. Rusya’yla araya konan bir mesafe olarak görülen bu hareketin getireceği değişimler de merak konusu.
2017’de dönemin Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev tarafından imzalanan Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçişe ilişkin kararnamede öngörülen geçiş süreci devam ediyor. Ülkedeki tabelalardan okul kitaplarına, resmi dokümanlardan banknotlara kadar her yazılı metnin 2025’e kadar yeni harflerle en baştan düzenlenmiş olması planlanıyor. Latin alfabesinin 32 harften oluşan Kazak versiyonunun son hali ise 2021’de yayınlanacak. Yeni alfabeye geçiş süreci Kazakistan bütçesine 519 milyon dolarlık bir yük getirecek.
İlkokullarda yeni alfabe ile eğitim
Deutsche Welle’ye konuşan ve öğrencilerin yeni bir alfabeyi en baştan öğrenmesi konusunda pek endişeli olmayan Kazak öğretmen Mirash Alimzhanova, “Çocuklar her şeyi çabucak öğrenebiliyor” derken “okulda verilen İngilizce dersleri nedeniyle öğrencilerin Latin alfabesine zaten aşina olduklarını” söylüyor. Ancak “kendilerinin sadece tek bir alfabeye alışık oldukları için değişimin öğretmenler adına çok kolay olmayacağını” da söylemekten çekinmiyor. Müdür Yardımcısı Aygül İbrahimova ise aksine “öğrencilerin artık yalnızca okulda öğrenebileceklerini, ailelerin kendileri bilmediği için yardımcı olamayacaklarını” söyleyerek endişesini dile getiriyor.
Sovyet izlerini silmek
Son değişiklik, eski bir Sovyet cumhuriyeti olan Kazakistan’ın son 100 yıldaki üçüncü alfabe değişimi. 1929 yılına kadar Arap harflerini kullanan Kazaklar, Sovyetler’deki sekülerleşme hamlesi nedeniyle Latin alfabesine geçmek zorunda kalmışlardı. Her ne kadar Sovyetler Birliği zamanında ülkeyi oluşturan ulusların kendi dillerinde eğitim verme hakkı olsa da, tümden birliğin sağlanması esasına dayanarak “Ruslaşma”nın ağır basmasıyla ise 1940 yılında bu kez Kiril alfabesine geçilmişti. Kazakistan’ın bu geçmişten arınmak amacıyla giriştiği bu son değişim ise diğer komşularından farklı olarak daha geç gelişti.
Siyasal bilimler uzmanı Aidos Sarym, Rusya’nın değişimi nasıl karşılayacağı konusundaki endişenin bu gecikmeyi açıkladığını belirtti. Rus yöneticilerinin Kazakistan’ın alfabe değişimini “Rusya’nın medyatik ve politik etkisini terke ilişkin kişisel bir hamle” olarak algılayabileceğini sözlerine ekleyen Sarym, alfabe değişiminin “Kazak değerlerini esas alan” bir ülke yaratma girişimine katkı olarak gördüğünü dile getirdi.
Dünya üzerinde yayınların ve bilgi akışının yüzde 90’ının Latin harfleriyle yapıldığını söyleyen Kazakistan’ın yeni Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev, Latin alfabesine geçişin “Kazakistan’ın ‘manevi’ modernleşme sürecinde oldukça önemli bir adım olacağını” söylemişti.
