1906’da Litvanya’da doğan Emmanuel Levinas, çeşitli ülkelere göç etmesinin ardından Fransa’ya gelmiş ve yaşamının sonuna dek burada ders vererek felsefesini inşa etmiştir. Sahip olduğu Yahudi kimliği, gençliğini geçirdiği dönemdeki savaş koşulları sebebiyle felsefesinde önemli bir yere sahip olmuştur. Hatta öyle ki, Husserl ve Heidegger’dan devraldığı fenomenoloji ve ontolojiyi eleştiriye tabi tutarak, bunları güçlü bir “etik” ile işleme gereği bile duymuştur.
İlerleyen yıllarda arkadaşlığı bulunan Derrida başta olmak üzere birtakım düşünürlerin “öteki” kavramını ele alıp incelemesinin temelinde, Levinas’ın “başka” kavramı üzerinden bir diyalog kurmanın mümkün olup olmadığı tartışması yatmaktadır. Aslında benzer bir “başkalık” tartışmasını Sartre’da da görüyoruz: “Cehennem başkalarıdır.” Burada bir başkasının bize yönelmiş bilinç ve bakışının bizim sınır ve sorumluluk alanlarımızı çizerek özgürlüğümüzden bizi mahrum etmesi vardır. Benzer biçimde Levinas da “başka”sı sebebiyle tahakkümün doğduğunu, bu bağlamda yüz yüze bir ilişkinin etiğin başlangıcı olduğunu ifade eder.
Temelleri sağlam bir felsefenin doğabilmesi için “başka” ile kurulan diyaloga ihtiyaç duyulmaktadır. Nitekim “başkasıyla karşılaşma” neticesinde kendine varlık alanı bulabilen toplum/ortaklık kavramı da ancak bu diyalog ile düzgün bir biçimde inşa edilebilir. Bu bağlamda “ben” ve “başka” kavramlarının sınırlarını çizmek önemlidir, zira “başka” kavramının içerisine sızan “ben” üzerinden, daha doğru bir deyişle, içinde “ben” barındıran bir “başka” üzerinden yapılan çıkarımlar doğruyu tam olarak yansıtamayabilmektedir. Levinas dilinde söyleyecek olursak, başkasının başkalığı indirgenemez ve sonlandırılamazdır.
Bu genel bilgiler elbette ki Levinas hakkında oldukça eksik ve yetersizdir, ancak Türkiye’de pek popüler olmadığını düşündüğüm Levinas için kabataslak da olsa bir şeyler söylemek istedim ki böylece videodaki kısım biraz da olsa anlam taşısın.
Levinas, 1995’te Paris’te yaşamını yitirmiştir. Buraya taşıdığım video ise 1993 tarihlidir. Diğer bir deyişle, bu düşünürün yaşamının son yıllarında kendisiyle kamuoyu önünde yapılan bir yayın bulunmaktadır karşımızda ve bu açıdan bence oldukça kıymetlidir. Her ne kadar Levinas oldukça mühim şeyler söylemese de, felsefesinin bazı ana kavramlarını onun ağzından duymak benim epey hoşuma gitti. Belki sizlerin de hoşuna gider diye düşündüm.
