Kamboçya’da 1975-79 yılları arasında iktidarı elinde bulunduran sosyalist örgüt Kızıl Kmerler’in yönetimi altında yaklaşık 16 bin kişinin ölümünde rolü olduğunu itiraf eden rejimin baş işkencecilerinden Duch, 77 yaşında hayatını kaybetti. Asıl ismi Kaing Guek Eav olan Duch, işkence ve ölümlerle bilinen Tuol Sleng Hapishanesi’nde yönetici olarak görev yapmış, Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde kurulan savaş suçları mahkemesinde yargılanarak insanlığa karşı işlediği suçlar ve savaş suçları gerekçesiyle müebbet hapis cezasına çarptırılmıştı.
Kızıl Kmer rejiminin işlediği savaş ve insanlık suçlarıyla ilgili yargılamaları yürüten Phnom Penh Mahkemesi’nin sözcüsü Neth Pheaktra, Duch ismiyle tanınan Kaing Guek Eav’ın bu sabah (2 Eylül) Kamboçya-Sovyet Dostluk Hastanesi’nde hayatını kaybettiği bilgisini kamuoyu ile paylaştı. Duch, pazartesi sabahı nefes almakta güçlük çektiği gerekçesiyle Kamboçya’nın Kandal bölgesinde tutulduğu hapishaneden Kamboçya-Sovyet Dostluk Hastanesi’ne nakledilmişti.
Davası 2009 yılında görülen Duch, 1970’lerin sonunda Kamboçya’da iktidarı elinde bulunduran Kızıl Kmerler’in işlediği insanlık suçları için hesap vermek zorunda kalan ilk kıdemli figürdü. Duch, Kızıl Kmerler’e katılmadan önce matematik öğretmenliği yapıyordu. BM destekli mahkemede yargılanan ve müebbet hapis cezasına çarptırılan Duch, o dönem Kamboçya nüfusunun dörtte birine tekabül eden 1,7 milyon insanın ölümünden sorumlu tutulan Kızıl Kmer rejiminin üst düzey işkencecileri arasında yer alıyordu.
S-21 kod adıyla bilinen Tuol Sleng Hapishanesi’nde yönetici olarak görev yapan Duch, Kızıl Kmerler’in soykırım niteliğindeki eylemlerinden kısmen de olsa sorumlu olduğunu kabul eden az sayıda rejim üyesinden biriydi. Duch, duruşma sırasında rejimin denetimi altında hapishanede tutulan insanlara nasıl işkence edildiğine dair verdiği detaylı ifadeleriyle, işlediği insanlık suçlarının bir kısmını itiraf etmişti. Kadın, erkek, çocuk ayırmaksızın rejimin emirlerine karşı gelenlerin hepsi işkence görmüş, hapse atılmış ya da öldürülmüştü. Duch, Nisan 2019’da verdiği ifadesinde, “Tutuklanıp S-21’e gönderilenler arasında kurtulan olmadığı, hepsinin öldüğü sanılıyor” diye konuşmuştu.
Duch komutasındaki işkenceciler mahkumları dövmüş, işkence yapmış, kimi zaman da elektriğe maruz bırakmışlardı. Bütün bunları yargılandığı mahkemede itiraf eden Duch, hayatta kalanların ifadelerinde yer verdikleri gibi işkencelerde temel bir rolü olduğunu ise reddetti. Örgütün gözaltına alınanların çocuklarını bile “rejimden intikam alamamaları için” öldürdüğünü mahkemeye itiraf eden Duch, bebek ölümlerinden kısmen sorumlu olduğunu ancak gençlere ve çocuklara yapılan işkencelerin uygulanmasından emrinde çalışanların sorumlu olduğunu ve eğer Kızıl Kmerler’in isteklerini yerine getirmeseydi öldürüleceğini söylemişti.
Kamboçya’da iktidarı ele geçirerek 1975-79 yılları arasında ülkeyi yöneten radikal sosyalist örgüt Kızıl Kmerler, 1979 yılında Vietnam’ın ülkeyi işgal etmesi sonucu yeraltına çekilmişti. 1998 yılında örgütün kurucusu ve lideri Pol Pot’un ölümüyle faaliyetlerini durduran Kızıl Kmerler, Kamboçya’da iki milyon insanın ölümünden sorumlu tutuluyor.
