İstanbul’un Adalar Belediyesi’ne bağlı Büyükada ve Heybeliada’daki faytonlarla ilgili tartışmalar uzun yıllardır devam ediyor. Hayvanseverler ve aktivistler, atların yaşam haklarını korumak ve koşullarını iyileştirmek için mücadele veriyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) Saraçhane’deki binası önünde faytonların kaldırılması için başlatılan çadırlı “Yaşam Nöbeti”nin ve yoğun kamuoyu baskısının ardından, 81 atın ruam hastalığından öldüğünün de ortaya çıkmasıyla Adalar’daki atlı faytonlar tamamen kaldırıldı, yerlerine elektrikli araçlar getirildi. Şimdi ise yeni bir sorun ortaya çıktı: Atlara ne olacak?
Adaların Atları Platformu, dokuz aydır, Adalar’dan sürülen atların akıbetini araştırıyor. İBB, 12 Mart 2020’de, Adalar’dan 4 bin liradan satın aldığı atların ücretsiz olarak sahiplendirileceğini açıkladı. Fakat iddialara göre, sahiplendirilen atların takibi yapılmadı.
Fayton yasaklandıktan sonra Adalar’daki tüm atlar Büyükada‘daki İBB’ye ait İSPARK Ahırı‘na yerleştirildi. Bu ahırda ise at bakımı konusunda uzman veterinerler, atlar için yeterli barınma ve gezme alanı bulunmuyor.
Uzun uğraşlar sonunda, hayvanseverlerin baskısıyla açılan padok yani gezinme alanı oldukça küçük. Bu sebeple, barakalarda yaşayan atlar haftada birkaç defadan fazla gezmeye çıkamıyor. Üstelik atların gezdiği alan taşlık ve denize çok yakın, bu da özellikle taylar için tehlike oluşturuyor.
Adaların Atları Platformu‘ndan Zeynep Alpar, Zekiye Kürkçüoğlu ve faytoncu Tolga Demir, “Atlar gerçekten mutlu mu oldu?” sorusunu yönelterek Adalar’ın atlarının izini sürdü. Alpar, Kürkçüoğlu ve Demir, araştırmaları neticesinde ulaştıkları bilgileri ise “Adaların Atları Kaybediliyor!” başlıklı raporda kamuoyu ile paylaştı.
Faytonların kaldırılması gerçekten atların iyiliğine mi oldu?
At bakımı konusunda uzman kişiler, Türkiye’nin hiçbir yerinde Adalar’daki atlar gibi atlara ihtiyaç duyulmadığını ve at bakımının oldukça pahalı olduğunu belirterek, Adalar’ın atlarının güvenilir ve ehil ellere gitmeyeceği konusunda uyarıda bulundu. Atların gittikleri yerlerde hangi şartlar altında yaşadıklarıyla ilgili endişeler bir yana, asıl sorun atların et endüstrisinde kullanılmak üzere kesilmeleri ihtimali.
Zeynep Alpar, Adalar’daki atların, ada hayatının bir parçası olduğunu, denetleme yapılarak hayvanlar için en iyi şartların sağlanabileceğini savundu. Hatta faytoncuların da atların iyiliği için denetlenmeyi talep ettiğini anlattı. Atların, yasak gelmeden önce, fayton çekmediği zamanlarda ormanda, sokaklarda gezip otladığını ama şimdi tutsak edildiklerini söyledi.
Kendisi de Heybeliada sakini olan Alpar’a göre sorun, özellikle Büyükada’da dizginsiz turizmin getirdiği baskıyla atların denetimsiz çalıştırılmasından kaynaklanıyordu. Aslında, faytonların belli sayının üzerine yolcu taşıması yasaktı ama faytonlu ada turu gibi uygulamalar yüksek gelir getirdiği için denetlenmiyordu. Alpar, denetim yetkisi ve görevi bulunan kurumların bu görevi yerine getirip getirmediğinin ise hiç sorgulanmadığının altını çizdi.
Uzun süre faytonculuk yapmış ve kendi isteğiyle faytonunu bırakmış olan Tolga Demir ise, “gözünü para hırsı bürümüş” bazı faytoncuların atlara eziyet ettiğini, bu kişilerin de zaten bilindiğini ama yetkililer tarafından müdahale edilmediğini söyledi. Demir ayrıca, kullanılan faytonların çok eski olduğunu, faytonlara motor takılarak atların işini kolaylaştırmanın da mümkün olduğunu belirtti.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Faytonlar kaldırılıp, atlar İSPARK Ahırı’na yerleştirildiğinden beri her gün atları ziyaret eden, onların durumlarını kontrol eden Zekiye Kürkçüoğlu ise en çok yetkililerin ilgisizliğinden şikayetçi. Adalar’ın atlarının insanlarla yaşamaya ve özgürce gezmeye alışkın olduğunu, barakalarda tutulan ve sahiplendirilen atların çoğunun stresten hastalandığını ve öldüğünü söyledi. Her gün atları izlemeye geldiği için birçok atın öldüğünü ve ölen atların kepçelerle toplanıp gömüldüğünü gördüğünü ama yetkililere bu durumu anlattığında, atlara “gereken bakımın yapıldığı” cevabını aldığını anlattı.
Adaların Atları Platformu’na göre, faytonların kaldırılması aslında atların iyiliği için yapılmadı. Platform, Adalar’ı şehirleştirmeye yönelik imar projelerini hatırlatarak faytonların kaldırılmasının ardından Adalar’a getirilen elektrikli araçların; şehirleşmenin, Adalar’ı otel turizmine açmanın ve oradaki nüfusu artırmanın ilk adımı olduğunu savunuyor. Platform üyeleri, İBB’deki yönetim değişikliğinin ardından kamuoyu baskısının, faytonların kaldırılmasında önemli bir rolü olduğu konusunda hemfikir fakat yıllardır hem İBB hem de Tarım ve Ormancılık Bakanlığı tarafından, atların eziyet çekmesine izin verildiğini iddia ediyorlar.
İBB ise yaptığı açıklamalarda Adalar’daki faytonların yasaklanmasının ardından at ve faytonları satın almaya başladığını açıklamıştı. Buna göre, tescilli faytonlara plaka başına 300 bin lira, her at içinse 4 bin lira ödenecekti. Yani fayton plakaları ve atlar için yaklaşık 90 milyon lira harcanması öngörülüyordu.
İBB Basın Sözcüsü Murat Ongun, faytonculardan satın alınan atların rehabilitasyon merkezinde bakıma alındığını söylemiş ve Twitter hesabından “Atlar şimdi daha mutlu” başlıklı paylaşım yapmıştı. Hayvanseverler ise atların artık fayton çekmeyeceği için memnun olduklarını dile getirmişti.
Adaların Atları Platformu’nun yayımladığı “Adaların Atları Kaybediliyor!” başlıklı raporda ise adada tutulan atların iddia edildiği gibi mutlu olmadığı, İBB’nin satın aldığı atları ne yaptığının kaydının şeffaf olarak tutulmadığı belirtildi.
Rapora göre, 2020 yılında Adalar’daki atların resmi rakamlara göre, 397’si hayatını kaybetti. Adaya kayıtdışı getirilen at sayısı da eklendiğinde 717 atın hayatını kaybettiği ortaya çıkıyor. Raporun yazıldığı tarih itibarıyla 781 at ve 12 tayın gittikleri yerdeki durumları, hatta sağ olup olmadıkları ise tam olarak bilinmiyor. Önceki yıl Adalar’da 1700 civarında at olduğu tahmin ediliyordu, bugün ise Adalar’da yaklaşık 130 at yaşıyor.
Adalar’ın Atları Platformu, faytonların kaldırılmasına destek veren hayvanseverlerin, faytonlar kaldırıldıktan sonra atların başına ne geldiğiyle ilgilenmeyi bırakmalarından yakınıyor ve “kişisel görüşler ne olursa olsun, atların iyiliği noktasında birlikte hareket etme” çağrısı yapıyor.
Dokuz aydır fayton, fiilen kaldırılmış olduğunu hatırlatan platform, “Atların ‘bedel ödemesi’ gerekmiyor. Faytonun kaldırılması uğruna atların feda edilmesi gerekmiyor. Bu kabul edilebilir bir yaklaşım değil. O atlar kaybedilmeyebilirdi” diyor.
