Québec’li Fransız astrofizikçi ve ekolojist Hubert Reeves, “Yaşama Hiddeti” (La fureur de vivre, Ed. du Seuil, Ekim 2020) adlı son kitabının çıkışı vesilesiyle okurlarından gelen soruları cevapladı. Haldun Bayrı çevirdi.
Ünlü astrofizikçi, kozmoloji uzmanı ve yaşam çeşitliliğinin büyük savunucusu Hubert Reeves, Seuil Yayınları’nda varoluşun kökenini açıklamayı ve yaşamın anlamını kavramayı denemek için felsefî düşünceye bir davet olan “Yaşama Hiddeti”ni yayımladı. Gezegenin korunması için yazılan bu kaside kolayca ve zevkle okunuyor. Bugün 88 yaşında olan bu bilim insanının bilimsel meseleleri erişilebilir kılma meziyetini ispata zaten gerek yok artık.
Evrenin tarihinde Hubert Reeves’i büyüleyen nedir? Yaşamın anlamını tanımlamak hakikaten mümkün müdür? Yeni kuşaklara nasıl bir bakışı var? Gezegenimizin geleceği hakkında iyimser mi? Okurlarının sorularına verdiği cevaplar aşağıda:
- Soruyu soran Papillon
Yeryüzü’nde mevcut olmak için görünmez Evren’imizin kürelerinden pozitif enerji almak mümkün mü?
Hubert Reeves’in 11.11.2020’de verdiği cevap
Evet, elbette! Hatta bu çok iyi olurdu! Ama şimdiye kadar, gezegenimizin dışından bu tip enerji aramaya gitmenin hiçbir pratik yolu bilinmiyor.
- Soruyu soran Benoit
Yeryüzü’nün kendi yıldızı tarafından yok edileceğini bilirken, uzayı Antarktika gibi işletmeye uğraşmamak niye?
Hubert Reeves’in 13.11.2020’de verdiği cevap
Doğru, bugün Antarktika’yla beraber hazırlanan biraz da budur. Orası hiç kimseye ait değil ve zarar görmeyeceği bir sistem kurulmak isteniyor. Uzayın fethinden çok bahsediliyor, ama ben uzayın keşfinden söz etmeyi tercih ediyorum.
- Soruyu soran Horloge
Dünya Dışı Akıllı Yaşam (SETI – Search for Extra-Terrestrial Intelligence) araştırmalarıyla geçen onlarca yıldan sonra, hiçbir akıllı yaşam izi bulamadık. İlk teknolojik uygarlık biz miyiz öyleyse?
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Hubert Reeves’in 14.11.2020’de verdiği cevap
Hiçbir şey bulmadığımız doğru, ama Evren çok çok büyük! Bizse bunun sadece ufacık bir bölümünü keşfe çıktık. Bana göre, göründüğü kadarıyla yaşam Evren’in biraz her tarafında, ama biz bunu henüz keşfedemedik.
- Soruyu soran Sibelius
Gezegeni ve insanlığı kurtarmak istiyorsak, sorunun baş sebebi olarak kapitalist üretim biçimini açıkça tanımlamak zorunda değil miyiz?
Hubert Reeves’in 15.11.2020’de verdiği cevap
Haklısınız, bu bir gerçeklik: Mevcut sistem en iyisi değil, zira gezegenimizi tahrip ediyor. Bu durumu değiştirmek için ciddi çaba gösterilmesi gerek…
- Soruyu soran Chiara
Merhaba, 10 yaşındayım ve okulda uzayı işliyoruz. Güneş olmasa ne kadar hayatta kalabilirdik? Sağolun!
Hubert Reeves’in 16.11.2020’de verdiği cevap
Sorduğun bu soru için teşekkür ederim Chiara. Güneşsiz hayatta kalmak mı? Çok kısa sürerdi bu. En fazla birkaç yıl yani…
- Soruyu soran Alice
Ay yok olsaydı ne olurdu?
Hubert Reeves’in 16.11.2020’de verdiği cevap
Söylemesi zor. Ay’ın Yeryüzü’nü dengeleyerek önemli bir rol oynadığı düşünülüyor, ama buna tam ikna olmuş değilim. Denizin üstünde o güzel mehtap manzaralarını seyretme şansımızın olmayacağı doğru… Bazı hayvanlar üzerinde etkileri olabilir, ama şu anlığına elimizde böyle bir kesinlik yok.
- Soruyu soran Cocopeli
Yeryüzü’nde diğer türlerin ve gezegen sağlığının aleyhine bir biçimde İnsan’ın kendine vehmettiği yer hakkında görüşünüz nedir? İnsanın evrimi konusunda ilerlemeden bahsedebilir miyiz hakikaten?
Hubert Reeves’in 17.11.2020’de verdiği cevap
Evrim geçirdiğimizi ama bu evrimin Yeryüzü’nde yaşama her zaman uygun olmadığını düşünüyorum. Çok güçlü hâle geldik ve etkinliğimiz geleceğimizi gerçek biçimde tehdit ediyor.
- Soruyu soran Lionel
Bir çocukta gezegenimizin korunmasına ilgiyi nasıl uyandırabiliriz?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:36’daki cevabı
Bir çocukta yaşam çeşitliliğine ilgi uyandırılmak isteniyorsa, çok küçükken bile onu doğaya götürmek gerekir — görmesi, hissetmesi, yaşaması için. Bu tecrübe bütün ömrü boyunca onu zenginleştiren bir kaynak olacaktır.
- Soruyu soran Kleo
Bir gün rüyanızda kendinizi viyolonsel çalarken gördüğünüzü söylemiştiniz. Bu enstrümanı öğrenmeye başladınız mı?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:36’da verdiği cevap
Daha değil! 88 yaşındayım ve zamanım olacağını sanmıyorum, bu yüzden bu projeyi biraz bıraktım!
- Soruyu soran Kleo
Siz bizim için ebedîsiniz! Önünüzdeki projeler neler?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:37’de verdiği cevap
İyi giden şeyleri saptamaya devam etmek, bunları kitaplarımla, konferanslarla bildirmek istiyorum…Yeryüzü’nü oturulabilir halde tutmak için insanları bir mücadele dinamizminde tutmak gerekir. Baş uğraşım budur. Yok olma tehlikesi altında çok sayıda hayvan vardı ve bunların bazılarının yokoluş listesinden çıkarıldıkları da oluyor. Bankalar düzeyinde, bazı bankalar gezegenimizin geleceğini tehdit eden şirketlere kredi vermeyi reddediyorlar. Pozitif olmak elzemdir de. Hiç kimsenin çıkış yolunu bilmediği bir kavganın içindeyiz. Başımızı dik tutalım ve kavgayı bırakmayalım.
- Soruyu soran Fredérique
Bu çalışmanız bilimsel bir kitap mı, yoksa felsefî bir kitap mı telakkî edilebilir?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:37’de verdiği cevap
Kurnazca bir soru bu! Pek iyi bilmiyorum, her ikisinden de biraz olduğunu düşünüyorum! Çok sayıda bilimsel veçhesi var, evet. Bugün bilimle ilgilenen filozoflar hayli az. Yazık, zira felsefe yapıldığı zaman gerçekliğin veçhelerini bütünleştirmek ilginçtir.
- Soruyu soran Frédérique
Yaşamlarımızın Evren’in büyük tarihinin bölümleri olduğunu söylüyorsunuz. Bizim bölümümüzün sonunda olduğumuzu düşünüyor musunuz? İnsan ortadan yok olsaydı ne olurdu?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:37’de verdiği cevap
Ortadan yok olmak tamamen mümkün olabilirdi — her ne kadar bu Ay’dan görülemese bile! Bizim için önemli olurdu, evet, ama esas olarak Evren’i hakikaten etkilemezdi. Bunun dışında, tahminlerde bulunmaya kalkışamam. Genel olarak, tahminlerde bulunulduğu vakit yanılındığını söyleyebilirim size.
- Soruyu soran Véronique
Çok sayıda kitap yazdınız. Eserinizi keşfetmek için hangisini tavsiye edersiniz?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:37’de verdiği cevap
Okuyan kişiye ve onun bilimler üzerine mâlûmat derecesine bağlı bu. Özellikle “Torunlarıma Anlattığım Evren”i (L’Univers raconté à mes petits enfants) ya da “Yaşama Hiddeti”ni (Fureur de vivre) öneririm. “İlk Saniye” (La première seconde) gibi, Evren’in doğuşunu anlatan daha bilimsel kitaplarım da var. Sizin bilimsel mâlûmat derecenize bağlı bu.
- Soruyu soran Marie
Kitabınızın kapağındaki çocuk kim? Ailenizden biri mi?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:42’de verdiği cevap
Torunum o, adı Noé. Işıl ışıl gözleri var, onu takdim etmek iyiydi. İnsan beyni bugün Evren’de tanıdığımız en karmaşık şey. Bu ufak oğlan çocuğunun gözleri, tam da bu evrimin en evrimleşmiş sonuçlarından biri olan zekâyı iyi yansıtıyor.
- Soruyu soran Frédérique
Daha sürdürülebilir hâle gelmek için toplum olarak kullanmamız gereken en etkili kaldıraçlar hangileri?
Hubert Reeves’in aynı gün 16:57’de verdiği cevap
Bugün medyalarda çoğu zaman kötüye giden şeylerin anlatılıp, iyiye giden şeylerden hayli az bahsedildiğini saptamak, işin önemli bir veçhesidir. Moral için kötü bu. İnsanların seferber edilebilmesi ve güven duymaları için, iyiye gidenlere de yoğunlaşmak lâzım. Bütün bunların hedefi, Yeryüzü’nü çocuklarımız ve torunlarımız için daha hoş bir şekilde yaşanabilir tutmaktır. Bu hedef ıskalanmış değildir. Tehdit altındadır, evet, ama geleceği kimse bilemez.
- Soruyu soran Bruno
Kitaplarınız hem bilgi hem ilham verici. Ortak fayda için uğraşınızdaki devindirici güç ne?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:04’te verdiği cevap
Öncelikle, kitabın kapağında görüldüğü gibi, çocuklarım ve torunlarım var. Onlar için hakikaten endişe duyuyorum. Onların yaşamının bizimkinden zor olması beklenebilir. Biraz da bu yüzden, durumun daha da bozulmaması için bir şeyler yapmaya çalışıyorum. Bir bilim insanı olarak, tehditlerin gerçekliğini daha kolay tartabiliyorum; yani bedavadan alarm verenler gibi olmayıp, tehditlerin hakikaten gerçek olup olmadığını değerlendirebiliyorum.
- Soruyu soran Nicolas
Bir çöküşün mümkün olduğunu söylediniz. Fizikî, biyolojik ve toplumsal sistemlerimizdeki kırılganlık belirtileri nelerdir?
Hubert Reeves’in 17:05’te verdiği cevap
Başta karbondioksit, ısı artışları, vb. geliyor. Belirtiler çok endişe verici ve inandırıcı yine de. Ama aynı zamanda, pozitif belirtiler de var, bunu kaydetmek de önemli: Yaşam çeşitliliğinin korunması gibi. Kambur balinaların kurtarıldığı düşünülüyor, oysa birkaç yıl önce durum böyle değildi…
- Soruyu soran Laure
Bilimsel bilginiz ve hayat tecrübenizle, yaratıcı bir zekâ, yani Tanrı üzerine görüşünüz bugün nedir?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:06’da verdiği cevap
Bilimsel düzeyde, doğa son derece zekidir. Bizden çok daha zeki olduğunu düşünüyorum. Şimdi, şayet sorunuz büyük mimarın mevcut olup olmadığını bilmekle ilgiliyse, ben tesadüfe inanmıyorum, ama bu kişisel bir görüş. Zeki bir mevcudiyet olduğunu düşünüyorum. Ama nedir? Hiç bilmiyorum, beni muazzam derecede ilgilendirse bile.
- Soruyu soran Fred
Ufaklığımdan beri bana düş gördürüyorsunuz. Bazen çocuklarımla astrofizikten bahsediyoruz ve yaşam mucizesine hayran oluyoruz. Bu konudaki son bilimsel sorgulamaları izlemek için bize hangi yolları önerirsiniz?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:11’de verdiği cevap
Çok teşekkür ederim! Basit konuşacağım: Jean-Pierre Luminet’nin kitaplarını izlemenizi ve okumanızı öneririm.
- Soruyu soran Daniela
Yeryüzü’nün elli yıl sonra hâlâ yaşanabilir olacağından emin miyiz?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:11’de verdiği cevap
Bugünkünden farklı olacağı kesin! Yaşamı daha zorlaştıracak önemli kıtlıklara doğru gidiyoruz (özellikle metallerde). Bununla birlikte tahminlerde bulunmayı reddediyorum, zira geçmişe baktığımız vakit, tahminlerin boş çıktığı görülüyor. Covid-19’a bakın…
- Soruyu soran Xavier
Bilginin kendi sınırlarının da bir gün bizzat insanın dolayımları ve imkânları üzerinden saptanacağını bilerek, insanın sürekli yayılma halinde bir bilgi dilemesi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:15’te verdiği cevap
Bilginin arttığını, bilimin ilerlediğini gerçekten düşünüyorum. Çok önemli keşifler yapıldı; hatta geçen yıl, patlayarak ışığa dönüşen yıldızlar keşfedildi. Bilgi artıyor, evet, ve bir sınır görmüyorum, en azından şu anlığına.
- Soruyu soran Trestan
Dünyadaki tarım topraklarının %80’i hayvancılığa ve yemciliğe hizmet ediyor, oysa kalorilerimizin %20’si buradan geliyor. Vejetaryen olmak mı lâzım?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:24’te verdiği cevap
İlginç ve önemli bir soru bu. Yenilen et miktarını kesin azaltmak lâzım. Gerekli bu. Sığır etiyle 3 milyar insanı besleyebilirsiniz. Ya tahıllarla? 10 mislini beslersiniz. Et miktarını azaltarak Yeryüzü’nde yaşamı kurtarmak hakikaten önemli. Bunu belirttikten sonra, aşırı radikal tutumlardan yana olmadığımı ekleyeyim.
- Soruyu soran Carolina
Kimileri evrende yaşam üzerine hayaller kuruyor… Bunun pek az muhtemel olduğunu ve zaten ölmüş gezegenleri sömürgeleştirmeyi hayallemek yerine Yeryüzü’ndeki yaşamı korumaya öncelik tanınması gerektiği söylenebilir mi?
Hubert Reeves’in 17:26’da verdiği cevap
Mars’ı sömürgeleştirme fikri örneğini alalım. Şu an için, maliyetler aşırı göz korkutucu, doğru. Buna karşılık, bilgiyi dert etmemize bunun engel olmaması gerektiğini, dolayısıyla bugün üzerinde yaşam bulunan gezegenler olup olmadığını anlamak için araştırmalar yapmanın gerektiğini düşünüyorum.
- Soruyu soran Bernard
2019’da, The Guardian gazetesi “yaşam çeşitliliği” yerine “yaban yaşamı” yazma kararı aldı. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:27’de verdiği cevap
“Yaşam çeşitliliği” sözünden çok hoşlanmıyorum, çok soyut bu. “Yaban yaşamı” daha erişilebilir, ama tüm yaşamı hesaba katmak da gerek! Dili daha çok sayıda insan için erişilebilir kılmak iyi bir fikir.
- Soruyu soran Fernando
Sürtüşme var mıdır yok mudur? Uzaydaki her yer değiştirme, henüz hiç keşfetmediğimiz sürekli hareket değil midir?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:31’de verdiği cevap
Sürekli hareket, uygulamada, imkânsızdır. Fiziğin ilkeleri bunu imkânsız kılıyor. Her gerçek hareket sürtünme yaratır ve sonsuza kadar sürememesine neden olan bir enerji azalmasına neden olur.
- Soruyu soran Joséphine
Bizim gezegenimiz fazla yıprandığında insanın yaşayabileceği bir başka gezegen olabilir mi? (Joséphine, 10 yaşında)
Hubert Reeves’in aynı gün 17:32’de verdiği cevap
Düzenli bir biçimde yeni gezegenler keşfediliyor, özellikle de 1995’te güneş sisteminin dışındaki ilk gezegeni bulan İsviçreli bilim insanları Michel Mayor ve Didier Queloz sayesinde. Ama yaşanabilir başka gezegenler var mı hâlâ bilmiyoruz. Her halükârda bizden bugün aşırı uzaktalar. Oraya gitmek için on binlerce ışık yılı gerekirdi…
- Soruyu soran Christiane
Evren 13,8 milyar yıllık bir küre. Nasıl görselleştirilir bu?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:34’te verdiği cevap
Evren’in sonsuz olup olmadığını bilme sorunu çözülmemiştir. Bununla birlikte öyle olduğunu bize söyleyen işaretler var. Öyle ise, biçimi olmaz. Dolayısıyla görselleştirmesi zor olacaktır!
- Soruyu soran Adams
Yeryüzü’nün biçimi konusunda kuşku duyan kimselerle neden alay ediliyor?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:35’te verdiği cevap
Yeryüzü bir küredir, var olan fotoğraflarında biçimi çok açık olarak görülebilir. Tamamen yuvarlaktır, bu açık, özellikle de etrafında dolaşmış olan astronotların tanıklıklarıyla.
- Soruyu soran Hervé
Yaşamın anlamı nedir?
Hubert Reeves’in aynı gün 17:34’te verdiği cevap
İşte bu ilginç bir soru! Bugün, Yeryüzü’nde yaşamın çevre sorunlarından ötürü tehdit altında olduğunu bilerek, onu yaşanabilir tutmanın gerçek bir hedef olduğunu düşünüyorum. Yani bugün kendi yaşamıyla ne yapmak istediğini kendine soran biri için, gezegendeki yaşamı kurtarmak yaşam için bir anlam olabilir. Bir yaşama anlam verebilen öncelikli bir sorundur bu.
- Sonuç
Hubert Reeves’in 17:47’de verdiği cevap
Hepinize sorularınız için çok teşekkür ediyorum. Bugün, tehdit ettiğimiz hârikulâde bir gezegende yaşadığımızın farkına vararak ona hayranlık duymamız gerekir. Gezegeni yaşanabilir tutmak için ne gerekiyorsa yapılmalıdır. Kendini bu misyona adayan bir yaşam gerçekten geçerli bir hedef olur.
