Afganistan’dan tahliye operasyonları için son gün olarak belirlenen 31 Ağustos’a sadece bir gün kaldı. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) son ana kadar mümkün olduğunca çok insanı tahliye etmek için çabalarken, birçok ülke tahliye işlemlerini sonlandırdı. Peki, ülkelerin tahliye çalışmalarındaki son durum ne? Afganistan’daki tahliyelerin son durumunu ve bölgede yaşanan diplomatik gelişmeleri Medyascope sizin için derledi.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve müttefikleri, 31 Ağustos gününe kadar Afganistan’dan mümkün olduğunca çok insanı tahliye edebilmek için acele ediyor. Beyaz Saray cuma günkü (27 Ağustos) açıklamasında, Taliban’ın Afganistan’ın başkenti Kabil’i ele geçirdiği 14 Ağustos’tan bu yana, yaklaşık 113 bin 500 kişinin tahliye edildiğini belirtti.
Taliban’ın “kırmızı çizgimiz” dediği 31 Ağustos’a bir gün kaldı. Taliban sözcüleri verdikleri birçok demeçte, 31 Ağustos’ta Batılı güçlerin ülkeyi tamamen terk etmesi gerektiğini ve bu süreyi asla uzatmayacaklarını söylemişti.
31 Ağustos’a bir gün kala, gözler ülkelerin tahliye çalışmalarındaki son duruma çevrildi. İşte Afganistan’daki tahliye işlemlerinin ülkeler bazındaki özeti:
Türkiye
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 27 Ağustos itibarıyla Türkiye’nin Afganistan’dan ayrıldığını duyurdu. Türkiye’nin geride kalan küçük bir teknik grup dışındaki tüm asker ve sivilleri Afganistan’dan tahliye ettiğini açıklayan Erdoğan, “Türkiye olarak şu an itibarıyla sivillerimizi ülkemize taşıdık. Şu anda teknik elemanlar olarak belli sayıda, az sayıda elemanımız orada bulunuyor ama bunun dışında biz Afganistan’dan bütün bu ekiplerimizi çekmiş bulunuyoruz” demişti.
Milli Savunma Bakanlığı (MSB), sosyal medya hesabından paylaştığı mesajında 20 yıl boyunca Afganistan’ın başkenti Kabil’de görev yapan Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) personelinin tahliyelerinin tamamlandığını duyurmuştu.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Türkiye’nin Afganistan’dan yaklaşık bin Türk vatandaşı da dahil olmak üzere en az bin 400 kişiyi tahliye ettiğini söylemişti.
Amerika Birleşik Devletleri
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), ABD ordusunun, gerekirse 31 Ağustos’a kadar Kabil Havalimanı’ndan insanları tahliye etmeye devam edeceğini ancak ABD birliklerinin ve askeri teçhizatının kaldırılmasına öncelik vereceğini söyledi.
Vaşington, 14 Ağustos’tan bu yana beş bin 400 vatandaşını tahliye etti. Dışişleri Bakanlığı, Afganistan’da hâlâ ülkeyi terk etmeye çalışan yaklaşık 350 ABD vatandaşının olduğunu açıkladı.
ABD, askerleri Afganistan’dan ayrılacak son ülke olacak.
Avustralya
Avustralya Başbakanı Scott Morrison, üç bin 200’den fazla Avustralya vatandaşını ve Avustralya vizesine sahip Afganlar da dahil olmak üzere dört bin 100 kişiyi tahliye ettiklerini söyledi. Son uçuşun perşembe günü Kabil’deki intihar saldırısından önce yapıldığını belirten Morrison, Avustralya vizesine sahip bazı kişilerin Afganistan’da kaldığını da sözlerine ekledi.
İçişleri Bakanı Karen Andrews, Avustralya’nın insani yardım programının bir parçası olarak önümüzdeki aylarda en az üç bin kişiyi daha ülkeye getireceklerini belirtti.
Yeni Zelanda
Savunma Bakanlığı’nın yazılı açıklamasında, Yeni Zelanda Savunma Kuvvetleri’nin Kabil’den üç uçuş düzenlediği ve planlanan son uçuşun Kabil Havalimanı’ndaki intihar saldırısından önce yapıldığı belirtildi.
Patlamalar sırasında Kabil’de hiçbir Yeni Zelanda askeri yoktu. İlk rakamlara göre, Afganistan’dan en az 276 Yeni Zelanda vatandaş, daimi ikamet edenler ve aileleri tahliye edildi.
İngiltere
İngiltere, Afganistan’dan tahliyeleri tamamladı. Savunma Bakanı Ben Wallace, son askeri uçağın cumartesi akşamı (28 Ağustos) 21.25’te Kabil Havalimanı’ndan hareket ettiğini ve bu operasyonun son tahliye uçuşu olduğunu duyurdu.
İngiltere, Taliban’ın Afganistan’ı ele geçirmesinden bu yana 15 binden fazla vatandaşını tahliye etti. İngiltere’deki Kabil Büyükelçiliği’nin, Afganistan’da bir yönetim kurulana kadar geçici olarak Katar’a taşınması bekleniyor.
Kanada
Genelkurmay Başkan Vekili General Wayne Eyre, Kabil’deki Kanada kuvvetlerinin vatandaşları ve Afganlar için tahliye işlemlerini perşembe günü (26 Ağustos) sonlandırdığını söyledi.
Eyre, Kanada’nın yaklaşık üç bin 700 Kanada ve Afgan vatandaşını tahliye ettiğini belirtti. Kanada Dışişleri Bakanı Marc Garneu da halen Afganistan’da Kanada vatandaşlarının bulunduğunu ve sayılarının binlerce olduğunu bildirdi.
Almanya
Almanya tahliye uçuşlarını perşembe günü (26 Ağustos) sonlandırdı. Alman ordusu, dört bin 100’den fazla Afgan da dahil olmak üzere beş bin 347 kişiyi tahliye etti.
Alman hükümeti açıklamasında, aralarında Afgan yerel personel, gazeteci ve insan hakları aktivistlerinin de bulunduğu 10 bin kişiyi tahliye edeceklerini söylemişti. Berlin’den gelen son bilgilere göre,, yaklaşık 300 Alman vatandaşının Afganistan’da kaldığı belirtiliyor.
Fransa
Fransa Savunma Bakanlığı, Afganistan’dan tahliye işlemlerinin tamamlandığını söyledi. Operasyon sırasında, iki bin 600’den fazla Afgan da dahil olmak üzere yaklaşık üç bin kişi Fransa’ya getirildi.
İtalya
İtalya Savunma Bakanlığı, aralarında bin 301 kadın ve bin 453 çocuğun da bulunduğu dört bin 890’ı Afgan uyruklu olmak üzere beş bin 11 kişiyi tahliye ettiğini açıkladı. Afganistan’daki son tahliye uçağı cuma günü (27 Ağustos) ülkeden ayrıldı.
İsveç
İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde cuma günkü (27 Ağustos) açıklamasında, ülkesinin Kabil’deki tahliye operasyonunu sonlandırdığını aktardı. Linde, yerel olarak çalışan tüm büyükelçilik personeli ve aileleri de dahil olmak üzere toplam bin 100 kişinin ülkeden tahliye edildiğini söyledi.
Belçika
Belçika, 26 Ağustos günü tahliye operasyonlarını sonlandırdı. Başbakan Alexander De Croo, çarşambayı perşembeye bağlayan gece, Pakistan’ın başkenti İslamabad’a ulaşan son uçakla bin 400’den fazla kişinin tahliye edildiğini belirtti.
İrlanda
İrlanda Dışişleri Bakanlığı, geçem perşembe (26 Ağustos) günü konsoloslukta görevlerinin tamamlanmasının ardından 36 İrlanda vatandaşını tahliye ettiğini açıkladı.
Açıklamada, şu anda yaklaşık 60 İrlanda vatandaşı ve aile üyesinin yanı sıra ikameti İrlanda’da olan, hâlâ Afganistan’da bulunan ve yardım talep eden 15 Afgan vatandaşı olduğu belirtildi.
Polonya
Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki perşembe günü (26 Ağustos), Polonya’nın 300’ü kadın ve 300’ü çocuk olmak üzere yaklaşık 900 kişiyi Afganistan’dan tahliye ettiğini söyledi.
Macaristan
Macaristan da Afganistan’daki operasyonlarına son verdi. Savunma Bakanı Tibor Benko, daha önce orduda görevli Macaristan vatandaşları, Afganlar ve ailelerinin de aralarında bulunduğu 540 kişiyi tahliye ettikten sonra Afganistan’daki operasyonlara son verdiğini bildirdi.
Danimarka
Danimarka, Kabil’den son tahliye uçuşunu çarşamba günü (25 Ağustos) yaptı. Savunma Bakanlığı, Danimarka’nın 14 Ağustos’tan bu yana Afganistan’dan diplomatik personel ve aileleri, tercümanlar, Danimarka vatandaşları ve müttefik ülkelerden insanlar da dahil olmak üzere yaklaşık bin kişiyi tahliye ettiğini söyledi.
Ukrayna
Genelkurmay Başkanı Andriy Yermak, Ukrayna’nın ayrılmak isteyen tüm vatandaşlarının Afganistan’dan tahliye edildiğini açıkladı. Yermak, yabancı gazeteciler, hak aktivistleri, kadınlar ve çocuklar da dahil olmak üzere 600’den fazla kişinin tahliye edildiğini söyledi.
Avusturya
Avusturya, ülkede kalan vatandaşlarını tahliye etmek için kendi uçuşlarını düzenlemiyor, Almanya ve diğer ülkelerden yardım istiyor. Dışişleri Bakanı Alexander Schallenberg çarşamba günü (25 Ağustos) ulusal yayın kuruluşu ORF’ye verdiği demeçte, Avusturya vatandaşlığı veya ikametgahı olan 89 kişinin hava yoluyla tahliye edildiğini, onlarca kişinin ise hâl Afganistan’da bulunduğunu söyledi.
İsviçre
Diğer ülkelerden yardım bekleyen ülkelerden biri de İsviçre. Dışişleri Bakanı Ignazio Cassis, Taşkent üzerinden tahliye çabalarına yardım etmek için Almanya ve ABD’ye bel bağlayan İsviçre’nin Afganistan’dan 292 kişiyi tahliye ettiğini söyledi.
Afganistan’da hâlâ 15 İsviçre vatandaşı bulunuyor ancak daha fazla tahliye uçuşu planlanmamış durumda.
Hollanda
Hollanda hükümetinden yapılan açıklamada, 15 Ağustos’tan bu yana Afganistan’dan iki bin 500 kişinin tahliye edildiğini ve bunların yaklaşık bin 600’ünün Hollanda’ya getirildiğini söyledi.
Hollanda Büyükelçisi de perşembe günkü son uçuş ile ülkeden ayrıldı. Böylece Hollanda’nın Afganistan’da diplomatik varlığı sona erdi.
İspanya
Madrid hükümeti, İspanya’nın Afganistan’dan personel tahliyesini tamamladığını duyurdu. Bakanlık açıklamasında, ülkede kalan son 81 vatandaşın cuma günü erken saatlerde Dubai’ye ulaştığı belirtildi. Yolcuları taşıyan uçakta ayrıca dört Portekizli asker ve NATO ülkeleriyle çalışmış 83 Afgan da bulunuyordu.
İspanya, kurtarma görevi sırasında Batı ülkeleri, Birleşmiş Milletler (BM) veya Avrupa Birliği (AB) ile çalışan bin 898 Afgan’ı tahliye etti.
Birleşik Arap Emirlikleri
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), ülkeye gelen sekiz bin 500 kişi de dahil olmak üzere bugüne kadar 36 bin 500 kişinin tahliyesine yardımcı olduğunu açıkladı.
ABD: “Yeni bir intihar saldırısını önledik“
ABD’li askeri yetkililer, Afganistan’ın başkenti Kabil’de IŞİD-H kuvvetlerine yönelik bir hava saldırısı düzenledi. Yetkililer, düzenlediği bu hava saldırısı ile Kabil Havalimanı’na yönelik bir ölümcül intihar saldırısının önlendiğini belirtti.
ABD Merkez Komutanlığı (CENTCOM), saldırının IŞİD’in Horasan örgütüyle bağlantılı en az bir kişiyi taşıyan bir aracı hedef aldığını açıkladı. CENTCOM Komutanı Bill Urban, “Hedefi başarıyla vurduğumuza eminiz. Araçtan gelen ikincil patlamalar, önemli miktarda patlayıcı maddenin varlığını gösterdi” dedi.
Urban, hava saldırısı sonucunda bölgede yaşanan sivil kayıplardan haberdar olduğunu ve can kayıplarından ötürü derin üzüntü duyduğunu da sözlerine ekledi.
Kabil’deki hava saldırısında altısı çocuk, 10 sivil hayatını kaybetti
ABD’nin düzenlediği hava saldırısında bir aileden 10 sivil öldü. Hayatta kalan aile üyeleri BBC’ye verdikleri demeçte, ABD’nin bir intihar bombacısını hedef alan saldırıda aynı aileden altısı çocuk, 10 kişiyi öldürdüğünü söyledi.
BBC, öldürülenler arasında daha önce uluslararası kuruluşlar için çalışan ve ABD’ye girişleri için vizeleri bulunan kişiler olduğunu yazdı.
Öldürülen en küçük çocuk iki, en büyükleri ise 12 yaşındaydı. Akrabalarından Ramin Yousifi, “Acımasız bir saldırıydı ve yanlış bilgilere dayandırıldı” dedi. Diğer akraba Emal Ahmadi ise, kendisinin ve ailedeki diğer kişilerin ABD’ye tahliye için başvuru yaptıklarını ve havaalanına gitmelerini söyleyen bi telefon beklediklerini ifade etti.
ABD yönetimi, tahliye işlemleri azalmaya başladıkça olası yeni saldırılar konusunda daha önce uyarıda bulunmuştu.
Öte yandan, Kabil’deki BBC muhabiri Lyse Doucet, kendisinin ve meslektaşlarının, Taliban tarafından tehdit edildiğini hisseden Afganlar’dan hâlâ acil yardım mesajları aldıklarını söyledi. Mesajları gönderenler arasında müzisyenler, üniversite öğrencileri ve kadın politikacılar bulunuyor.
Geçen hafta perşembe günü (27 Ağustos) Kabil Havaalanı’na düzenlenen bombalı saldırıda 13’ü ABD askeri olmak üzere 170’e yakın insan hayatını kaybetmişti. Saldırıyı IŞİD-H üstlenmişti.
Misilleme olarak ABD, cuma günü (27 Ağustos) geç saatlerde hava saldırısı düzenlemiş ve iki üst düzey IŞİD-H üyesinin öldürüldüğünü açıklamıştı. IŞİD-H’nin üstlendiği bu saldırı, Afganistan’daki ABD askerleri için son on yılda meydana gelen en ölümcül saldırı olarak kayıtlara geçti.
ABD Başkanı Joe Biden, Kabil’deki terör saldırılarında öldürülen 13 ABD personelinin aileleriyle bir araya geldi. Biden, Delaware’deki Dover Hava Kuvvetleri Üssü’nde saldırıda hayatını kaybeden ABD askerleri için düzenlenen törene katıldı.
Biden’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan pazar günü verdiği demeçte, “İstihbaratta gördüklerimize bakıldığında ciddi bir tehlike dönemindeyiz. Geri kalan ABD vatandaşlarını ve Afgan müttefiklerini getirme görevlerini tamamlarken bile güçlerimizin sahada korunmasını sağlamak için başkanın talimatıyla mümkün olan her önlemi alıyoruz” dedi.
NATO, AB ve diğer 97 ülke, pazar günü (29 Ağustos) risk altındaki Afganlar’a seyahat belgeleri vermeye devam edeceklerini ve Taliban’ın bu insanların gitmesine izin verme taahhüdüne bağlı kalmasını beklediklerini belirten ortak bir bildiriye imza attı.
Üst düzey bir yetkiliye göre Biden yönetimi, Taliban’ın ABD’nin geri çekilmesinin tamamlanmasının ardından ABD’lilerin ve diğerlerinin Afganistan’dan güvenli geçişine izin vermeye devam etmesini bekliyor. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, “Taliban hem özel hem de halka açık olarak güvenli geçişe izin vereceklerini bildirdi. 31 Ağustos’tan sonra, herhangi bir Amerikan vatandaşı, yasal olarak herhangi bir ikamet eden kişi için güvenli bir geçiş olduğundan emin olacağız” diye konuştu.
ABD’nin Afganistan’daki diplomatik misyonunun geleceği hakkında da açıklamada bulunan Sullivan, “Mevcut planımız 1 Eylül itibariyle Afganistan’da devam eden bir büyükelçilik varlığına sahip olmamak” dedi.
İngiltere, Taliban’ın Afganlar’a güvenli geçiş sağlaması için baskı yapıyor
İngiltere, Taliban’ın Afganlar ve Afganistan’dan ayrılmak isteyen yabancı uyruklular için güvenli geçişe izin verme taahhüdüne bağlı kalmasını sağlamak için uluslararası mutabakat arıyor.
Dışişleri Bakanı Dominic Raab, Türk ve Katarlı yetkililerle temaslarda bulunmak üzere bu hafta bir dizi diplomatik görüşme yapacak. Ayrıca Londra hükümeti, yeniden yerleştirmeye uygun insanlara yardım etmeye devam edeceğini açıkladı.
G7’deki mevkidaşları ve NATO’nun da yer alacağı görüşmelerde, Raab’ın Afganistan’ın teröristler için bir sığınak haline gelmemesi, bölgede istikrarın öncelikli olduğunu ve Taliban’a insan hakları hususunda baskı yapılması konularının altını çizmesi bekleniyor.
“Sivil uçuşlar başlamadan önce gerekli onarımlar yapılmalı”
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ankara’nın Taliban’a havalimanının işletilmesi konusunda yardım etmeyi düşündüğünü fakat havalimanının sivil uçuşlara açılmadan önce onarılması gerektiğini söyledi.
Çavuşoğlu, havalimanındaki pist, kule ve terminallerin hasar gördüğünü ve bunların onarılması gerektiğini belirterek, “Bunun için personele ihtiyaç var. Aynı şekilde gerekli ekipmanların da sağlanması gerekiyor” dedi.
Alman mevkidaşı Heiko Mass ile basına açıklamalarda bulunan Çavuşoğlu, havalimanının ülkeye insani yardım gönderilmesine ve tahliyelere devam edilmesine yardımcı olmak için işletilmesi gerektiğini söyledi.
Çavuşoğlu, “Havalimanının Türk Hava Yolları (THY) da dahil olmak üzere sivil uçuşlara açık olması için de bahsettiğimiz eksikliklerin giderilmesi ve çalışmaların yapılması gerekiyor” dedi ve bu taleplerin de Taliban’a iletildiğini de sözlerine ekledi.
Ankara, askerlerin Afganistan’dan ayrılması için verilen 31 Ağustos tarihinden sonra Kabil Havalimanı’nın işletilmesi için teknik destek verilmesi konusunda Taliban ile görüşmelerini sürdürüyor.
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid ise cumartesi günü (28 Ağustos) verdiği demeçte, “Kabil Havaalanı’nı işletmek için Türkiye’ye mi yoksa Katar’ın yardımına mı ihtiyacımız olacağına karar vermek için biraz erken” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, güvenlik endişeleri nedeniyle Türkiye’nin havalimanının işletilmesi konusunda nihai bir karar vermediğini ve Kabil’e uçuşları yeniden başlatmak için aceleleri olmadığını belirtti.
Türkiye’nin diplomatik varlığı ne olacak?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kabil’deki Türkiye Büyükelçiliği’nin havaalanında iki hafta çalıştıktan sonra şehirdeki binasına taşındığını söyledi. Türkiye’nin Kabil’deki diplomatik varlığını sürdüreceğini de sözlerine ekleyen Erdoğan, “Artık planımız diplomatik varlığımızı bu şekilde sürdürmek. Güvenlik durumuna ilişkin gelişmelere göre planlarımızı sürekli güncelliyoruz” dedi.
Erdoğan, Türkiye’nin Taliban’ın bugüne kadar yaptığı açıklamaları “ihtiyatlı bir iyimserlikle” karşıladığını ancak eylemlerini görmek istediğini de belirtti.
Derleyen: Gökalp Badak & Senem Görür
