AKP kurucularından eski TBMM başkanı Bülent Arınç, Twitter hesabından bir açıklama yayınlayarak, seçimlerin ertelenmesi gerektiğini söyledi. Arınç, seçimler yapılıncaya kadar mevcut cumhurbaşkanının ve parlamentonun da görevine devam etmesi gerektiğini savundu. Arınç’ın siyasi geçmişi nedeniyle bu açıklama, AKP’nin ve Erdoğan’ın seçimleri erteleme arayışı olarak yorumlandı.
Yasal olarak 31 Mart 2024’te yerel seçimler yapılacak. Bu durumda, seçimlerin o tarihe bırakılması, cumhurbaşkanı, milletvekili, belediye başkanı, belediye meclisi, muhtarlık seçimlerinin aynı anda yapılması tartışılmaya başlandı. Bu durumda beş ayrı sandık kurulması gerekecek.
Anayasa ne diyor?
Anayasa’nın “Seçimlerin geriye bırakılması ve ara seçimler” başlıklı 78. maddesinde şu yazılı:
“Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.”
Anayasa’ya göre seçimlerin ertelenebilmesi için TBMM’nin savaş kararı alması gerekiyor. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) Suriye’de, Kuzey Irak’ta bulunması savaş anlamına gelmiyor. TBMM’nin toplanarak bir ülkeye karşı “savaş ilan etmesi” gerekiyor. Olağanüstü Hal (OHAL) kararı alınmış olması da seçimlerin ertelenmesi bakımından bir dayanak oluşturmuyor.
Savaş hali ne anlama geliyor?
Bu konuda Anayasa’nın “Savaş hali ilanı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin verme” başlıklı 92. maddesi şöyle:
“Milletlerarası hukukun meşru saydığı hallerde savaş hali ilanına ve Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller dışında, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nindir.”
“Mücbir sebep” ne demek?
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
TBMM’de, 2012’de kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Seçimi Kanunu’nun 5. maddesi “Seçimin geri bırakılması” başlıklı ve şu düzenlemeyi içeriyor:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.”
CHP, bu düzenlemenin iptal edilmesi istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurdu. AYM’nin 2012 yılında iptal talebini reddederken kullandığı şu ifadeler, seçimlerin ertelenebileceğini savunanlar için dayanak oluşturuyor:
“Anayasa’nın 102. maddesinde savaş sebebiyle seçimlerin ertelenmesine ilişkin bir hüküm yer almamaktaysa da, savaş gibi milletin varlığının tehlike altında olduğu bir dönemde serbest seçimlerin yapılması imkânı bulunmasa da her durumda yapılması gerektiği söylenemez. Maddenin son fıkrasında yer alan Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esasların kanunla düzenleneceği hükmüne dayanarak kanun koyucunun Cumhurbaşkanı seçimine ilişkin diğer hususların yanı sıra savaş gibi bir mücbir sebep nedeniyle seçimin yapılmasına imkân bulunmayan hâllerde seçimin ertelenmesini düzenlemesinde Anayasa’ya aykırı bir yön bulunmamaktadır.”
Depremin büyüklüğü, can kaybı, insanların yer değiştirmesi ve yarattığı tahribat ve ekonomik yükün, seçimlerin ertelenmesi için “mücbir sebep (zorunlu neden)” olarak sayılabilir, görüşünde olanlar var.
Meclis karar almadan seçimler ertelenebilir mi?
Seçimlerin sürecini yönetme yetkisi Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) ait. Seçimlerin yasal süre olan 18 Haziran 2023’te yapılması durumunda YSK seçim takvimini resen açıklayacak ve bu durumda seçim takvimi 19 Nisan’da açıklanacak.
YSK, bu tarihte ya da daha önce toplanıp, “seçmen kütüklerinin belirlenmesi, sandık kurulma yerlerinin güvenli olmaması, seçmenlerin il değiştirmiş olması, milletvekili sayısının yeniden belirlenmesinin imkânsızlığı” gibi gerekçeler sıralayıp, “seçimlerin zamanında yapılması mümkün değildir” yönünde bir karar alırsa ne olacak? Anayasa gereğince YSK’nın kararları kesin ve itiraz edilemiyor. Bu durumda Meclis bir karar alabilecek mi seçimlerin ertelenmesi için? Bu konuda Anayasa’da ve yasalarda bir düzenleme bulunmuyor.
YSK erteleme kararı alırsa muhalefet ne yapacak?
YSK’nın seçimlerin yapılmasına imkân olmadığına dair bir karar alması durumunda muhalefetin ne yapacağı netlik kazanmış değil. Medyascope’un görüştüğü muhalefet partilerinden birinin üst düzey yetkilisi, “Parlamentodan çekiliriz” dedi. Bu konuda net kararın önümüzdeki günlerde yapılacak ortak bir değerlendirmeden sonra açıklanması bekleniyor.
Medyascope’un aldığı bilgiye göre Saadet Partisi’nin ev sahipliğinde 12 Şubat’ta (dün) yapılması gereken Altılı Masa toplantısı, deprem nedeniyle ertelenmişti. Bu toplantının, önümüzdeki hafta ama sadece “Deprem” gündemiyle toplanması, değerlendirme yapması hem depreme ilişkin, hem de seçimlerin ertelenmesi tartışmalarına ilişkin ortak bir karar açıklaması bekleniyor.
