Yükselen aşırı sağ, Ukrayna’nın işgali ve göç sorunu: Avrupa Parlamentosu seçimleri hakkında bilmeniz gerekenler

Avrupa Birliği’ndeki (AB) 27 üye ülkede seçmenler 6-9 Haziran arası sandık başına giderek gelecek dönemin Avrupa Parlamentosu’nu (AP) seçecek. Seçim 6 Haziran Perşembe günü Hollanda’da sandıkların açılmasıyla başlayacak ve tüm üye ülkelerdeki sandıkların kapanmasıyla birlikte 9 Haziran Pazar akşamı sona erecek. AP seçimleri neden önemli? Seçime bir gün kala Avrupa’da nasıl bir atmosfer hakim? Hangi ülke kaç vekil çıkartacak? AP seçimleri hakkında bilmeniz gereken her şeyi Burak Siperli yazdı.

İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması (Brexit) ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından ilk kez yaklaşık 370 milyon Avrupalı seçmen, gelecek beş yıl Avrupa Parlamentosu’nda (AP) görev yapacak isimleri belirleyecek. AP seçimleri 6 Haziran Perşembe günü Hollanda’da sandıkların açılmasıyla başlayacak ve bütün ülkelerin sandıklarının kapanmasıyla birlikte 9 Haziran Pazar akşamı sona erecek.

AP için Avrupa genelinde ilk kez sandıklar 1979’da kuruldu. Bu yılki AP seçimleri, 1979’dan beri yapılan 10. seçim olacak. İngiltere’nin AB’den çıkması ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi, İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarının gündem olduğu bir atmosferde seçimlere gidecek olan Avrupalı seçmenler, gelecek dönem AP’nin hangi yönde tutum alacağını belirleyecek. Birçok Avrupalı ülkede yükselen aşırı sağın bu seçimlere etki etmesi beklenirken gelecek dönem parlamentoda bir sağa kayış olma olasılığı görünüyor. Uzmanlara göre bu durum gelecek beş sene içinde AB’nin çevre ve emisyon düzenlemelerine verdiği önceliğin değişeceği yönünde bir işaret. Eğer AP’de yükselen sağ etkisini gösterirse AB’nin bu beş sene içindeki öncelikleri arasında güvenlik ve tarım politikaları olacak. Ayrıca birliğe gelen göçmenlere yönelik daha sert tedbirlerle karşılaşılabilmesi mümkün görünüyor.

AP seçimleri, seçmen sayısı bir milyara yaklaşan Hindistan’ın ardından dünyanın en büyük ikinci seçimi. Parlamentoda koltuğa oturacak 720 vekil, AB açısından önemli bir yer tutuyor. Vekiller AB’nin karbon emisyonu politikalarından finans düzenlemelerine kadar birçok kanun üzerine çalışacak.

Seçimlere bir gün kala Avrupa’da neler tartışılıyor? Yükselen aşırı sağın AP seçimlerine bir etkisi olacak mı? AP seçimlerine kimler oy verebilir, hangi ülke kaç vekil çıkaracak? Anketler neler gösteriyor? Bu sorulara yanıt arayalım.

AP seçimlerine kimler oy veriyor, hangi ülke kaç vekil çıkarıyor?

AP seçimlerine AB üyesi 27 ülkenin yurttaşları oy kullanabiliyor. Belçika, Avusturya ve Malta’da oy kullanma yaşı 16 iken Yunanistan’da 17. Almaya ise bu yıl ilk kez AP seçimleri için oy kullanma yaşını 16’ya çekti. Böylece Almanya’da 61 milyonluk seçmen sayısı 65 milyona çıktı.

Tüm bu düzenlemelerle birlikte AP seçimlerinde oy kullanabilecek seçmenlerin sayısı 370 milyon civarında. Ancak AP seçimlerine yönelik ilgi genellikle düşük oluyor.

AP’nin 1979’da ilk seçimlerinde görülen yüzde 62’lik katılım oranının ardından sürekli bir düşüş kaydediliyor. Bir istisna olarak 2019’da gerçekleşen seçimlerde katılım oranı bir önceki 2014 seçimlerine göre yüzde 8 daha fazla katılım oranına ulaştı. Anketler bu sene AP seçimlerine yönelik ilginin arttığını ve dolayısıyla katılımın artacağını gösteriyor.

Peki hangi ülke parlamentoya kaç vekil gönderiyor? Bu sayı ülkelerin nüfuslarına göre değişiyor. Bir önceki seçimde AP içinde toplam 751 sandalye kurulmuştu ancak bu seneki seçimlerde Brexit nedeniyle sandalye sayısı düşürüldü, parlamento 720 kişiden oluşacak.

AB üye ülkeler arasında Malta, Lüksemburg ver Güney Kıbrıs parlamentoya altışar vekil gönderiyor, bu ülkeler parlamentoda en az sayıda kişiyle temsil edilen ülkeler. Bunun yanı sıra AB’nin en kalabalık ülkesi Almanya ise 96 vekille temsil ediliyor. Fransa ise 81 vekille temsil ediliyor.

İngiltere’nin AB’den çıkmasıyla 751 sandalyeli parlamentoda yer tutan vekiller de parlamentodan çekildi. Şu an parlamentoda 705 vekil bulunuyor.

Vekillerin görevi ne, bundan sonra neler olacak?

AB organları içinde üyelerinin doğrudan halk oyuyla belirlendiği tek kurum olan AP’nin Belçika’nın başkenti Brüksel ve Fransa’nın Strasbourg kentinde yerleşkeleri bulunuyor. AP, AB’nin yürütme organı Avrupa Komisyonuna karşı bir denge ve denetleme mekanizması olarak çalışıyor. Buradaki vekiller 27 üye devleti ilgilendiren iklimden bankacılığa kadar birçok düzenleme üzerine çalışıyor. AB’nin bu konularda gerçekleştirmek istediği düzenlemeler, AP’nin onayından geçmeli. AB için kritik gündemlerden biri olan Ukrayna’ya gönderilen yardımlar konusu da AP vekillerinin onayından geçiyor.

Yeni seçilecek parlamentodaki vekillerin ilk önemli işi ise Avrupa Komisyonu Başkanı’nı seçmek. Şu an Avrupa Komisyonu Başkanı, Almanya’nın temsilcisi Ursula von der Leyen. Ursula, Avrupa Komisyonu Başkanı olarak ikinci dönemine de hazırlanıyor. Genellikle parlamento içinde en yüksek sayıda koltuk elde eden siyasi grubun gösterdiği aday komisyon başkanı oluyor, komisyon başkanı olmak için parlamentoda vekil olma şartı bulunmuyor. Ancak Ursula’nın bir dönem daha komisyon başkanlığını garantilemesi için meclisteki diğer gruplarla görüşmesi ve iyi bir siyaset üretmesi gerekli.

Dolayısıyla seçimin hemen ardından AP içindeki vekiller, komisyon başkan adaylarını onaylayacak veya reddedecek. Halihazırda AP’nin en fazla koltuk sahibi olan grubu Avrupa Halk Partisi (EPP) merkez sağ konumda bulunuyor. EPP şu an parlamentoda 705 koltuktan 176’sını tutuyor, Ursula von der Leyen de EPP’nin üyesi.

EPP’nin hemen ardından merkez sol çizgideki Sosyalistler ve Sosyal Demokratlar (S&D) 139 sandalye ile ikinci sırada yer alıyor. Liberal eğilimli Renew Europe 102, Yeşiller ise 72 vekille temsil ediliyor. Aşırı sağ partiler ise şu an iki gruba bölünmüş durumda. Bir taraftan Muhafazakarlar ve Reformistler (ECR) adlı aşırı sağ bir grup bulunurken öbür taraftan da Kimlik ve Demokrasi (ID) adlı bir başka grup bulunuyor.

Her ne kadar EPP bu seçimleri de en önde götürecek gibi görünse de ikinci dönem de Avrupa Komisyonu Başkanı olmak isteyen Ursula von der Leyen’in resmi olarak Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron gibi Avrupalı ​​liderlerin onayına ihtiyacı var. Bununla birlikte başkan olarak seçilebilmesi için parlamentodan 361 vekilin onayını alması da gerekiyor.

Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu nasıl çalışıyor?

Avrupa Komisyonu ise AB’nin küresel ticaret, tarım sübvansiyonları, Ukrayna’nın birliğe dahil edilmesi gibi konularda yürütme organı olarak çalışıyor. AP’nin burada diğer parlamentolara göre farklı olan özelliği ise AB’nin politikalarına yönelik bir yasa tasarısı yazmamaları. Bir yasa tasarısı Avrupa Komisyonu tarafından yazılıyor ve AP’deki vekiller ise bu tasarı üzerinde çalışıyor. Yasa tasarısının onaylanıp onaylanmaması doğrudan AP’deki vekillerin onaylamasına bağlı.

Avrupa Parlamentosuna giren temsilcilerin ilk işlerinden biri kendileriyle benzer görüşleri paylaşan diğer vekillerle ortak grup oluşturmak.

Avrupa Komisyonu’nda ve AP’deki önemli isimler arasında Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen dışında Ursula’nın ana rakibi Nicholas Schmit de yer alıyor. Schmit, parlamentodaki merkez sol gruba yakınlığıyla biliniyor ve Avrupa ülkelerindeki propagandalarında konut krizine, işçi haklarına ve yeşil mutabakata odaklandı.

Bir diğer önemli isim ise AP Başkanı Roberta Metsola. Malta’nın merkez sağ temsilcisi olan Metsola da bir dönem daha AP Başkanı olarak görev yapmayı planlıyor.

Anketlerde durum ne?

Avrupa’daki konut krizi, göç sorunu gibi gündemler birçok ülkede aşırı sağ partilerin yükselmesinin önünü açtı. Bu gelişmenin AP seçimlerine de etkisi ihtimal olarak görülüyor. Uzmanlara göre aşırı sağ partilerin bu seçimlerde oylarını artırmaları muhtemel. Ancak AP içinde çoğunluğu ele geçirme ihtimalleri olası durmuyor.

ECR’nin halihazırda 69 vekili varken ID ise küçülmek zorunda kaldı. Almanya için Alternatif (AfD) partisinin önde gelen isimlerinden Maximilian Krah, bazı Nazi subaylarının suçsuz olduğu yönünde açıklama yapınca parti ID grubundan kovuldu. AfD’nin gruptan dışlanmasıyla birlikte bu grubun geriye 49 sandalyesi kaldı.

İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ise AP içindeki sağ partileri bir araya getirme hedefi olduğunu açıklamış olsa da birçok konuda diğer partilerden farklı görüşlere sahip. Bu da sağ partilerin birleşmesinin önünde bir engel olarak görülüyor.

Anketlere göre EEP ve S&D’nin ilk sıralardaki yerini koruması bekleniyor. Kıta genelinde görülen enflasyon ile birlikte savaşın etkileri de Liberallerin ve Yeşillerin oyunun düşmesine yol açıyor.

Seçime bir gün kala Avrupa’da neler tartışılıyor?

Hem AB’nin 27 üye ülkesinin içinde hem de AP içindeki gruplardaki en önemli gündemlerden biri Rusya’nın Ukrayna’yı işgali. Kampanya döneminde özellikle AB’nin savunma ve güvenlik politikaları ön plana çıktı. Uzmanlar, yükselen sağ partiler ile birlikte parlamento içindeki bir sağa kayışın güvenlik politikalarına daha fazla yönelmeyi beraberinde getirebileceğini söylüyor. Anketlere göre, Avrupa nüfusunun büyük çoğunluğu Rusya’ya karşı Kiev’i silahlandırmaya devam etmekten yana.

Bunun yanı sıra Rusya’nın Ukrayna’yı işgali kıta genelinde etkisini hissettirmeye devam ediyor. Koronavirüs pandemisi ve savaşın etkileri bir araya geldiğinde kıta genelinde enflasyon sorunu ön plana çıkıyor. Bir yandan kıta genelindeki konut krizi öbür yandan gıda fiyatlarındaki artış da AB’nin iklim politikalarına yönelik endişeleri artırdı. Avrupa içinde yaşanan birçok sorun Liberallere ve Yeşil Partilere olan desteği sarsarken AP seçimlerinde de iklim politikaları konusunda bir değişim görülmesi ihtimal dahilinde görülüyor. Geçtiğimiz aylarda Avrupa genelinde başlayan çiftçi eylemleri de bir sonraki AP vekillerinin daha fazla tarım sübvansiyonlarına yönelmesinin önünü açabilir.

AB’nni göç politikaları da ayrıca bir gündem maddesi olarak öne çıkıyor. AB ülkelerine göçmen girişi 2023’te yeniden yükselişe geçti. Özellikle sık göç alan AB üye ülkelerinde aşırı sağ partiler ise göç konusunu seçim kampanyası haline getirmeye başlamıştı. Yeni oluşacak AP’de göç gündemine dönük bir değişim görmek de muhtemel.

Kaynak: Politico, Guardian