Emeklilerin bayram ikramiyesine zam yapılmayacağının ve bin 100 TL olarak 27-29 Nisan’da yatırılacağının açıklanmasının ardından, zam yapılması durumundaki olası maliyetleri hesapladık. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, zam yapılmamasını “hiperenflasyon tehlikesi” ile açıkladı. Kaygının parasal genişlemeye yönelik bir tedbir olup olmadığını görmek için, olası maliyet tablosunu, kamu kaynaklarının değerlendirildiği projeler ile kıyasladık.
Emeklilere dini bayramlarda verilen ikramiye, bin Türk Lirası (TL) olarak 2018 yılında verilmeye başlanmış ve 2021’de bin 100 TL’ye çıkarılmıştı. En düşük emekli aylığı ise geçen ocak ayında iki bin 500 TL olarak belirlenmişti. Bu sene Ramazan Bayramı için 27-29 Nisan tarihlerinde yatırılacak ikramiyeye, bütün beklentilere rağmen zam yapılmadı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, 19 Nisan’da iki bayramda ikramiye maliyetinin yaklaşık 25 milyar TL olduğunu söyledi. Bilgin, “Sayın cumhurbaşkanımızın getirebileceği şeyler olabilir” diyerek ucunu açık bıraksa da, zam yapılmayacağını belirtti ve enflasyona ayarlı bir artış için, “Hiperenflasyon tehlikesini çağrıştıracak söylemleri doğru bulmuyorum” dedi.
Bakan Bilgin’in açıklaması, akıllara AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “hediye” olarak sunacağı bir artış olabileceğini getirdi. Bayram ikramiyesinin bin 500 TL’ye çıkarılacağı düşünülüyordu ancak Erdoğan da geçen salı günü (19 Nisan) partisinin TBMM’deki grup toplantısının ardından sorular üzerine, “Çalışma bakanım ne dediyse doğrudur” dedi ve ikramiyelerin bin 100 TL olarak yatırılacağını vurguladı.
KKM ödemeleriyle ikramiyeye enflasyon oranında zam yapılabilirdi
Bin 100 TL’lik bayram ikramiyesine, mart ayı yıllık enflasyonu kadar (yüzde 61 oranında) zam yapılsa, 671 TL zamla 1771 TL’ye çıkacaktı. 2021 yıl sonu verilerine göre emekli sayısı yaklaşık 13,6 milyon. Bu hesaplamaya göre, emeklinin bayram ikramiyesine yıllık enflasyon oranında yapılacak bir zammın ek maliyeti 9 milyar 125 milyon 600 bin TL. İki bayram ikramiyesinin ek maliyeti ise 18 milyar 251 milyon 200 bin TL’ye ulaşıyor.
Kur korumalı mevduata (KKM) yapılacak ödemeler, merkezi yönetim bütçe giderlerinin, ekonomik, mali amaçlı transferler kaleminde, “mevduat ve katılma hesaplarının kur artışlarına karşı korunmasına ilişkin gider” olarak muhasebeleştirildi. KKM hesaplarında tercih edilebilecek üç aylık vade süresi 23 Mart’ta doldu ve ilk ödemeler bu tarihte yapılmaya başlandı. Sadece bir hafta içinde KKM hesaplarına Hazine’den 11 milyar 700 milyon 437 bin TL ödeme yapıldı.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkan Yardımcısı, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi Bülent Kuşoğlu ise KKM hesap sahiplerine getirilen kambiyo vergisi muafiyetiyle mart ayında vazgeçilen vergi gelirinin 10 milyar 165 milyon TL olduğunu açıklamıştı. Sadece bir haftalık KKM ödemesi ve bu hesaplar için vazgeçilen vergi geliri ile emeklilere verilecek iki bayram ikramiyesine enflasyon oranında yapılacak artış karşılanabilirdi.
2022 ödeme garantileri ile ikramiye iki bin 500 TL’ye çıkarılabilir
Bayram ikramiyeleri, 2022 itibarıyla en düşük emekli maaşı olan 2 bin 500 TL düzeyine çıkarılsa, oluşacak ek maliyet ise 19 milyar 40 milyon TL. Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 2022 bütçesi görüşülürken şehir hastaneleri için 21,5 milyar TL, ulaştırma projeleri içinse 20,4 milyar TL bütçe ayrılmıştı. Kamu yararına olup olmadığı tartışmalara yol açan projelere 2022’de ayrılan bütçe ile iki bayramda emeklilere ödenecek ikramiyeyi, 2 bin 500 TL’ye çıkarmak mümkün olabilirdi. Yap-işlet-devret modeli ile yapılan projeler için verilen ödeme garantilerinden bazıları şu şekilde:
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Günlük 45 bin araç garantisi verilen ve araç başına geçiş parası 200 TL olan Çanakkale Köprüsü için bir günlük ödenmesi gereken tutar, 9 milyon TL ediyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun mart ayı sonunda yaptığı açıklamaya göre geçen araç sayısı altı binde kaldı. Buna göre Hazine, Çanakkale Köprüsü için bir günde 7 milyon 800 bin TL, köprünün açıldığı 18 Mart’tan bugüne kadar geçen 34 günde ise yaklaşık 265 milyon 200 bin TL ödedi.
Kütahya, Afyon ve Uşak illerine yönelik olarak, 2012 yılında yap-işlet-devret modeliyle açılan Zafer Havalimanı’nda 2021 yılı verilerine göre garanti edilen yolcu sayısı 1,3 milyon iken, gerçekleşen yolcu sayısı 11 bin 132 kişi oldu. Yolcu sayılarını artırmak amacıyla Eskişehir Hasan Polatkan Havalimanı’ndan uçuşların kaydırıldığı Zafer Havalimanı için, görevli şirkete 2021’de 6.9 milyon euro (bugünün kuruyla 109.7 milyon TL) ödeme yapıldı.
Tartışmalı köprülerin yatırım maliyetleriyle asgari ücret düzeyinde ikramiye verilebilirdi
13,6 milyon emeklinin bayram ikramiyesi, asgari ücret düzeyine çıkarılsaydı, Hazine’nin üstleneceği ek maliyet 42 milyar 880 milyon 80 bin TL olurdu.
Yarattığı çevre tahribatı, yüksek maliyetleri, geçiş ücretleri ve ihtiyaca dönük olmamaları ile tartışmalara konu olan İstanbul Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Çanakkale Köprüsü’nün maliyetleriyle ne kadar ikramiye karşılanabilirdi? Çanakkale Köprüsü’nün yapım maliyeti 2.5 milyar euro, bugünkü kura (15.9 TL) göre 39 milyar 750 milyon TL. Yavuz Sultan Selim Köprüsü 3.5 milyar dolara, bugünkü kurla (14.7 TL) 51 milyar 450 milyon TL’ye mal oldu. Bu iki köprünün toplam maliyeti ile emeklilerin iki emekli ikramiyesi asgari ücret düzeyinde ödenebilirdi.
2020’de 3 milyar TL’lik verginin yalnızca 74,5 milyon TL’si tahsil edildi
Kamu giderlerinin yanı sıra, vazgeçilen gelirler de sık sık gündeme geliyor. Sağlanan vergi muafiyetleri, indirimleri ve kamu ihalelerinden büyük kazançlar sağlayan şirketlerin silinen yüklü miktardaki vergi borçları, kamu yararına yapılabilecek düzenlemelerde kullanılabilecek önemli bir gelirden vazgeçildiğini gösteriyor.
2020 yılı verilerine göre, 17 firmadan alınması gereken 3 milyar 106 milyon TL’lik verginin yalnızca 74 milyon 515 bin TL tahsil edildi. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun “beşli çete” olarak adlandırdığı gruptan Cengiz İnşaat’ın 422 milyon TL’lik vergi borcunun tamamı silindi. Albayrak Gayrimenkul’un 56 milyon TL’lik vergi borcunda yüzde 97,8 oranında indirim yapıldı. Gün-Er İnşaat ve TÜVTÜRK A.Ş.’nin toplamda 785 milyon TL tutarındaki vergi borcu da yüzde 100 indirim uygulanarak silindi.
