ABD merkezli düşünce kuruluşu Stratfor tarafından yayınlanan “Geopolitics Keeps Pushing Turkey and Israel Back Together” başlıklı analizde ikili ticari ilişkiler, bölgedeki güç dengeleri ve ABD’nin baskılarına bağlı olarak, Türkiye ve İsrail’in önümüzdeki süreçte birbirine yeniden yakınlaşabileceği iddia ediliyor.
Stratfor analizinin ilk kısmında yer alan değerlendirmede, Türkiye ve İsrail’in, Ortadoğu’da İran’ı sınırlamak ve Arap devletlerinin kendilerine karşı ittifak kurmasını engellemek şeklindeki ortak amaçlarının beslediği bir stratejik ittifakının olduğu ve bu ittifakın dış kaynaklı şoklar yoluyla Türkiye-İsrail ilişkilerini koruyacağı, ABD’nin İran’ı zapturapt altına almak için dayanacağı bölgesel müttefikler bulma yönünde yoğunlaşan çabalarının İsrail ve Türkiye’yi bir arada tutmaya yardımcı olduğu belirtildi. Analizde, Türkiye’nin Filistin’in devlet olarak tanınmasını savunmasının ise iki ülke arasındaki ilişkileri aşındırıcı etkiye sahip bir engel olduğu ve bunun bir yandan Müslüman dünyasında Türkiye’ye önemli bir itibar sağlarken diğer yandan İsrail’in savunma stratejisi ile çeliştiği ifade ediliyor.
Analizin geri kalan kısmında yer alan çarpıcı tespitler ise şöyle:
Türkiye ve İsrail yakınlaşmasına dair birçok belirti var
“İsrail ve Türkiye, diplomatik ilişkilerin kaldığı yerden devam ettirilmesi için, hazırlık mahiyetinde karşılıklı olarak nabız yokluyor gibi görünüyor. Her iki ülkeden yetkililerin, mayıs ayından bu yana duraklama halindeki diplomatik ilişkilerin iyileştirilmesini tartışmak üzere geçen ay Birleşik Arap Emirlikleri’nde görüştükleri düşünülüyor.
Yakınlaşmaya delalet eden başka işaretler de var. Türkiye geçenlerde İsrail’e bir ticari ataşe gönderdi ve İsrail de geçtiğimiz günlerde Türkiye’de görev yapacak büyükelçi için dahili bir iş listesi açtı. Bazen müttefik, bazen de hasım olan her iki ülke İran’a karşı koymaya yeltenirken, ABD’nin istekleriyle başa çıkarken ve Ortadoğu’da kendi pozisyonlarını savunurken yeniden uzlaşmaya doğru itiliyorlar.”
İlişkilerin temelinde her iki taraf için de kazançlı ticaret var
“Büyük resimde ise şu var: Türkiye ve İsrail, Ortadoğu’da ABD’nin bel bağladığı ülkeler arasında mihenk taşları olarak öne çıkıyor. Dostluk ve düşmanlık arasında bocalamalarına rağmen, her iki ülkenin bağları, en netameli zamanlarda bile var olmaya devam eden karşılıklı kazançlı ticaret temeline dayanıyor.”
İki ülke de birbirini düşman olamayacak kadar güçlü görüyor
“Birçok stratejik faktör, Türkiye ve İsrail’i birbirine bağlıyor. İki ülke de bölgede Arap olmayan kilit önemdeki güçler. Ayrıca, Pers İran’ın ve Suudi Arabistan gibi Arap güçlerin dahil olduğu güç dengesi için kritik önemdeler. Türkiye ve İsrail, Ortadoğu’daki en güçlü ordulara sahipler. İki ülke de birbirini düşman olamayacak kadar güçlü görüyor.”
Yakınlaşma sayesinde Türkiye, İsrail’in Kürtleri silahlandırmasını engelleyebilir
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
“En nihayetinde İsrail, kendini dost olmayan komşularına karşı korumak için Türkiye ile en azından bir iş ilişkisi sürdürmek zorunda. Türkiye için de İsrail ile yakın olmak, İsrail’in Kürtleri yeniden silahlandırmasını engellemeye yardımcı olabilir.”
İsrail için Türkiye, Suriye’de kritik önemdeki bir denge unsuru
“Aralarındaki farklılıklara rağmen, mesele İran nüfuzunu sınırlandırmak olduğunda Türkiye ve İsrail’in bazı bölgesel emelleri örtüşüyor. Bu amaç en net şekilde, Türkiye ve İsrail’in, Şam’ı Tahran’dan Ankara’ya doğru yönlendirmek istedikleri Suriye çatışmasında görülüyor. Rusya’ya benzer şekilde Türkiye, İran mevcudiyetini etki altına alabilir fakat onu kontrol edemez. İsrail ayrıca Türkiye’nin, isyancı grupların aşırılıkçılardan ayrı kalmasının sağlanmasında Suriye’de aktif olan diğer güçlerden daha fazla kritik önemde olduğunu biliyor.”
Türkiye ve İsrail, Lübnan’da Hizbullah’a ve İran’a karşı aynı çizgide
“Lübnan’da Türkiye ve İsrail farklı yolları kullanmalarına rağmen temelde Hizbullah’ın nüfuzunu kırmaya çalışıyor. İsrail, askeri genişlemesini kontrol altında tutarken zaman zaman Hizbullah ile çatışıyor. Türkiye, İran’a muhalif siyasal güçleri ve güvenlik güçlerini destekleyerek ve Hizbullah’a ve Tahran’ın diğer vekil unsurlarına karşı koyarak incelikli ve daha aşamalı bir yaklaşım benimseme yolunu seçiyor.”
Sorunlara rağmen ticaret tüm hızıyla devam ediyor
“Diplomatik kopmanın olduğu zamanlarda bile ithalat-ihracat hızlı bir şekilde devam ettiği için gelişen ticaret iki ülke arasında belki de en derin ortak hedef. İsrail, Türkiye’den 3 milyar dolar değerinde çimento, çelik ve domates gibi hammadde veya işlenmiş mal ithal ediyor. İsrail için bu ithalat, imalat firmalarının sürekli olarak malzeme temininin sağlanmasına yardımcı oluyor. İsrail’in Türkiye’ye silah satışları da iki ülke arasındaki ilişkide önemli bir rol oynuyor. Silah ticareti, iki ülkenin işbirliğinde gelecek vaat eden bir alan olarak kalıyor. Enerji sektörü de er ya da geç işbirliği için bir diğer alan olabilir.”
Türkiye’nin Filistin konusundaki tavrı ilişkilerin geleceğini etkileyecek
“Türkiye, Filistin’in haklarını garanti altına almada ne kadar istekli olacağı konusunda biraz daha öngörülemez olmaya devam edecek. İsrail, Türk hükümetinin her türlü sert söylemine tahammül edebilir, nitekim buna alışkın. Ancak Türk hükümenin, inatçı Filistin topraklarına düpedüz burnunu sokması ciddi derecede sorunlu olacaktır. İsrail zaten Türkiye’nin Doğu Kudüs’teki sivil ve İslami dernekleri finanse etmesinden endişeli.”
ABD, Türkiye-İsrail ilişkilerinin düzelmesini istiyor
“ABD şu an, İran’ı dengelemek ve bölgedeki yükünü azaltmak için Türkiye ve İsrail’in işbirliğine ve Soğuk Savaş esnasında olduğu gibi iki ülkeyle bir iş ilişkisine ihtiyaç duyuyor. Ekonomik sorunlar nedeniyle artan baskı bu sefer Türkiye’nin üzerinde. ABD-Türkiye ilişkilerindeki düşük seyre rağmen ABD, Türkiye’yi İsrail ile çalışması için cesaretlendirmeye devam edecek. Aynı zamanda ABD ile İsrail, ilişkilerinde alışılmadık düzeyde yakın bir dönemdeler. Bu durum İsrail’i, ABD’nin kendisinin arkasında olduğu bilerek hem bölgesel hem de iç siyasette yüreklendirebilir. Nitekim İsrail Ankara’yla baş ederken, ABD’nin Türkiye’ye yönelik bu büyük baskısından nemalanıyor ve ABD’ye, geliştirilmiş F-35 savaş uçağını Ankara’ya satmaması için kendisi baskı yapıyor.”
İsrail ile Suudi Arabistan’ın yakınlaşması Ankara’nın planlarını bozabilir
“Türkiye, İsrail ile Suudi Arabistan arasındaki sessiz yakınlaşmayı dikkate almalıdır. Washington tarafından teşvik edilen ve İran’ı sınırlamak ve İran’la mücadele etmek şeklindeki karşılıklı istekle yürütülen iki ülke arasındaki işbirliği, Ankara’nın Kuzey Suriye ve Kuzey Irak üzerinde nüfuzunu artırma hedefinin altını oyabilir. Bu da doğal olarak Türkiye’yi İsrail ile daha yakın çalışmayı istemek durumunda bırakıyor. Bu durum ayrıca, İran’a karşı savaşan bazı Kürt gruplarını silahlandırma olasılığı gibi, Türkiye’nin güvenliğini tehdit edebilecek herhangi bir Suud hamlesini yatıştırabilir. Türkiye’nin İsrail ile gelişen ilişkisi ayrıca, ABD’nin bazı baskılarını da hafifletmeye yardımcı olabilir.”
İki ülke arasındaki ilişkiler pragmatik, sınırlı ve ticarete uygun kalacak
“Her ne kadar birçok işaret nihai bir uzlaşıya delalet ediyor olsa da, Türkiye’nin eylemleri bu süreci aksatabilir. Türkiye hâlâ söylemin ötesinde kendini Filistin sorununa yeniden sokmanın yollarını arıyor. Fakat şimdilik Türkiye ve İsrail arasındaki ilişkiler bölgedeki olayların etkisine tabi olarak pragmatik, sınırlı ve ticaret yapmaya uygun kalacak. İki ülke arasındaki yakınlaşma, ekonomik açıdan zayıf olan Türkiye’de yatırım yapmak isteyen İsrailli şirketler için ekonomik fırsatlar doğurabilir. İki ülkenin Suriye’nin geleceği ve Suriye’deki İran nüfuzunu izole etmenin yolları üzerinde müzakerelere devam etmesi beklenebilir. Bu iki mesele -ticaret ve İran- Türkiye ile İsrail’in bir dargın bir barışık olan ilişkisinin merkezinde yer alıyor.
