Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğindeki cihatçıların Suriye’nin başkenti Şam’a ulaşması ve Beşar Esad’ı devirmesi, Ortadoğu’daki dengeleri değiştiren bir hamle. Esad’ın devrilmesini fırsat bilen İsrail, Golan Tepeleri’ndeki tampon bölgeyi ve Suriye topraklarının bazı bölümlerini ele geçirdi. Peki Suriye’deki Golan Tepeleri İsrail için neden önemli? Birkaç soruda Golan Tepeleri’ni mercek altına aldık.
İsrail, Beşar Esad yönetiminin devrilmesinin ardından ülkeye hava saldırıları düzenlemeye başladı. İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), Golan Tepeleri’nde askerden arındırılmış tampon bölgeyi ve “yakınındaki hâkim noktaları” ele geçirdi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Suriye’ye düzenlenen saldırıların nedeni olarak “İsrail’i isyancı güçlerin saldırılarından korumayı” gösteriyor.
Golan Tepeleri nerede?
Golan Tepeleri, başkent Şam’ın 60 kilometre güneybatısında bulunan ve yaklaşık 1000 kilometrekarelik bir alanı kapsayan kayalık bir plato. Golan Tepeleri, yüzölçümünün aksine; politikada çok önemli bir yere sahip.
İsrail, 1967’deki Altı Gün Savaşı olarak bilinen Arap-İsrail Savaşı’nda Golan Tepeleri’ni işgal etti. Bölgede yaşayan Suriyeli Arap nüfusun çoğu, çatışma sırasında kaçmak zorunda kaldı.
Suriye’nin hedefi, 1973’deki Yom Kippur Savaşı’nda Golan Tepeleri’ni geri almaya çalıştı. Bu savaşta Suriye, İsrail’e büyük kayıplar verdirdi ancak sonunda çekilmek zorunda kaldı.
İsrail ile Suriye, 1974 yılında ateşkes imzaladı. Ateşkese göre iki ülke de 80 kilometre uzunluğundaki tampon bölgenin dışarısında kalacaktı. O günden beri de bölgede, tarafların ateşkese uyup uymadıklarını denetleyen bir Birleşmiş Milletler (BM) gücü var.
İsrail, 1981’de Golan Tepeleri’ni tek taraflı olarak ilhak etti.
İsrail’in bölgedeki hâkimiyetini hiçbir devlet tanımıyordu, taa ki 2019’a kadar. 2019’da dönemin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump, Washington’un yıllardır sürdürdüğü politikasından U dönüşü yaptı ve işgali tanıdı.
2000 yılında ise İsrail ile Suriye, Golan Tepeleri’nin Şam yönetimine geri verilmesi ve muhtemel bir barış anlaşması görüşmelerine girişmiş, ancak müzakereler başarısız olmuştu. Şam yönetimi de Tel Aviv’in Golan Tepeleri’nin tamamından çekilmedikçe İsrail ile herhangi bir barış anlaşması yapmayacağını söyledi.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Bölgede kimler yaşıyor?
Altı Gün Savaşı’nın ardından bir ateşkes hattı oluşturuldu ve bu bölge, İsrail ordusunun denetimine geçti. Kısa süre içerisinde İsrail, bölgede Yahudi yerleşimleri için inşaya başladı.
Şu anda Golan’da 30’dan fazla İsrail yerleşimi var ve bu bölgelerde 20 bin kişinin yaşadığı belirtiliyor. Bölgede yaşayanların çoğu Dürzi Suriyeli.
Yerleşimler uluslararası hukuka göre yasadışı ancak İsrail buna itiraz ediyor.
Golan Tepeleri neden önemli?
İsrail, Golan Tepeleri’nden başkent Şam ve ülkenin güneyini görebiliyor. Bu yüzden Tel Aviv’e göre burası, muhteşem bir gözlem noktası. Tepelerin üzerindeki yamaç, İsrail’e doğal bir tampon görevi de görüyor.
Bölgenin su kaynakları ve tarım için elverişli toprakları her iki taraf için cazibe unsuru.
Yağmur suları Ürdün Nehri’ni beslediği için Golan Tepeleri’nin etrafındaki topraklar da hem tarım hem de hayvancılık için uygun hale geliyor.
Ayrıca Golan’da İsrail’in tek kayak merkezi de var.
Golan’ın Suriye tarafını kim kontrol ediyor?
Mart 2011’deki iç savaştan beri İsrail, Golan Tepeleri’nin Suriye tarafındaki gelişmeleri dikkatle izliyor.
2014’te Suriyeli muhalifler, sınırdaki Kuneytra vilayetinin kontrolünü ele geçirdi. Suriye ordusu geri çekildi ve BM’ye bağlı barış güçleri de bazı mevzileri terk etmek zorunda kaldı. Kuneytra, 2018’e kadar muhaliflerin elinde kaldı.
2018’de Rusya’nın desteğiyle Suriye ordusu bir kez daha bölgeyi ele geçirdi.
İki ülkeyi ayıran çizgi hakkında ne biliyoruz?
Birleşmiş Milletler bünyesindeki barış güçleri (UNDOF), Golan Tepeleri’ndeki çeşitli noktalardaki kamplara ve gözlem noktalarına konuşlandırıldı. Barış güçlerine, Birleşmiş Milletler Mütareke Gözlem Örgütü (UNTSO) tarafından görevlendirilmiş askeri gözlemciler destek veriyor.
İsrail ile Suriye askerleri arasında askerden arındırılmış bölge olarak da bilinen 400 kilometrekarelik “tampon bölge” var. Ateşkes anlaşmasına göre bu bölgeye iki ülkenin askerlerinin de girmesi yasak.
31 Mayıs 1974’teki Güçlerin Ayrılması Anlaşması uyarınca askerden arındırılmış bölgenin batısında Alfa Hattı var. Bu hattın gerisinde İsrail askerleri yer alıyor. Tampon bölgenin doğusundaki hattın ismi ise Bravo. Bravo Hattı’nın gerisinde de Suriye askerleri bulunuyor.
Tampon bölgenin sınırlarından hem İsrail hem de Suriye’ye doğru giden 25 kilometrekarelik alana da “sınırlandırılmış bölge” deniyor.
Suriye ve İsrail arasında sadece tek bir sınır kapısı var.
İsrail’in Golan Tepeleri’ndeki hedefi ne?
Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğindeki cihatçıların Suriye’de yönetimi ele geçirmesinin ardından Golan Tepeleri’nin Suriye kontrolündeki askerler de mevzilerini terk etti. Bunu fırsat bilen İsrail de askerden arındırılmış bölgenin denetimini ele geçirdi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, “uygun bir düzenleme yapılana kadar bölgede savunma mevzileri” kurduklarını duyurdu. Netanyahu, “Suriye’de ortaya çıkan yeni güçlerle barış içinde komşuluk ilişkileri kurmak istiyoruz. Ancak kuramazsak, İsrail devletini ve sınırını korumak için elimizden geleni yapacağız” dedi.
İsrail’in Golan Tepeleri’nde ve Suriye topraklarında ilerlemesi, Arap ülkelerinin de tepkisini çekti, bazıları tepki gösterdi. Mısır, İsrail’in hamlelerini “Suriye topraklarının işgali ve 1974’teki ateşkes anlaşmasının ihlali” olarak nitelendirdi.
Sadece Arap ülkeleri değil, Fransa da İsrail’in Golan Tepeleri’nden çekilmesini ve Suriye’nin toprak bütünlüğüne saygı duymasını istiyor.
İsrailli yetkililer ise HTŞ’nin Suriye’de yönetimi ele geçirmesinin ardından 1974’te imzalanan ateşkes anlaşmasının fiilen çöktüğü görüşünde.
Netanyahu’ya göre Golan, “sonsuza kadar” İsrail’in bir parçası olarak kalmalı. Ancak HTŞ lideri Muhammed Golani’nin ailesinin kökleri bu topraklara uzanıyor ve Golan, Golani’nin gururla taşıdığı bir rozet. Zaten soyadı da buradan geliyor.
Bakalım Suriye’deki yeni yönetim, Golan Tepeleri’ne nasıl bir önem atfedecek.
